گزارش
هزار‌توی شبکه نمایش خانگی
شرایط مبهمی مؤسسات شبکه نمایش‌خانگی را گرفتار کرده است
فهیمه پناه‌آذر/روزنامه‌نگار
درحالی‌که هر روز پنجره سوپر‌های شهر با پوستر‌های جدید سریال‌های نمایش خانگی، کاغذ دیواری می‌شود، برخی از خود سؤال می‌کنند که با افزایش قیمت مواد خام و با توجه به رقبای قدرتمند خارجی، تولید مجموعه‌های تلویزیونی مقرون‌به‌صرفه است و یا این رویداد هم مثل بسیاری از تولیدات محصولات فرهنگی این روزها، آخرین نشانی پول‌های بی‌نام و نشان است و صحبت سود و زیان نیست.
آغاز فعالیت شبکه نمایش خانگی به اوایل دهه70 بازمی‌گردد. نخستین مؤسسه فعال در این حوزه، مؤسسه رسانه‌های تصویری بود که مجوز فعالیت گرفت؛ مؤسسه‌ای دولتی که همچنان فعالیت می‌کند اما به لحاظ مدیریتی و کیفیت کار و گردش مالی، فراز و نشیب و منتقدان فراوانی دارد. در ادامه فعالیت شبکه نمایش خانگی در این سال‌ها، بیش از 30مؤسسه در بخش خصوصی مجوز فعالیت گرفتند که از این تعداد مؤسسه، شرکت‌هایی که در این زمینه فعالیت مستمر دارند، به انگشتان 2دست هم نمی‌رسند، اما این روزها همین شبکه نمایش خانگی توانسته در تولید و پخش سریال، رقیب سرسخت تلویزیون باشد.
رقیبی برای تلویزیون در تولید و نمایش
شبکه نمایش خانگی فعالیت گسترده‌ای دارد و از پخش فیلم کوتاه و مستند گرفته تا انیمیشن ایرانی و خارجی و فیلم‌های سینمایی ایرانی و خارجی، شبکه گسترده‌ای را به‌وجود آورده که توانسته به نوعی رقیب تلویزیون به‌حساب بیاید.
به گفته حسین پارسایی، مدیرکل دفتر نمایش خانگی، مستند و کوتاه، این بخش ظرفیت‌های بکری دارد که تولیدکنندگان می‌توانند در مواجهه با مخاطب و بازخوردهای اجتماعی و متناسب با ذائقه مخاطب، کیفیت اثر را قسمت به قسمت ارتقا دهند. پارسایی معتقد است که شبکه نمایش خانگی در جریان بازاریابی و جذب مخاطب و برگشت سرمایه می‌تواند تغییراتی ایجاد کند و در مسیر ساخت، کار را به اوج برساند. وی ادامه می‌دهد: «شبکه نمایش خانگی به مدد تولید و عرضه سریال به رونق نسبی رسیده و گردش مالی آن چیزی حدود 2 تا 3برابر گردش مالی سینما تخمین زده می‌شود.»
اعمال سلیقه‌های شخصی، بن‌بست فعالیت مؤسسات
این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شود که بسیاری از مؤسسات خصوصی به حالت تعلیق درآمده‌اند. محمود سلطانی، مدیر پارس‌ویدئو به همشهری می‌گوید: «با تغییر تکنولوژی و آمدن vod و فراهم‌شدن اینترنت ارزان، بخشی از مخاطبان به آن سمت رفتند، در این میان شرکت‌هایی هم که از گذشته فعالیت می‌کردند، هیچ حمایتی نشدند تا بتوانند مسیر خود را تغییر بدهند و با این تکنولوژی همراه شوند و افراد دیگری با حمایت‌های ویژه در این زمینه ورود کرده و فعالیت کردند.» وی در ادامه عنوان کرد که دوگانگی و اعمال سلیقه‌های شخصی فراتر از قوانین موجود، مشکلات زیادی را برای مؤسسات فعال به‌وجود آورده و یکی از این مشکلات در خرید و رایت (کپی) فیلم‌های خارجی و پخش فیلم‌های ایرانی است.
ورود پول‌های کلان سلطانی به ورود پول‌های کلان در این حوزه نیز اشاره کرده و با عنوان این مطلب که افزایش خرید و رایت فیلم‌‌ها بدون هیچ حساب و کتابی باعث شده که خیلی از مؤسسات اعلام ورشکستگی کنند، ادامه می‌دهد: «یک بخش خصوصی سالم، نمی‌تواند هم ضرر کند و هم فعالیت خود را ادامه دهد. کار مؤسسات فعال در شبکه نمایش خانگی اقتصادی و فرهنگی است و نمی‌توان منکر بخش اقتصادی شد اما با توجه به مشکلات و حضور گروه‌هایی که پول دارند و همچنین عدم‌حمایت دولت، مدیران معتقد هستند کسانی که نمی‌توانند کار کنند، باید این کار را ترک کنند.» مدیر پارس ویدئو می‌گوید: «فضای بسته و پیچیده‌ای در این حوزه تعریف شده است. شرکت ما 700عنوان پخش کرد. اما حمایتی از ما نشده و گاهی نیز سنگ‌اندازی می‌شود. ما هم اگر به حق رایت‌های فیلم خارجی دسترسی داشتیم، می‌توانستیم فعالیت مستمر داشته باشیم و دوستان به جای ادغام مؤسسات و فعالیت در بستر dvd و vod ادامه دهند. اما این کار صورت نگرفت و کسانی که مانده‌اند با چنگ و دندان کار می‌کنند.» سلطانی به افزاش هزینه تولید نیز اشاره می‌کند: «تولید آنقدر گران شده که خیلی‌ها دیگر توانایی ادامه فعالیت ندارند و فضای خاصی ایجاد شده که منطقی در آن دیده نمی‌شود. نمی‌دانم چگونه فیلمی با هزینه 20میلیارد تومان ساخته می‌شود و در نهایت 15میلیارد فروش دارد اما بلافاصله تهیه‌کننده تولید دیگر را آغاز می‌کند. این موضوع چگونه اتفاق می‌افتد؟»
بازار داغ
سریال‌ها و فیلم‌های شبکه نمایش خانگی که در سال‌های نه‌چندان دور به سریال‌ها و فیلم‌های شانه‌تخم‌مرغی تعبیر می‌شد و بسیاری مخالف توزیع این سریال‌ها در سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌ها بودند، امروز به یمن نبود سریال‌های مردم‌پسند در تلویزیون، جزو شبکه‌های پربیننده شده اما به لحاظ اقتصادی همچنان مشکلات فراوانی گریبانش را گرفته است. با نگاهی به تولیدات این شبکه، به‌نظر می‌رسد این روزها بازار سریال‌سازی شبکه نمایش خانگی داغ است و در این میان سریال‌هایی در ژانر درام و عاشقانه فروش خوبی دارند و توانسته‌اند مخاطبان خود را در میان مردم پیدا کنند. هر‌چند در ساختار این شبکه از تولید تا توزیع مشکلات زیادی دیده می‌شود اما این شبکه در حال پوست‌انداختن است، به شرط آنکه مؤسسات بتوانند در این شرایط اقتصادی خود را سرپا نگه دارند. یکی از سریال‌هایی که سروصدای زیادی به پا کرده، «نهنگ آبی» فریدون جیرانی است؛ سریالی که با وجود پخش تیزرهایش هنوز توزیع نشده و حاشیه عدم‌پخش آن نام سریال و نبود فیلمنامه کامل است. منوچهر هادی که در 2سال اخیر در تلویزیون و سینما فعال بوده، در شبکه نمایش خانگی هم دست به‌کار شده ودر حال تولید سریال «دل» در 28قسمت و در 2فصل است. اخیرا سریال «هشتگ خاله سوسکه» به کارگردانی محمد مسلمی هم رونمایی شده؛ سریالی که با توجه به ژانری که دارد، باید دید می‌تواند جزو پرفروش‌ها باشد یا نه. از دیگر سریال‌هایی که پیش‌تولید آن اوایل سال‌جاری آغاز شده و قرار است در 8قسمت وارد شبکه نمایش خانگی شود «ریکاوری» بهادر اسدی است و به‌تازگی هم سریالی در ژانر وحشت با نام «احضار» وارد شبکه نمایش شده؛ سریالی به کارگردانی رامین عباسی‌زاده که زمانی قرار بود تهیه‌کننده سریال باشد! شاید به واسطه موضوعی که دارد، بتواند جزو سریال‌های پرمخاطب نمایش خانگی باشد. سریال «ممنوعه» امیر پورکیان هم که آبان‌ماه برای مدتی پخش آن متوقف شد، بعد از پشت سر گذاشتن حواشی و اصلاحات، پخش مجدد خود را آغاز کرده؛ این سریال هم مخاطبان خودش را دارد. حسین سهیلی‌زاده که در کارنامه خود کارگردانی سریال‌های پرطرفداری را دارد نیز وارد پیش‌تولید سریال «مانکن» شده و مهدی گلستانه هم «رقص روی شیشه» نوشته ابوالفضل کاهانی را در 26قسمت برای شبکه نمایش خانگی آماده می‌کند.
سیما از شبکه خانگی عقب‌افتاده
در وضعیت فعلی، به نسبت فعالیت شبکه نمایش خانگی و مشکلات عدیده‌ای که دارد، به‌نظر می‌رسد تلویزیون وضعیت اسفناک‌تری نسبت به این شبکه داشته باشد؛ تلویزیونی که به لحاظ مالی و حمایت‌های معنوی جزو قدرتمند‌ترین ارگان‌ها‌ست. همیشه کارنامه تلویزیون در سریال‌سازی و آوردن عناوین مختلف در صدر قرار می‌گیرد. گفته می‌شود تلویزیون 100پروژه را در دست تولید دارد؛ از سریال‌های فاخر چون «سلمان فارسی» و «حضرت موسی» تا سریال‌های دیگری چون «نفوذ» و «محکومین». اما نکته اینجاست که تولید این سریال‌ها چه زمان به پایان می‌رسد و چه زمان روی آنتن می‌رود؛ سریال‌هایی که مخاطبان انتظارش را می‌کشند و در نهایت به در بسته می‌خورند و ترجیح می‌دهند در بهترین حالت، فیلم و سریالی از شبکه نمایش خانگی نگاه کنند و یا پای سریال‌های ماهواره‌ای بنشینند.
ادغام «رسانه‌های تصویری» با مؤسسات دیگر
سرپرست سازمان سینمایی، با حکمی از مهدی یزدانی خواست که طی 6 ماه زمینه ادغام مؤسسه رسانه‌های تصویری را با سایر مؤسسه‌های سازمان سینمایی فراهم کند. به‌گزارش همشهری، حسین انتظامی سرپرست سازمان سینمایی و امور سمعی و بصری در حکم خود که دیروز منتشر شد، آورده است: «با توجه به تجربیات ارزنده مهدی یزدانی در مدیریت فرهنگی و آشنایی با اقتصاد سینما به وی ماموریت داده می‌شود حداکثر ظرف مدت ۶ ماه نسبت به انجام تشریفات قانونی ادغام وظایف مؤسسه رسانه‌های تصویری در یک یا 2مؤسسه دیگر وابسته به سازمان اقدام فرمایید.» به‌نظر می‌رسد با این حکم، مؤسسه رسانه‌های تصویری قدرت بیشتری برای حضور در بازار شبکه نمایش خانگی خواهد داشت.
