حمایت از زنان سرپرست خانوار

عاطفه اسماعیلی‌منش|  اهواز- خبرنگار:


اوضاع ناگوار اقتصادی و فشارهای ناشی از تورم و گرانی بیش از هر قشر، تاثیر خود را روی زنان بر جا می‌گذارد. به خصوص اگر آن زن، سرپرست خانوار باشد و بار سنگین زندگی روی شانه‌های او قرار گرفته باشد.
در سال های اخیر تعداد زنان سرپرست خانوار در استان خوزستان افزایش یافته و از آنجا که بسیاری از آنها شغل مناسبی ندارند، تعدادی از آنها زیر پوشش کمیته امداد و بهزیستی و ... قرار گرفته اند تا بتوانند از عهده معاش خود و فرزندان خود بر آیند. در این میان مسئولان استان با شیوه‌های مختلف سعی دارند تا هم جلوی افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار و افزایش آمار مددجویان را بگیرند. شیوه هایی همچون اشتغالزایی، پرداخت تسهیلات خوداشتغالی و اعطای بسته‌های حمایتی به این دسته از زنان.


تلاش برای تامین معاش

نبش خیابان سقراط شرقی امانیه، محل قرار ما و دوستانمان است تا رأس ساعت 15 خودمان را به جلسه‌ای برسانیم. ساعت 14 و 40 دقیقه شده و خیابان تقریباً خلوت است.
صدای ممتد لاستیک خودروهایی که از بالای پل به سمت فلکه ساعت در حرکت هستند، بیش از هر چیزی شنیده می‌شود.
آن‌طرف بلوار، در ردیف بازارروز امانیه مردی بعد از خوردن یک وعده نهار چرب‌ روی چهارپایه نشسته و دود سیگارش را به روبه‌رو فوت می‌کند.
کرکره برخی مغازه‌ها تا نیمه پایین آمده تا شاید صاحبانش از خواب نیمروزی که نزد خوزستانی‌ها مانند یک وعده‌ غذا ضروری است، غافل نماند. برخی مغازه‌داران از بیکاری ظهرانه، خود را به تماشای رفت‌وآمدهای خیابان مشغول کرده‌اند
.
این‌طرف خیابان مردی میانسال پیاپی داد می‌زند: «کیانپارس 2 نفر». صاحب کیوسک روزنامه‌فروشی، چسبیده به دکه‌اش حمام آفتاب می‌گیرد. کمی آن طرف‌تر زنی که دارد بین زباله‌ها دنبال چیزی می‌گردد توجه ما را به خود جلب می‌کند.
زن، دنبال تکه‌ای نان و غذا می‌گردد و ما به این فکر می‌کنیم که در شهرمان به فاصله یک بلوار می‌توان فاصله طبقات اجتماعی را به چشم دید.


چه چیزی دارم که آن را گم کنم؟

خیره شدن به زنی که حدود 10 متریِ من دنبال پیدا کردن چیزی در زباله‌هاست، ما را از آمدن دوستانمان غافل کرده است. زن، شیله خود را تا ابروها پایین کشیده و مشغول گشتن است.

لاغر است و نحیف. رگ‌های سبز دستانش مشخص است. با دستی عبای خود را جمع می‌کند و با دست دیگر کیسه‌های زباله را باز می‌کند. از سر و شکلش پیداست که فقیر است، جلو می‌رویم و عمدا از او می‌پرسیم آیا چیزی گم‌ کرده است؟ آرام پاسخ می‌دهد: «اشعندی حتی اضیعه (چی دارم که گمش کنم؟) دنبال لقمه‌ای نان برای بچه‌هایم می‌گردم.»
می‌گویم این‌ها کثیف هستند. پاسخ می‌دهد: «نه دخترم؛ داخل کیسه است؛ کثیف نیست؛ این‌ها زیاد غذا نمی‌خورند؛ متعافین (ناشکرند) و غذای اضافه‌شان را هرروز اینجا می‌اندازند.»


حسرت‌های بانوی شهر من

از «این‌ها» گفتنش می‌توان دنیایی از حسرت را در دل این بانوی شهرم دید؛ «این‌ها» یعنی فاصله، یعنی فقر، یعنی بار سنگین زندگی که قامت بسیاری از زنان را خم کرده است، یعنی هق‌هق‌های شبانه که بالش مادر خانه را خیس می‌کند، یعنی نداری.حس می‌کنیم زن از کنجکاوی ما خوشش نیامده است؛ مدام خودش را جمع‌وجور می‌کند و بی آن که نگاهمان کند، پاسخمان را می‌دهد. آن طور که خودش می‌گوید، هرروز ساعت 2 بعدازظهر از خانه بیرون می‌زند و به امانیه می‌آید تا بین زباله‌ها غذایی برای خودش و بچه‌هایش پیدا کند. برایش فرقی ندارد غذا چه باشد. فقط نمی‌خواهد بچه‌هایش گرسنه بمانند:«همه چی گرون شده. نمی‌تونیم گوشت و مرغ و شیر و ماست بخریم.» این را در حالی‌ می‌گوید که تکه‌های نان ماشینی را جدا می‌کند. ادامه می‌دهد: «لااقل توی این غذاها یک تکه گوشت پیدا میشه.»
شوهرش را به دلیل بیماری از دست ‌داده است و خودش مانده و چند بچه قد و نیم‌قد و روزگاری که به دارا و ندار رحم ندارد.


زنانی که زندگی را تنها به دوش می‌کشند

در خیابان اصلی امانیه چند مؤسسه و بانک چسبیده به‌هم فعالند و شهرداری روبه‌روی آن‌ها کنار پیاده‌رو، قسمتی را برای سطل‌های بزرگ زباله جانمایی کرده است. در قسمت غربی خیابان سطل ‌زباله به چشم می‌خورد، اما در قسمت شرقی مغازه‌داران و بانک‌ها زباله‌های خود را در همان محل باکس زباله روی زمین می‌گذارند. این سطل‌های زباله در سال‌های اخیر منبع درآمد بسیاری از زنان و مردان بیکار شده است... 

طی سال‌های اخیر بسیاری از افراد با زباله‌گردی درآمد کسب می‌کنند و هر یک قلمرو کاری خود را دارند. هرچند هنوز هستند کسانی که بین زباله‌های داخل سطل‌ها تنها دنبال غذا برای سیر کردن شکم خود می‌گردند و درصد زیادی از آن‌ها زنان هستند. زنانی که شمار زیادی از آنها بار زندگی را به تنهایی بر دوش می‌کشند و در تنهایی خود و زیر این بار سنگین فرو می‌شکنند و هیچ‌کس آنها را نمی‌بیند. شماری از این زنان نیز زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی(ره)، سازمان بهزیستی و نیز موسسات خیریه سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) هستند اما مگر این سازمان‌ها و نهادها تا چه حد می‌توانند در سبک کردن بار سنگین زندگی این زنان یاریگر باشند؟


زنان سرپرست خانوار کمیته امداد

طبق گفته مسئولان، آمار مددجویان کمیته امداد و بهزیستی در استان خوزستان افزایش یافته و نکته مهم این است که در این میان تعداد زنان بسیار قابل‌توجه است.
«مرتضی موصلی» مدیرکل کمیته امداد خوزستان در این زمینه می‌گوید: «حدود ۶۰ درصد افراد زیر پوشش کمیته امداد استان را زنانی تشکیل می‌دهند که بنا به دلایل مختلف ازجمله فوت همسر، طلاق و آسیب اجتماعی سرپرست خانوار هستند و اداره زندگی روی دوش آنهاست.»

«محمدرضا علی‌پورخدادادی» معاون حمایت و سلامت اداره‌کل کمیته امداد خوزستان نیز از افزایش 35 درصدی آمار مددجویان کمیته امداد خوزستان خبر داده و می‌گوید: «تنها در یک ماه گذشته (آذرماه) 18هزار خانوار استان تحت حمایت کمیته امداد قرار گرفتند.»

علی‌پورخدادادی گفت: «جامعه مددجویی کمیته امداد خوزستان تا پایان سال گذشته زیر 82 هزار خانوار بود، اما حالا به 110 هزار خانوار رسیده است.» آماری که کارشناسان آن را بسیار نگران‌کننده می‌دانند و معتقدند با موقعیت و نقشی که خوزستان در تولید نفت و رونق اقتصاد کشور دارد، این حجم بالای آمار مددجویان نیازمند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری درست است.


زنان سرپرست خانوار زیر پوشش بهزیستی

معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی خوزستان نیز به همشهری می‌گوید: «32 هزار زن سرپرست خانوار زیر پوشش بهزیستی خوزستان هستند و حدود 100 هزار نفر هم تحت پوشش این زنان زندگی می‌کنند.»
«محمدرضا عباسی» با بیان این که مهم‌ترین مشکل این بانوان بحث مسکن و پس‌ از آن بحث معیشت و حقوق است، می‌افزاید: باید در بحث اشتغال این بانوان با شرکت‌های کاریابی و گروه‌های همیار همکاری داشته باشیم تا بتوانیم با خلق فرصت‌های شغلی و معرفی فرصت‌های شغلی جدید به آن‌ها در راستای بازتوانی کمک کنیم.
عباسی با اشاره به «بسته‌های حمایتی، اقدام و عمل؛ ویژه خانوارهای زن سرپرست» عنوان می‌کند: «بهزیستی از طریق شورای اجتماعی استان تصویب این بسته حمایتی جدید ویژه خانوارهای زن سرپرست را پیگیری می‌کند.»


اعطای تسهیلات خوداشتغالی

مدیرکل بانوان استانداری خوزستان نیز می‌گوید: خود استانداری متولی اجرای طرحی ویژه توانمندسازی زنان سرپرست خانوار است که ما در حال جذب اعتبارات آن از طریق شورای اجتماعی کشور هستیم.
«فرانک موسوی» بابیان این که سال گذشته به 1300 زن سرپرست خانوار، تسهیلات خوداشتغالی پرداخت شد، اضافه می‌کند: این افراد از طریق اداره کل بانوان به بانک‌ها معرفی شدند و آمارشان جدا از آمارهای کمیته امداد و بهزیستی است.
***
بررسی آمار خدمات دستگاه‌ها به جامعه بانوان سرپرست نشان می‌دهد که این آمار صرفاً یک آمار عملکردی است و آماری جامع از کل بانوان سرپرست خانوار تاکنون ارائه نشده و همچنین مشخص نیست دستگاه‌ها چه میزان از منابع درآمدی خود را برای جلوگیری از بازتولید آسیب زنان که به‌نوعی تبدیل به پیمانکاری‌های زیرزمینی و در دست عده‌ای خاص است اختصاص می‌دهد.
قطعاً یکی از عوامل مهم «زباله‌گردی زنان» توزیع ناعادلانه منابع و گسترش فقر در جامعه است که سبب بازتولید آسیب‌های اجتماعی می‌شود. زباله‌گردی به‌عنوان یک آسیب محصول بیکاری، فقر، حمایت نشدن ازسوی مسئولان متولی و نیز عدم ورود جدی دستگاه‌های مسئول در این حوزه است که باید در این زمینه بازبینی جدی صورت گیرد.