تهران در انقلاب

عین. عزیز‌منش



سال77 برای آنهایی که آثار اسماعیل فصیح را دنبال می‌کردند سال هیجان‌انگیزی بود. از فصیح در این سال 3رمان منتشر شد؛ لاله برافروخت، تراژدی- کمدی پارس و بازگشت به درخونگاه. از این سه اثر، لاله برافروخت در کارنامه آثار فصیح، اثری متفاوت و در میان رمان‌هایی که به حوادث انقلاب سال57 پرداخته‌اند، اثری دیده‌نشده محسوب می‌شود. لاله برافروخت در همان سال‌های اواخر دهه50 نوشته شده که انتشارش، 2دهه بعد از نگارش، خبر از حساسسیت‌های نویسنده می‌دهد؛ حساسیت‌هایی که نویسنده‌ای غیرسیاسی اما حرفه‌ای مانند فصیح همیشه درباره کار خود درنظر می‌گرفت.

 داستان لاله برافروخت درسال‌های دهه 50 می‌گذرد. عبدالرضا نبوی، از مبارزان دوران رضا شاه، تخم کینه خاندان پهلوی را در دل همه فرزندان خود کاشته است. محمد و علی، از فرزندان او، در این راه جان خود را از دست داده‌اند. مصطفی در بند اسارت ساواک است و رضا به فلسطین گریخته و مریم، تنها دختر خانواده به زندان افتاده است. قهرمان رمان، ناصر نبوی، کوچک‌ترین عضو این خانواده است. او که دچار رماتیسم قلبی است با میترا صدر‌،دختر یکی از اقوام که گذشته مبهمی دارد، در مراسم سوگواری برادرش آشنا می‌شود. در حالی که مبارزات اعضای خانواده برای هرکدام از آنها سرنوشت متفاوتی رقم می‌زند رابطه میترا و ناصر زیر سایه این مبارزات رنگ و بویی سیاسی می‌گیرد. میترا به زندان می‌افتد و ناصر برای آزادی میترا فرزند یک ساواکی را به گروگان می‌گیرد و با فشار به او باعث فرار میترا می‌شود. در این گیرودار میترا راز زندگی‌اش را می‌فهمد؛ رازی که باعث می‌شود کینه نصیری فرمانده ساواک را به دل بگیرد. اما او در درگیری‌های مسلحانه کشته می‌شود. ناصر برای انتقام میترا، در جوخه اعدام نصیری اسلحه به‌دست می‌گیرد.

لاله برافروخت یک رمانس عاشقانه است و مانند آثار موفق این گونه، 2دلداده در دل یک طوفان بزرگ اجتماعی در یک آزمون بزرگ مجبور به انتخاب‌های بزرگ می‌شوند. بافت تاریخی اثر و تلاش نویسنده برای ارائه تصویری شفاف و مؤثر از جریانات مردمی که به رویداد انقلاب اسلامی منجر شد، پس از گذشت 4دهه از نگارش و 2دهه از انتشار رمان، قابل توجه است. ساخته طرح و توطئه رمان درباره میترا و گذشته او را می‌توان بزرگ‌ترین نقطه ضعف این رمان دانست. هر قدر نویسنده برای خلق خانواده نبوی تلاش موفقی داشته برای خلق شخصیت میترا صدر و گذشته‌ای که ریشه در تمایلات چپ دارد، چندان موفق نیست. به همین دلیل وقتی 2عاشق لباس مبارزه می‌پوشند، خواننده ناصر را بیشتر و بهتر درک می‌کند تا میترا و گذشته‌اش را.

لاله برافروخت رمانی است که برهه‌ای از تاریخ تهران، روابط شهروندان تهرانی و همچنین فضای تهران در سال‌های انقلاب اسلامی را به خوبی منتقل می‌کند. لاله برافروخت در میان آثار اسماعیل فصیح بهترین نیست، اما برای آنهایی که قصد دارند چشم‌انداز کاملی از داستان‌نویسی پس از انقلاب داشته باشند، اثری با اهمیت تلقی می‌شود.