دادگاه کرباسچی شهردار
محمد سرابی
درست صبح روز بعد از تعطیلات نوروز سال1377 غلامحسین کرباسچی بازداشت شد. اگرچه خبر‌های اتهامات شهردار از سال قبل به گوش می‌رسید و عده‌ای از شهرداران مناطق و معاونان شهرداری تهران هم از سوی حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی بازداشت شده بودند اما سال جدید با این خبر آغاز شد که شهردار تهران از سوی شعبه26 دادگاه عمومی تهران به‌عنوان متهم احضار شده و درجریان رسیدگی به جرم او قرار بازداشت نیز صادر شده است. اتهام عنوان‌شده اختلاس بود. کرباسچی بعد از خروج از دادگاه سوار بر خودرویی روانه زندان اوین شد.
بعد از انتشار این خبر روابط عمومی دادگستری کل استان تهران اعلام کرد: «به‌دنبال تشکیل و رسیدگی به پرونده‌هایی در زمینه وجود تخلفات مالی در شهرداری تهران در شعب 26 و 33 دادگاه عمومی مستقر در مجتمع قضایی ویژه تهران و اقرار صریح و ضمنی بسیاری از متهمین و مرتبطین این پرونده‌ها مبنی بر اینکه وجوه اختلاس‌شده به دستور شهردار یا با اطلاع وی صورت گرفته است، آقای غلامحسین کرباسچی در مظان اتهام اختلاس قرار گرفت.»
بنا بر اعلام رسمی، بازداشت کرباسچی به استناد تبصره5 از ماده5 قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس و ارتشا مصوب سال1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام صورت گرفت و مبلغ اختلاس یک‌میلیارد و 453میلیون تومان اعلام شد.
روز شانزدهم فروردین سخنگوی هیأت دولت از بررسی این موضوع در هیأت دولت خبر داد. وزارت کشور هم طی نامه‌ای نسبت به بازداشت شهردار تهران به قوه قضاییه اعتراض کرد. جهانبخش خانجانی، مدیرکل روابط عمومی وزارت کشور اعلام کرد: روز شنبه نامه‌ای از طرف رئیس شعبه26 دادگاه عمومی تهران توسط پیک حفاظت نیروی انتظامی به وزارت کشور داده شده است. او گفت که در ارتباط با بازداشت افراد مسئول هر سازمان، عرف این بوده که با عالی‌ترین مقام مسئول همان دستگاه هماهنگ می‌شد اما درخصوص بازداشت آقای کرباسچی با توجه به اینکه او در جلسات هیأت محترم دولت شرکت می‌کند، هیچ‌گونه هماهنگی از قبل در این زمینه با این وزارتخانه صورت نگرفته و تنها پس از انتشار خبر بازداشت وی، نامه‌ای جهت اطلاع وزارت کشور ارسال شده است.
احتمال فرار
احمد بورقانی، معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم آن زمان درباره بازداشت شهردار تهران گفت: براساس قوانین معمولا کسی را بازداشت می‌کنند که احتمال فرار او، تبانی با شرکای جرم یا از بین بردن آثار جرم وجود داشته باشد.
مجمع حزب‌الله مجلس نیز این حرکت را تضعیف‌کننده دولت و شخص رئیس‌جمهوری دانست و خواستار هوشیاری مردم برای حمایت از رئیس‌جمهور و همکارانش شد.
حسین مرعشی، نایب‌رئیس مجمع حزب‌الله مجلس پنجم هم در مورد اتهامات وارده به شهردار تهران گفت: «کرباسچی در دولت کریمه سازندگی در 2زمینه خدمات ارزنده‌ای به کشور ارائه کرده است؛ اول در زمینه سازندگی، که عمران و آبادانی شهر تهران به‌عنوان منشأ تحولات بی‌شمار در شهرهای کشور و نیز وضعیت مناسب امروز تهران مرهون این خدمات است، دوم در زمینه سیاسی. ایشان و همفکرانشان در گروه کارگزاران سازندگی مسیر تحولات سیاسی شگرفی را برای کشور گشودند و اگر دیروز گروه‌هایی که خود را قیم مردم می‌دانستند توسط مردم عقب زده شده‌اند، این امر مرهون گشوده شدن این مسیر به‌وسیله کارگزاران است.»
روز اول کار
حزب کارگزاران سازندگی نیز چند ساعت بعد از بازداشت کرباسچی، بیانیه‌ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: «بازداشت شهردار تهران در نخستین روزهای کاری فعالیت اجرایی و قضایی دلیل روشنی بر همان نظر است. انتظار می‌رفت در شرایط ویژه کشور، همه گروه‌ها با همدلی و یگانگی، در حل دشواری‌ها و مشکلات بکوشند و رقابت‌های انتخاباتی را فراموش کنند. با تأسف بسیار حوادث ماه‌های اخیر، فرصت خلاقیت و جرأت را از مدیران لایق و کارآمد گرفته‌است.»
ماشاالله شمس‌الواعظین، سردبیر روزنامه جامعه نیز تبعات بازداشت شهردار تهران را در 3بخش سیاسی، مدیریتی و قضایی دانست و اظهار کرد: وقتی دستگاه قضایی نسبت به مسائلی مانند اختلاس 123میلیارد تومانی و پرونده‌های دیگر با مماشات برخورد می‌کند، به‌سختی خواهد توانست از استقلال و عدم‌تأثیرپذیری خود از فشار‌ها و نهاد‌های سیاسی دفاع کند.
بهمن کشاورز وکیل غلامحسین کرباسچی شهردار تهران درخصوص علت صدور قرار بازداشت برای شهردار گفت: « از محل بودجه در اختیار؛ که بودجه‌ای است که در اختیار شهردار تهران قرار دارد و یکی از مصارف اصلی آن هم تا آنجا که من در جریان هستم پرداخت پاداش به مدیران بود، با توافق این مدیران مبلغی صرف تهیه هدیه یا هدایایی برای یکی از آقایان مقامات مملکتی که در حال تودیع و تغییر سمت بوده‌اند، شده است. ظاهرا به این نحو بوده است که از این محل بودجه در اختیار، مبالغی به‌عنوان پاداش به مدیران اختصاص داده شده که به‌هرحال این آقایان مدیر رسید آن مبالغ را داده‌اند و بعد از محل این وجوه که به مدیران اختصاص داده شده و رسید هم گرفته شده، هدایایی تهیه و به آن مقام در زمان تودیع اهدا شده است. از نظر دادگاه محترم، این کار مصداق اختلاس محسوب شده و معتقد بودند که چون بعضی از این مدیران ظاهرا گفته‌اند که ما رسیدی دادیم ولی وجهی به ما پرداخت نشده بنابراین، این مورد اختلاس است.»
هنوز به 20فروردین نرسیده، استانداران به دولت نامه نوشتند، روسای 3قوه در حضور رهبر انقلاب جلسه‌ای برگزار کردند، بیانیه از سوی احزاب مختلف سیاسی صادر شد و انبوهی از چهره‌های سیاسی کشور نسبت به بازداشت شهردار تهران اعتراض کردند. شهرداران کشور نیز در نامه‌ای به رئیس‌جمهور خواستار رسیدگی به موضوع بازداشت شهردار تهران شدند.
برنامه شامگاهی
نخستین موج دستگیری شهرداران پیش از این و از سال75 با احضار اصغر نصیری شهردار منطقه12 آغاز شده بود اما هیچ‌کدام از این اتفاقات به اندازه دادگاه‌های شهردار تهران که شب‌ها از تلویزیون پخش می‌شد انعکاس نداشت.
اولین جلسه دادگاه در 9صبح 17خرداد برگزار شد و غلامحسین کرباسچی در ابتدای آن میزان تحصیلات خود را در حد درس خارج فقه و اصول اعلام کرد و افزود که هیچ‌یک از اتهام‌ها را قبول ندارد. او سپس با ارائه مدارکی صلاحیت قاضی پرونده برای رسیدگی به این پرونده را رد کرد. در 21 و 26خرداد جلسات بعدی دادگاه تشکیل شد و ادامه جلسات در تیر برگزار شد. در 20تیر کرباسچی در آخرین جلسه دادگاه دفاعیات خود را اعلام کرد. کرباسچی سرانجام به 3سال زندان و 10سال انفصال از مسئولیت‌های دولتی محکوم شد. او بعد از 2سال از زندان آزاد شد.
