رویای فرار

زهرا رستگارمقدم

روزنامه اطلاعات در صفحه5 که ویژه گزارش است، 6روز پشت سر‌هم به مهاجرت و مشکلات روستاییان پرداخته است. این روزنامه در سال76 به دلایل مهاجرت روستاییان به شهرها می‌پردازد و مشکلاتی چون دستفروشی و فروش سیگار و... را جزو شغل‌های کاذب روستاییان در شهرها بررسی می‌کند و پس از آن به ضرورت‌های توسعه و نوسازی و بهسازی روستاها می‌پردازد؛ اینکه حفظ معماری سنتی روستاها با توجه به نیاز و اقلیم روستایی است. در این گزارش‌ها که در ادامه گزارش‌های سال گذشته و پیگیری آنها نوشته شده، پیش‌بینی‌ شده که 25سال بعد 80میلیون جمعیت ایران شهرنشین و 20میلیون نفر در روستاها زندگی می‌کنند و بعد به نگرانی تأمین غذا برای این جمعیت پیش‌بینی شده اشاره می‌شود؛ دغدغه‌ای که این روزنامه در سلسله گزارش‌هایش به آن پرداخته بود. این روزنامه به معماری اصیل گیلان مبتنی بر تجارب گذشته پرداخته که در طول زمان و برمبنای نیاز و تعقل تکامل یافته است و بر این موضوع تأکید دارد که توسعه روستا و ساخت مسکن روستایی باید با توجه به جغرافیا، نیاز و سبک زندگی هر شهر باشد؛ امری مغفول که همچنان نیز به آن توجه نمی‌شود. آن سال‌ها عباس آخوندی -وزیر مسکن و شهرسازی- درباره توسعه روستایی می‌گوید: «روند کاهش جمعیت روستایی کشور معلول عوامل اقتصادی و اجتماعی گوناگونی است. در روستا بی‌توجهی به مسکن روستایی مشکلاتی ایجاد کرده است». با توجه به اینکه اصل سی‌و‌یکم قانون اساسی داشتن مسکن را حق هر ایرانی، چه شهری و چه روستایی می‌داند، همچنان این اصل، رویایی دست‌نیافتنی می‌نماید. اما از راه‌های پیشنهادی درباره مهاجرت از روستاها به شهر، نوعی اعتراض به وضعیت روستاها و در واقع حذف یا کاهش نابرابری است. کم‌کم با مهاجرت افراد بومی از روستاهای شمال به شهرهای اطراف و تهران و بازگشت بعد از چند سال به زادبوم، ترویج فرهنگ شهرنشینی و مصرف‌گرایی و گرایش به ساخت خانه‌های شهری و ناهمگون با شرایط و فرهنگ اقلیمی باعث شد که زندگی روستایی نیز ابعاد تازه‌ای پیدا کند. سنت خانه‌سازی بومی فراموش شد و شهری‌ها به شهرهای کوچک و روستاها هجوم بردند و خانه‌ها و ویلاهایی ناهمساز با بافت روستایی به‌وجود آوردند. همان سال‌ها طرحی درباره واحدهای مسکونی روستایی تحت عنوان «بهسازی مسکن روستایی» در کشور مطرح شده بود که منبع اعتبار آن نیز از طریق تبصره52 قانون بودجه عمومی کشور به‌صورت اعطای تسهیلات بانکی، پیشنهاد شد و به تصویب رسید. اما نظارت درستی برای این نوسازی اتفاق نیفتاد. بازخوانی این گزارش‌ها بیشتر پیش‌بینی اتفاقی است که ما احضار کرده‌ایم و امروز در آن زیست می‌کنیم؛ نگرانی تهی‌شدن روستاها از بافت و فرهنگ و هویت روستایی و هجوم شهرنشینان به روستاها برای ییلاق و...، از‌بین رفتن کشاورزی و تورم شهرنشینی و همه آنچه در آن زندگی می‌کنیم و منتقد آن هستیم.