انتخاب و اختیار

شهرام میرزایی/شاعر

مردم مخاطب اصلی هر هنری هستند، مخاطبانی که به اعتبار آنها کسی شاعر، بازیگر و نقاش می‌شود. انتخاب آنها همواره بهترین و دقیق‌ترین بوده است. این انتخاب حتی اگر از روی مبانی تخصصی هم نباشد، چنان دقیق است که بسیاری از چهره‌های محبوب در گذشته و پیش از فراهم‌بودن امکانات ارتباطی جدید، با مطرح‌شدن در عرصه‌های فراکشوری و جهانی، مورد توجه قرار گرفته‌اند.
اما مردم چه اثری را دوست دارند؟ پاسخ این پرسش، حتی اگر مشخص و معلوم هم باشد، چنان پیچیده و طولانی خواهد بود که برای درک آن باید شناخت کاملی از سویه‌های تاریخی و جمعی جامعه داشت. در میان اشعاری که مورد استقبال مردم است و از بین شاعرانی که مورد توجه و محبت مردم بوده‌اند، می‌توان نکات مشترکی جست. همواره در طول تاریخ آثار هنری از هر رشته و در هر زمانی اگر به مرز رمز و راز نزدیک شده باشند به اقلیم دل‌ها راه یافته‌اند. صنعت ایهام در شعر از این‌رو پرکاربرد و پرطرفدار بوده است. پیچیدن منظور در لفافه خیال این حسن بزرگ را دارد که آن را از تکرار و محدودیت می‌رهاند. سخن در پرده می‌تواند تعابیر و تفاسیر گوناگونی را برتابد و سلیقه‌ها و آرای مختلفی را جذب کند. این چیز کمی نیست، در واقع چنین اثری روزنه‌ای به جهان خیال است و می‌توان منظره دلخواه را از آن تماشا کرد. پرده‌گویی، غامض‌نویسی و بیان ناقص و الکن نیست، هنری چندمنظوره است که مخاطبان را با ‌هرسواد و زمینه علمی از هر قشر و خاستگاه اجتماعی به خویش می‌خواند، با خود درگیر و فهم و درکی ناهمگن و فراگیر را ممکن می‌کند.
کسانی که از بحران مخاطب می‌گویند و از فاصله‌ای که شعر یا هر هنری با ماندگاری گرفته است می‌نالند آیا به این توجه دارند که آرایه ادبی چه تفاوتی با یک جمله امری یا خبری دارد؟
وجه مشترک همه آثار ماندگار امکانی است که آنها برای انتخاب و اختیار مخاطب فراهم می‌کنند.