بی‌شناسنامه‌ها

ستاره حجتی| گرگان-خبرنگار :

چندی پیش خبرگزاری‌ها موضوع بررسی وضعیت آموزشی و کمبودهای این حوزه را در روستاهای «رضا‌آباد»، «بلوچ آباد گردایش» و «بلوچ‌آباد سیاه‌خان» مطرح کرد اما در حال حاضر مساله فقط محرومیت‌ها و کمبود‌ها نیست، زیرا پس از پیگیری‌ها در این روستا مشخص شده کودکانی زندگی می‌کنند که شناسنامه ندارند چه برسد به فضایی برای تحصیل.همشهری این موضوع را در گفت‌وگو با مسئولان ذیربط استان پیگیری کرد.

برآورد می‌شود که 800 کودک در این 3 روستا بدون شناسنامه هستند. وقتی بخشدار فندرسک رامیان می‌گوید که جمعیت رسمی این 3 روستا حدود 10 هزار نفر است، اما می‌توان گفت که 15 هزار نفر در آنجا زندگی می‌کنند، این سوال مطرح می‌شود؛ در حالی که کمتر از دو سال از آخرین سرشماری نفوس و مسکن کشور می‌گذرد، چگونه 5 هزار نفر می‌توانند از سرشماری جا بمانند؟

«محمد ابراهیمی» در این‌باره بیان می‌کند: 90 درصد اهالی این روستاها از قوم بلوچ و 10 درصد آنها سیستانی هستند. طی سال‌های اخیر با وجود همه محرومیت‌ها تلاش شده است تا شاخص‌های عمرانی، بهداشتی و آموزشی در این روستاها بالا برود. 


باید تابعیت کودکان مشخص شود 

سوالی که در ذهن ایجاد می‌شود این است که آیا در این روستاها بهداشت در اولویت قرار دارد یا هویت؟  مدیر کل امور اجتماعی استانداری گلستان در این‌باره می‌گوید: لازمه تعیین هویت، تعیین تکلیف تابعیت این کودکان است. 
«عبدالرضا چراغعلی» ادامه می‌دهد: اخیرا بازدیدی از این روستاها داشتم. همچنین نشست‌هایی با مدیران شهرستانی و روحانیون محلی برگزار کردم. مساله اصلی اینجاست که بسیاری از این کودکان، قربانی هویت خانواده به‌ویژه پدر خود شده‌اند که تابعیت ایرانی ندارد. 

وی می‌افزاید: در مورد سیل جدید مهاجرت به استان‌های شمالی به ویژه گلستان به دلیل بستگی‌های قومی مناطق مرکزی ایران و نیز کشورهای همسایه مانند افغانستان و پاکستان با اقوام ساکن در گلستان، هشدار داده بودم. اکنون هم ریشه این مشکل را در مهاجرت می‌دانم. 

مدیر کل امور اجتماعی استانداری گلستان در مورد تعداد زیادی از اهالی این روستاها که در سرشماری ثبت نشده‌اند یا دارای شناسنامه نیستند، می‌گوید: این مشکل یکی از پیامدهای تکان‌دهنده مهاجرت گسترده‌ای است که هر روز به شکل فزاینده‌ای در گلستان اتفاق می‌افتد. باید مشخص شود چه تعداد از این کودکان، فرزندان مهاجران ایرانی و چه تعداد از آنها فرزندان مهاجران غیرایرانی هستند.

وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر باید مشخص شودکه ورود این افراد قانونی بوده یا غیرقانونی. از آنجا که موضوع کودکان در میان است، به جد و شخصا پیگیر مسائل آنان هستم. با این همه، روند گرفتن شناسنامه طاقت‌فرساست؛ روندی که انجام نشدن آن می‌تواند منجر به تولد کودکان بی‌شناسنامه‌ دیگری شود که از بسیاری از خدمات محروم خواهند بود. 


فروش شناسنامه به دلیل فقر

یک کارشناس آمار و جمعیت به همشهری می‌گوید: موضوع شناسنامه بسیار پیچیده‌تر از یک احراز هویت ساده است. 
«محمد کیاکلایی» می‌افزاید: عمل غیرقانونی فروش شناسنامه در برهه‌ای از زمان به یک تجارت تبدیل شده بود. البته به اقدام افرادی که شناسنامه‌شان را فروخته‌اند نباید به چشم یک تجارت منفعت‌طلبانه نگاه کرد، زیرا این اقدام یک تجارت از سر ناچاری بوده است. وی ادامه می‌دهد: کودکان بی‌شناسنامه مختص گلستان نیستند. این مساله در استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان هم وجود دارد.

فروش یا تجارت شناسنامه از فقر نشات می‌گیرد. کیاکلایی می‌افزاید: افراد بی‌شناسنامه را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد. یک گروه افرادی هستند که شناسنامه داشته‌اند و آن را فروخته‌اند. معمولا کسی که به نان شب محتاج است و هیچ دارایی جز شناسنامه ندارد، به این کار اقدام می‌کند. گروه دوم افرادی هستند که اساسا اقدام به گرفتن شناسنامه برای خود با فرزندانشان نکرده‌اند. در گذشته‌های دور و به‌ویژه در روستاهای دورافتاده افرادی که در گروه دوم قرار دارند، بسیار زیاد بودند. تعداد افراد گروه اول هم با افزایش فقر زیادتر می‌شد.

این کارشناس معتقد است؛ اکنون دیگر مسئولان گلستانی ناچار به حل و فصل آن هستند، اما روند گرفتن شناسنامه از مراجع قانونی امکان‌پذیر است که گاه صدور یک شناسنامه را ماه‌ها در انتظار رأی دادگاه قرار می‌دهد. کیاکلایی می‌گوید: ارزش شناسنامه‌ به عنوان اوراق هویتی زمانی مشخص می‌شود که افراد خدمات ویژه‌ای به واسطه آن دریافت می‌کنند. گاه ارزش مهم‌ترین سند رسمی زندگی فرد، به قیمت پولی است که قاچاقچیان و دلالال شناسنامه بابت آن می‌پردازند. 


حل موضوع با فعالیت‌های اجتماعی 

جایی دورتر از گلستان و در حاشیه جازموریان در استان‌های سیستان و بلوچستان و کرمان، فردی در این رابطه فعالیت دارد و مناطقی که ممکن است افراد بی‌شناسنامه و بی‌هویت در آنها زندگی کنند را رصد می‌کند. «سروش صلواتیان» را این روزها در فضای مجازی با «#جازموریان تنها نیست» می‌شناسند. 

وی در این زمینه می‌گوید: در میان افراد بدون شناسنامه خانواده‌هایی هستند که در آنها مثلا پدر شناسنامه ندارد، از طرف دیگر فرزندان بزرگ دارای شناسنامه هستند ولی فرزندان کوچک شناسنامه ندارند. برعکس آن هم وجود دارد. گاه مادر شناسنامه ندارد، اما پدر برای فرزندانش شناسنامه گرفته است.

صلواتیان ادامه می‌دهد: باید مشابه کارگروه‌هایی که در بسیاری امور برای پیگیری سریع‌تر و متمرکز بر موضوعی خاص در استان‌ها تشکیل می‌شوند، در این مورد هم کارگروه ویژه‌ای در منطقه مورد نظر تشکیل شود.این فعال اجتماعی می‌افزاید: فرمانداری یکی از بهترین محل‌ها برای تشکیل چنین کارگروهی است.

پرونده‌ها پس از جمع‌آوری اطلاعات موردی می‌توانند دسته‌بندی و بعد برای هر کدام تصمیم‌گیری شود. در این دسته‌بندی، مشکلات قانونی و حقوقی که در بین است هم در طبقات مشخص قرار می‌گیرد و سریع‌تر به راه‌حل می‌رسد. صلواتیان ادامه می‌دهد: فراموش نکنیم که بسیاری از این افراد تاکنون سراغ گرفتن شناسنامه نرفته‌اند، چون یا از راه آن اطلاعی نداشته‌اند، یا به اهمیت داشتن اوراق هویتی آگاه نیستند یا از هزینه‌ای که باید برای گرفتن شناسنامه بپردازند، آگاه نبوده‌اند و هنوز هم آگاه نیستند.