ساز ناکوک کابینه

فرزانه آیینی | خبرنگار

تهدید وزیر بهداشت برای خروج از کابینه دوازدهم در روزهای بودجه‌نویسی بار دیگر اختلافاتی را در درون دولت و بین وزیران آشکار کرد؛ اختلافاتی که هرازگاهی یک گوشه آن بین2 وزیر، 2 معاون یا 2 طیف درون دولت شکل می‌گیرد. این اختلافات به‌ویژه در دولت دوم روحانی آنجا که صحبت از کاهش اختیارات اسحاق جهانگیری و افزایش قدرت مانور محمود واعظی می‌شد، سر باز کرده بود. خیلی قبل‌تر از آن در دولت و بر سر اجرای طرح تحول سلامت، جدالی بین حسن قاضی‌زاده‌هاشمی، وزیر بهداشت و علی ربیعی، وزیر سابق کار، تعاون و رفاه اجتماعی شکل گرفته بود. حالا قاضی‌زاده‌هاشمی که گفته می‌شد در ابتدای دولت برای حضور در کابینه شرط گذاشته است، موضوع استعفای خودش را به میان کشیده است. سهم‌خواهی سازمانی از بودجه سالانه کشور، مصلحت‌سنجی گروهی و موقعیت‌‌نشناسی 3 تعبیری است که مجلسی‌ها در واکنش به خبر استعفای وزیر بهداشت در مورد اقدام یکباره او به‌کار بردند. مجلسی‌ها در کنار تعابیر ناخوشایندشان از استعفای غیرمنتظره قاضی‌زاده‌هاشمی ریشه بروز اختلافات و استعفاهای یکباره در کابینه دوازدهم را حلقه تصمیم‌گیر و نزدیک به رئیس‌جمهوری می‌دانند که روزبه‌روز نسبت به گذشته تنگ‌تر می‌شود. عدم‌هماهنگی در دولت موضوعی است که مجلسیان متفق‌القول آن را عامل بروز چندصدایی در کابینه می‌دانند.

استعفا یا اولتیماتوم؟

سرآغاز ماجرا، توییت ظهر دیروز الیاس حضرتی، نماینده تهران بود. او در حساب توییتر خود نوشت: «متأسفانه باخبر شدم دکتر قاضی‌زاده‌هاشمی در اعتراض به کاهش بودجه‌ سلامت، استعفا داده و چند روزی است در جلسات هیأت دولت شرکت نمی‌کند. وظیفه تمام دلسوزان است که مانع از استعفای ایشان شوند و امیدوارم به‌زودی وزیر بهداشت دوباره در دولت حاضر شوند.»

 به‌دنبال توییت حضرتی، بحث استعفای قاضی‌زاده از کابینه دوازدهم مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت؛ چراکه در بازه زمانی 4‌ماه گذشته یعنی از شهریور‌ماه گذشته تا‌کنون او چهارمین وزیر کابینه دولت روحانی است که تصمیم به خروج از کابینه به‌دلیل ناهماهنگی در کابینه گرفته است. پیش از او استعفای عباس آخوندی و حسین شریعتمداری از وزارت راه و صمت مکررا خبرساز شده بود؛ هرچند استعفای آخوندی تنها استعفای رسمی‌‌ای بود که منجر به خروج او از کابینه شد. در بین استیضاح‌های مذکور نکته‌ای مشترک وجود دارد و آن هم اعتراض به نادیده گرفته شدن یا موازی‌کاری از سوی حلقه نزدیک رئیس‌جمهور است.

ربیعی در زمان وزارتش در وزارت کار به‌دلیل اختلافات با وزیر بهداشت در بحث بیمه سلامت مکررا روبه‌روی هم قرار می‌گرفتند و این ‌رودررویی منجر به اعتراض عیان ربیعی شده بود اما در ماجرای استعفای شریعتمداری از وزارت صمت، استعفای آخوندی از وزارت راه و شهر‌سازی‌ و استعفای قاضی‌زاده از وزارت بهداشت کلید‌واژه مشترک، نادیده گرفته‌شدن حق تمام و کمال وزارت آنها در وزارتخانه‌های مذکور است.  در حاشیه جلسه علنی دیروز مجلس یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و درمان با تأیید خبر استعفای قاضی‌زاده از وزارت بهداشت به همشهری گفت: آنطور که به ما اعلام شده است آقای قاضی‌زاده‌هاشمی بر سر مباحث بودجه‌ای با دولت به‌ویژه آقای نوبخت، معاون برنامه‌ریزی رئیس‌جمهور به مشکل خورده است و به رئیس‌جمهور اعلام کرده است که اگر این مسائل تا 10‌روز آینده حل نشود، رسما از وزارت بهداشت و درمان استعفا می‌دهد.»

استعفای خوب، استعفای بد!

خبر استعفای قاضی‌زاده خیلی زود در بین نمایندگان منتشر شد و واکنش‌ها به این اقدام او متفاوت بود. برخی چون محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید استعفا از سمت‌های مدیریتی و ریاستی را حق فردی افراد ارزیابی کرد و به همشهری گفت: وزرا و دیگر مسئولان و مدیران میانی این حق را دارند که بخواهند در سمتی بمانند یا نه! نمی‌توان به آنها ایرادی وارد کرد؛ چراکه باید دید چرا و به چه علت اعلام استعفا کرده‌اند؟

او ادامه داد: البته استعفا زمانی برای گرفتن امکانات بیشتر است و مدیران اجرایی با اعلام استعفا در پی گرفتن امکانات بیشتری هستند، زمانی هم پیش می‌آید که استعفا از سر خستگی مدیریتی افراد است اما در کل امری طبیعی است. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اما برخلاف عارف معتقد است که هرچند استعفا حق مدیریتی افراد است اما برخی وزرا با رویه‌هایی که داشته‌اند از بحث استعفا سوء‌استفاده می‌کنند.  او در این‌باره به همشهری گفت: اینکه با تهدید به استعفا به‌دنبال امکانات‌گیری باشیم روند درست و صوابی نیست اما متأسفانه چنین روحیه‌ای در بین برخی مدیران ما وجود دارد.

 فلاحت‌پیشه افزود: متأسفانه برخی وزرا واقعا در ‌شأن و جایگاه یک وزیر نیستند و نه توان مدیریتی و اجرایی مقبول دارند و نه شرایط کشور را درک می‌کنند. در همین راستا ضروری است که با تدبیری این جمع از کابینه جدا شوند. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی گفت: هماهنگی در دولت و پایان دادن به ناکارآمدی‌های اجرایی موضوعی است که روحانی باید بدون تعلل در جهت آن حرکت کند. پیش‌تر نیز حسن روحانی جمعی از دولتمردان را ناهماهنگ با تیم دولت خوانده و تعبیر بی‌حال را برای آنها به‌کار گرفته بود. روحانی در انتقادات مستمری که از کابینه خودش داشته بارها از دولتمردان به تعبیر خودش ترسو خواسته است که کابینه را ترک کنند و میدان را به افراد باانگیزه و کارآمد بسپارند. سخنان فلاحت‌پیشه در کنار انتقاداتی که به کابینه دوازدهم وارد می‌کند به‌گونه‌ای در جهت تأیید گلایه ماه‌های گذشته روحانی از دومین کابینه‌اش است.

تنگناهای مدیریتی

قاسم میرزایی‌نکو، عضو فراکسیون امید از استعفا به‌عنوان عامل ناکارآمدی دولت روحانی یاد کرد. او با اعتقاد به اینکه با قهر و استعفا کاری از پیش نمی‌رود به همشهری گفت: داشتن انگیزه برای حل مسائل و مشکلات مردم فاکتور‌ها و نشانه‌هایی دارد که متأسفانه در خیلی از مدیران دولتی ما دیده نمی‌شود. میرزایی‌نکو تأکید کرد که در این شرایط که کاری دیده نشده استعفاها نمی‌تواند نشان‌دهنده تنگناهای مدیریتی باشد، بلکه بیشتر موید وجود اشکالات مدیریتی در سطح مدیران ارشد اجرایی است که بارها و بارها از سوی مجلس مورد انتقاد قرار گرفته و دولت نسبت به آن توجهی نداشته است. او ابراز امیدواری کرد که روحانی به‌زودی صدای منتقدان را بشنود و برای پایان دادن به این نا‌هماهنگی‌ها گام جدی بردارد. مجلس عدم‌ هماهنگی مدیریتی در بدنه دولت را علت بروز اختلافات عیان شده می‌داند و دولتمردان در توجیه دلایل عزمشان برای خداحافظی با دولت حلقه نزدیک به روحانی را نشانه گرفته‌اند. گلایه و نقد مجلس و دولت از حوزه اجرایی کشور عامل مشخص و مشترکی را هدف قرارداده است. حال باید دید بعد از گذشت بیش از 5سال رئیس‌جمهور نسبت به انتقادات درون و بیرون از کابینه چه تصمیمی خواهد گرفت و ساز مدیریتی در کابینه کوک خواهد شد یا نه؟