آذر آلوده اصفهان

شیرین شفیعی|   اصفهان- خبرنگار:

 در حالی دومین هجوم مه خاکستری به اصفهان در آخرین روزهای پاییزی رخ داد که دستگاه‌های سنجش آلودگی در شهر به بهانه‌های مختلف خاموش است و کارشناسان معتقدند اصفهان رکورد آلودگی هوای کشور را شکسته است. 

نبردی که این بار سنگین‌تر از همیشه به چشم می‌آید و نمودارهای سایت مرکز هواشناسی اصفهان غلظت آلاینده‌های موجود در هوا را از 156 AQI هم بالاتر نشان می‌دهند. برخلاف دهه نخست آذر که سکون هوا و ماندگاری آلاینده‌ها در اصفهان با واکنش سریع مسئولان و تعطیلی مهدهای کودک روبه‌رو شد، این بار حجم آلاینده‌ها و روزهای ماندگاری‌شان در هوا به بالاترین اندازه در سال 97 رسیده، اما هیچ پاسخ روشن و درستی به نگرانی‌های اصفهانی‌ها از ماندگار شدن مه سنگین آلودگی در آسمان شهر داده نمی‌شود. سکوت اما بازار شایعات را داغ‌تر از همیشه کرده و اخباری مبنی بر شیوع بیماری‌های تنفسی و صعب‌العلاج گرفته تا عمدی بودن خاموشی تابلوهای هشدار در بعضی از میدان‌های پررفت‌وآمد شهر به گوش می‌رسد.


چالش قدیمی و سردرگم

آلودگی هوای اصفهان چالش بزرگی است که در یکی - دو دهه اخیر با مشکلات ریز و درشت درآمیخته است. گروهی از مسئولان و کارشناسان از سهم قابل توجه آلاینده‌های متحرک یعنی خودروها در ورود ذرات آلاینده به هوا می‌گویند و گروهی بر این نکته تاکید دارند که در گیرودار مقابله با فرهنگ استفاده از خودروهای شخصی، نباید سهم درشت آلاینده‌های ثابت یعنی دود کارخانه‌ها و دودکش خانه‌ها نادیده گرفته شود.

نبود یک پژوهش یا نمونه‌گیری آماری رسمی برای مشخص کردن سهم هر یک از این دو دسته نیز به ابهام درباره منابع آلاینده هوای اصفهان و راهکارهای کاهش آن دامن زده است. با این همه، واقعیت دارد که موقعیت جغرافیایی، وجود واحدهای صنعتی، افزایش جمعیت و سکون هوا در بسیاری از روزهای سال، اصفهان را در 2 دهه گذشته به یکی از آلوده‌ترین شهرهای ایران تبدیل کرده و هنوز هیچ نوشدارویی برای درمان این زخم کهنه پیدا نشده است.


آذر ماهِ رکوردشکن

پس از یک پاییز رویایی و پربارش، بالاخره با فرارسیدن آذر، روزهای آلوده در سال‌نامه اصفهان از راه رسید و هفته اول آذر بود که نمودار آلاینده‌ها در وضعیت قرمز ثبت شد. آخر هفته گذشته و روزهای آخر آذر نیز دومین هجوم بزرگ مه‌های خاکستری به آسمان اصفهان اتفاق افتاد که میانگین شاخص کیفی ‌هوای شهر اصفهان را بر اساس شاخص‌های کیفی ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا به شکلی بی‌سابقه تا عدد 155 در سال 97 و به صورت میانگین تا 137 بالا برد. این اعداد در فاصله ۱۵۰ تا ۱۰۱ نشان‌دهنده هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و در فاصله 151 تا۲۰۰ هوای ناسالم برای عموم را هشدار می‌دهند. 

معاون توسعه و پیش‌بینی اداره کل هواشناسی استان با اشاره به پایداری جو تا اواسط این هفته، برای اصفهان و شهرک‌های صنعتی و مناطق پرجمعیت استان، افزایش غلظت آلاینده‌های جوی را پیش‌بینی می‌کند و به همشهری می‌گوید: تفسیر نقشه‌های هواشناسی بیانگر این است که به دلیل پایداری و سکون نسبی جو از اوایل تا اواسط این هفته، شرایط برای افزایش غلظت آلاینده‌های جوی فراهم است، اما دمای هوا تغییر محسوسی نخواهد داشت. «نوید حاج‌بابایی» از افزایش تدریجی آلاینده‌ها تا روز دوشنبه خبر می‌دهد و می‌افزاید: 2 روز نخست هفته، کیفیت هوا برای گروه‌های حساس ناسالم خواهد بود، اما در روز دوشنبه این وضع به ناسالم برای عموم تبدیل می‌شود.

بر این اساس، به تمام افراد به‌ویژه گروه‌های حساس جامعه توصیه می‌کنیم از رفت و آمد در قسمت‌های پرترافیک شهر به‌ویژه در ساعات اولیه صبح خودداری کنند. وی سکون نسبی هوا در ماه‌های آذر و دی را پدیده همیشگی در اصفهان معرفی می‌کند و یادآور می‌شود: به محض این‌که فعالیت سامانه‌های جوی و بارشی در منطقه ضعیف می‌شود، به دلیل سرمای سطح زمین، پدیده وارونگی دما رخ می‌دهد. به عبارت دیگر، این پایداری جو باعث می‌شود آلاینده‌های موجود در هوای اصفهان از جمله دود خودروها، کارخانه‌ها و دودکش خانه‌ها خود را بیشتر در هوا نشان دهند.


اقلیم و نزدیکی صنایع؛ عامل تشدید آلودگی

در نبود آمار و ارقام رسمی، کارشناسانی مانند «محمد کوشافر» از فعالان زیست‌محیطی اصفهان، بر این باورند که کلان‌شهر اصفهان ویژگی‌های خاصی دارد که باعث تشدید آلاینده‌ها می‌شود. او با مقایسه اصفهان و پایتخت یادآور می‌شود: پیوستگی صنایع به شهر حتی در تهران به عنوان شهری با آلودگی هوای بالا، مانند اصفهان نیست و از نظر جغرافیایی و اقلیمی، تهران دارای اوضاع بهتری است. با این حال، برای مقایسه دقیق و سنجش آلودگی هوای اصفهان با دیگر شهرها نیاز به داده‌های آماری و دستگاه‌ها و تجهیزات بیشتری است.

کوشافر با تاکید بر این‌که اصفهان در معرض چند دسته آلودگی شامل آلودگی‌های شیمیایی ناشی از فعالیت صنایع و نیروگاه‌ها و تردد خودروها و همچنین آلودگی‌هایی که به واسطه بحران آب و تشدید فرسایش بادی خاک ایجاد شده‌اند قرار دارد می‌افزاید: در بعضی مناطق از جمله شرق اصفهان، منشأ آلاینده‌های خاکی است و امکان ترکیب با آلاینده‌های شیمیایی موجود و تشکیل آلاینده‌های ثانوی را دارد. این استاد دانشگاه آزاد اصفهان پیوستگی زیاد اصفهان با صنایع را نیز یکی دیگر از عوامل تشدید بحران می‌داند و می‌گوید: صنایع بسیاری نزدیک به این کلان‌شهر فعالیت می‌کنند و در بعضی موارد، قانون عدم فعالیت صنایع در شعاع 50 کیلومتری رعایت نشده و همین باعث شده است که علاوه بر آلودگی‌های حاصل از صنعت، وسایل نقلیه مرتبط با صنعت نیز در محدوده اصفهان رفت و آمد کنند که بر آلودگی هوا می‌افزاید.


تکذیب شایعات

رئیس اداره آزمایشگاه‌های محیط ‌زیست اصفهان اما در واکنش به اخبار و شایعات موجود در فضای مجازی که اصفهان را رکورددار آلودگی هوا در روزهای اخیر معرفی می‌کند، به همشهری می‌گوید: کیفیت هوای اصفهان و شکستن رکورد آلودگی هوای کشور در حد شایعه است. «بابک صادقیان» با اشاره به شایعاتی که اصفهان را پایتخت بیماری‌های صعب‌العلاج کشور معرفی می‌کند یادآور می‌شود: به همان اندازه که دانشگاه علوم پزشکی اصفهان می‌تواند این موضوع را تایید کند، محیط‌ زیست هم به رکوردداری اصفهان در آلودگی هوا واکنش نشان می‌دهد. البته در روزهای گذشته شاهد افزایش آلاینده‌ها در هوای اصفهان بودیم، اما این‌که بازار شایعات این‌چنینی و خاموشی عمدی تابلوهای هشداردهنده در بعضی از میدان‌های شهر بر سر زبان‌ها بیفتند پذیرفتنی نیست.


5 سال مطالعه برای کاهش آلودگی هوا

پس از یک طرح مطالعاتی که از سال 92 برای شناختن منابع آلودگی هوا اجرا شد، اکنون مدیریت بحران استانداری اصفهان 2 طرح مطالعاتی بزرگ با همکاری شهرداری در زمینه تعیین سهم منابع ثابت و متحرک در آلودگی هوای اصفهان را آغاز کرده که قرار است پاسخی به بسیاری از پرسش‌های مبهم در یکی - دو دهه اخیر باشد.