سهم سد گتوند در شوری منابع آبی

دومین نشست بررسی آثار ساخت سد گتوند بر شوری آب رودخانه کارون که در دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، به یک مناظره تمام‌‌عیار بین اساتید این دانشگاه تبدیل شد. با وجود این، جای شرکت «مهاب قدس» که مجری پروژه سد گتوند محسوب می‌‌شود، به رغم دعوت انجام‌‌شده از سوی این دانشگاه، خالی بود.

به گزارش ایرنا، در این نشست رئیس دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه چمران اهواز گفت: میزان نمک رسوب‌‌کرده پشت سد گتوند از 3 میلیون تن در سال 90 به 5/10 میلیون تن رسیده است.
«مهدی قمشی» که از منتقدان آبگیری سد گتوند است، در این نشست عنوان کرد: سد گتوند پایین‌‌دست‌‌ترین سد بر رودخانه کارون است و از این لحاظ اهمیت زیادی دارد که آب ورودی به دشت خوزستان را تامین می‌‌کند.

این استاد دانشگاه گفت: هنگام ساخت سد گتوند، در مسیر آبراهه آن یک سازند نمکی وجود داشته که به آن «سازند آغاجری گچساران» گفته می‌‌شود و کاملا شور است. این سازند در کیلومتر 5 تا 9 بالادست سد گتوند بیرون‌‌زدگی زیادی دارد و یک منطقه نمکی شناخته می‌‌شود.

وی با بیان این‌که مشاور این سد (مهاب قدس) گفته بود یک سازند در محدوده آن وجود دارد، ادامه داد: در زمان آبگیری سد، برای جلوگیری از تاثیرات این سازند، اقدام به اجرای طرح‌ «پتوی رسی» شد ولی متاسفانه این طرح در آبگیری اول فروریخت و بی‌‌نتیجه ماند.

قمشی با تاکید بر این‌که بعد از مرحله آبگیری تاکنون فرورفتگی و فرونشست‌‌های زیادی در سازند به وجود آمده و در آن یک دریاچه آبی شکل گرفته است، افزود: این شرایط نشان می‌دهد که ارتباط سازند با مخزن کاملا به شکل زیرزمینی برقرار است.


اشتباه بزرگ

عضو هیات‌‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز با تاکید بر این‌که شوری آب خروجی از سد گتوند در سال‌های 94 تا 96 که اوج دوران خشکسالی بود، کاهش پیدا کرده است، گفت: بر همین اساس این نظریه را که «خشکسالی» دلیل شور شدن آب کارون در مقاطع مختلف بوده است، باید رد کرد. 
قمشی افزود: میزان شوری آب خروجی از سد از سال 94 بهبود پیدا کرده است چون در بهره‌‌برداری از آن کنترل صورت گرفته و این امر به گونه‌‌ای است که از لایه‌های پایین سد خروجی صورت نمی‌‌گیرد و انتقال آب به بیرون تنها از طریق لایه‌های بالا انجام می‌‌شود.

وی ادامه داد: اما اگر بخواهیم بدانیم که چقدر از شوری آب کارون در منطقه اهواز مربوط به سد گتوند است، باید بگویم که 12 درصد از افزایش میزان شوری آن برابر با 290 میکروموس متعلق به این سد است. باید گفت ساخت این سد صددرصد اشتباه بوده و افرادی که در اجرای آن شریک بوده‌‌اند، باید تاوان اشتباهات خود را بدهند.

این استاد دانشگاه نظریه تخریب سد گتوند را به عنوان یک اقدام علاج‌‌بخش رد کرد و گفت: این سد الان به‌‌ خوبی در حال انجام دیگر وظایف خود از جمله آبگیری و کنترل سیلاب‌‌هاست و با مدیریت مخزن و دفع صحیح شورابه مشکل طی 10 تا 15 سال آینده قابل‌‌حل است. اما باید قبول کرد که این روند برای اهواز و زمین‌های کشاورزی مشکلاتی را به وجود می‌‌آورد.


فقط سد گتوند مقصر نیست

استاد دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه چمران اهواز، دیگر سخنران این نشست، گفت: کف مخزن سد گتوند یک بمب نمکی قرار دارد و اگر مدیریت نشود، در آینده با مشکلات جدی مواجه خواهیم شد. البته تقصیر مشکلات آبی استان تنها بر گردن سد گتوند نیست و طرح آبرسانی «غدیر» هم یکی از آنهاست که تبعات آن در آینده روشن می‌‌شود.

«محمدعلی آخوندعلی» بیان کرد: اگر این پروژه ضعف یا قوتی دارد، همه دولت‌ها در آن شریک هستند و حالا که سد ساخته شده، حذف آن کار ساده‌‌ای نیست. بنابراین نیاز است راه‌‌حلی علمی برای حل مشکل پیدا کنیم.این استاد دانشگاه با رد بررسی‌‌های دانشگاه تهران به عنوان مسئول مطالعات علاجبخشی سد گتوند، با بیان این‌که 25 درصد از شوری آب کارون به دلیل آبگیری سد گتوند است، گفت: در تمام سال‌‌هایی که این سد آبگیری شده است، آبی که خارج می‌شود کیفیت مناسبی دارد. اما لازم است دیگر شاخه‌‌های مسیر رودخانه بعد از سد را هم بررسی کرد.


نیشکر؛ دیگر مقصر شوری آب

عضو هیات‌‌علمی دانشگاه شهید چمران اهواز اظهار کرد: 90 کیلومتر پایین‌تر در 3 شاخه گرگر، شطیط و دز میزان شوری آب به 2 هزار میکروموس و در مقطع اهواز به 2300 میکروموس می‌‌رسد که در روزهای گذشته به 3 هزار میکروموس هم رسیده بود. بعد از آن، در مقطع بهمنشیر، آب رودخانه کارون در تابستان امسال تجربه شوری 12 هزار میکروموس را هم داشت در حالی که شوری آب خروجی از خود سد گتوند بین 800 تا 900 میکروموس 
است.

آخوندعلی با طرح این سوال که دلیل این اختلاف از خروجی سد تا مقطع بهمنشیر چیست، گفت: وجود زمین‌‌های کشاورزی و پساب‌‌های ناشی از آن به خصوص 150 هزار هکتار زمین کشت نیشکر در مسیر این رودخانه شرایط را به این شکل رقم می‌زند.