روزهای خوش آزمایش

مائده امینی 

«آزمایش، سر بلند از هر آزمایش...» هنوز هم که هنوز است در بعضی از خانه‌ها پیدا می‌شوند؛ جاروبرقی، یخچال، کولر یا آبگرمکن ایرانی که سال‌ها پیش توسط کارخانه آزمایش تولید شده باشند. اگر هم سری به سمساری‌های میدان امام‌حسین تهران بزنید امکان ندارد که بین اجناس قدیمی دست دوم، ردپایی از برند آزمایش نباشد؛ کارخانه‌ای که در سال1337، ‌توسط محسن آزمایش بنا شد و تا سال58 روزهای خوشی را به‌خود دید. سرمایه اولیه تاسیس این کارخانه در کمتر از 10سال 66 برابر شد و از 3میلیون تومان به 200میلیون تومان رسید.

اما روزهای خوب کارخانه آزمایش  یک سال قبل از 59 به سر آمده بود. در سال 58، کارخانه‌های آزمایش مشمول بند «د» قانون حفاظت صنایع ایران شدند و محسن آزمایش بنیانگذار این کارخانه، یک سال پس از ملی شدن این کارخانه‌ها و ازدست‌دادن دارایی‌هایش برای همیشه از کشور خارج شد. آزمایش در آن سال‌ها، یکی از مهم‌ترین کارخانه‌ها در حوزه لوازم خانگی بود؛کارخانه‌ای که بعدها سرنوشت تلخ آن روایتگر ندانم‌کاری‌های بسیاری در کشور بود.

نرخ محصولات آزمایش در سال59

محصولات محبوب آزمایش در سال‌های آخر قیمت‌های متعادلی داشتند. براساس جراید به‌جا مانده از آن سال‌ها، ‌یخچال 6فوت آزمایش، هزار و 413تومان به فروش می‌رسید. یخچال 8فوت هزار و 763 تومان و یخچال 12فوت 2هزار و 358تومان قیمت‌گذاری شده‌ بود.

نرخ آبگرمکن 50گالنی آزمایش، 259دلار بود که با احتساب دلار 7تومانی آن زمان، هزار و 815تومان ارزشگذاری شده بود. 

همچنین کولرهای آبی آزمایش در آن دوره بین هزار و 300تا 2هزار و 170تومان قیمت‌گذاری شده بودند.

اما امروز دیگر اثری از محصولات آزمایش در بازار نیست. اگر هم چیزی باقی مانده تولیداتی مربوط به سال‌ها قبل است. یخچال‌های ایرانی امروز در بازار(با احتساب دلار 10هزار تومانی) بین 250تا 500دلار قیمت دارند که اگرچه در مقایسه با نمونه‌های خارجی، بسیار ارزان‌تر تمام می‌شوند اما چند برابر حداقل دستمزد کارگران قیمت دارند؛ این در حالی است که در سال59 حداقل مزد روزانه یک کارگر ساده 63 تومان و ماهانه حدود 1800تومان و خرید یک یخچال 10فوتی یا حتی 12فوتی کار یک‌ماه کارگران در آن سال بود.

 چه بر سر آزمایش آمد؟ 

مشکلات آزمایش با تقسیم سهام آن بین نهادها و ارگان‌ها از همان سال‌ها آغاز شد. پس از انقلاب، نهادهای دولتی و شبه‌دولتی همچون سازمان خصوصی‌سازی‌ و صندوق بازنشستگی تبدیل به سهام‌داران بزرگ این شرکت شدند. اگرچه فعالیت‌های تولیدی شرکت تا اوایل سال۱۳۸۰ تا حدی رونق داشت و حتی تعدادی کالای جدید مانند یخچال سایدبای‌ساید و فریزر بدون برفک به محصولات شرکت اضافه شد، اما بازار محصولات خارجی امان آزمایشی‌ها را بریده بود و توان رقابت با این بازار در مجموعه این کارخانه دیده نمی‌شد. مدیریت نادرست، نوسانات پی‌در‌پی ارز، روی گرداندن مردم از کالاهای ایرانی و... همه دست‌به‌دست هم دادند تا اینکه بعد از چندبار تعدیل نیرو، درنهایت این کارخانه در دی‌ماه سال 95 به‌طور کامل تعطیل و ماشین‌آلات آن به کارخانه آزمایش مرودشت منتقل شد.