قوانین مبهم روی دوش کولبران

سعید آقاسی|   ارومیه – خبرنگار:

کم کاری دولت‌ها در گذشته برای ایجاد شغل در مناطق مرزی از عوامل مهم بیکاری مرزنشینان است که همچنان ادامه دارد. آذربایجان غربی 460 هزار نفر مرزنشین دارد که برای تامین معیشت خود با مشکلات زیادی مواجه بوده و هستند. طی سال‌های اخیر به دلیل بیکاری گسترده مرزنشینان، معابری برای کولبری باز شد تا مردم مرز‌نشین استان از طریق حمل بار از این معابر تامین معیشت کنند. تا آن که در سال گذشته دولت به این نتیجه رسید کولبری را به دلایل مختلف ممنوع کند و راهکارهای جایگزینی برای تامین معیشت کولبران در نظر گرفت.

از جمله این راهکار‌ها راه‌اندازی بازارچه‌های مرزی، صدور کارت‌های الکترونیک برای وارادات چند کالای خاص و همچنین کمک یارانه‌ای دولت بود. با وجود این که زیرساخت‌های لازم برای ساخت بازارچه‌ها ایجاد نشده بود، ممنوعیت‌ها اجرا شد تا بار اضافه قوانین مبهم و اجرا نشدن راهکار‌های جایگزین باری اضافه بر دوش کولبران شود. بنابر ادعای نماینده سردشت و پیرانشهر در مجلس، دولت هنوز لیست اقلامی که می‌توان آنها را به صورت کولبری وارد کرد را اعلام نکرده است تا همچنان سرنوشت کولبران در هاله‌ای از ابهام قرار داشته باشد.


بازارچه‌های مرزی، جایگزین کولبری

مدیر‌کل امور اقتصادی استانداری آذربایجان غربی درباره اقدامات پیش‌بینی‌شده به منظور ایجاد راهکارهای جایگزین برای تامین معیشت کولبران، بیان می‌کند: از سال 75 دولت با توجه به سابقه تاریخی و صدمات ناشی از جنگ تحمیلی 8 ساله ایران و عراق بر کشور با هدف کاهش قاچاق و تردد غیرقانونی و نظارت بر روند واردات کالا از طریق مرزنشینان 3 معبر مرزی در شهرستان‌های پیرانشهر و سردشت به نام‌های پتک‌، قاسم‌رش و اشکان ایجاد کرد. این اقدام به منظور تامین معیشت مرزنشینان که گذران زندگی خود را از طریق کسب و کار مرزی سپری می‌کردند، نیز انجام شد. 

«حسین سیوانی» ادامه می‌دهد: از آنجا که ادامه فعالیت معابر در کشور و در استان ما تهدید جدیدی برای واحدهای تولیدی و اقتصادی کشور بود و معضلات مختلف اقتصادی در پی داشت، ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز کشور با همکاری وزارتخانه‌های ذی‌ربط به‌تدریج در چند سال گذشته محدودیت‌هایی را برای واردات کالا از طریق معابر مزبور ایجاد کرد و نهایتا در سال 96 دستور تعطیلی معابر مزبور صادر شد.

 با ممنوعیت این فعالیت تسهیلاتی برای رفع مشکلات معیشتی کولبران شاغل در معابر مرزی از نظر سود بازرگانی و واردات کالا برای هر نفر تا سقف 700 هزار تومان در ماه و برای هر خانوار حداکثر تا ۲۸ میلیون ریال مورد تصویب قرار گرفت. همچنین با صدور کارت الکترونیکی از سال گذشته تاکنون کولبران و مرزنشینان می‌توانستند نسبت به واردات کالا از طریق بازارچه‌های مرزی تمرچین و کیله اقدام کنند.

وی درباره فعالیت بازارچه‌های مرزی عنوان می‌کند: در آذربایجان غربی با توجه به تصویب‌نامه هیات وزیران در سال 96 از 6 بازارچه مرزی فعال (ساری‌سو، صنم‌بلاغی، رازی، سرو، تمرچین و کیله) 3 بازارچه رازی، سرو و ساری‌سو هر 3 ادغام شدند و با مدیریت گمرک به فعالیت خود ادامه می‌دهند. بازارچه صنم‌بلاغی هم‌مرز با نخجوان و بازارچه کیله سردشت نزدیک مرز عراق به فعالیت خود مثل گذشته ادامه می‌دهند و بازارچه تمرچین پیرانشهر نیز ادغام شده است. همچنین یک بازارچه مرزی جدید به نام اشکان در شهرستان سردشت با هدف ساماندهی مبادلات غیررسمی ایجاد خواهد شد. بنابراین هم‌اکنون بازارچه‌های مرزی مصوب در استان به نام‌های صنم‌بلاغی پلدشت و کیله سردشت به ارائه خدمات به پیله‌وران و همچنین توسعه تجارت با کشورهای جمهوری خودمختار نخجوان و اقلیم کردستان عراق فعال هستند.

 البته با توجه به این‌که تامین زیرساخت‌های مرزی در منطقه اشکان به جهت موقعیت جغرافیایی با دشواری و مشکلاتی مواجه است، استانداری درصدد جانمایی بازارچه مرزی در سردشت با هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط است که بعد از طی فرایند تشریفات اداری و تصویب وزارت کشور اقدامات لازم برای تامین زیر‌ساخت‌ها در این منطقه را انجام خواهد داد. 


صدور کارت الکترونیک برای 17 هزار و 356 خانوار مرزنشین

مدیر‌کل امور اقتصادی استانداری اظهار می‌کند: بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور در سال 95 تعداد مرزنشینان ساکن در شعاع 30 کیلومتری از نوار مرزی در طول مرز مشترک آذربایجان غربی با 3 کشور جمهوری خودمختار نخجوان، ترکیه و عراق که طول آن به 967 کیلومتر می‌رسد، حدود 460 هزار نفر بوده که بالغ بر ۱۱۳ هزار و ۶۵۸ خانوار است.

سیوانی با اشاره به آمار دارندگان کارت کولبری می‌گوید: آمار مرزنشینان که قبلا به صورت کولبری در معابر مرزی استان با عنوان بازارچه‌های موقت مرزی فعالیت می‌کردند، از طریق شناسایی دستگاه‌ها، فرمانداری و بخشداری‌های ذیربط بالغ بر 24 هزار خانوار با جمعیت تحت پوشش ۸۲ هزار و ۲۸۴ نفر بود، اما در حال حاضر با صدور کارت‌های الکترونیک جامعه آماری این افراد ۱۷ هزار و ۳۵۶ خانوار مرزنشین است که با استفاده از این کارت‌ها از خدمات و معافیت‌های گمرکی در واردات کالا بهره‌مند هستند. 

وی درباره آمار کولبران غیر‌قانونی هم اظهار می‌کند: با توجه به سیاست انسداد مرزها و سیاست‌های اقتصادی کشور، همچنین نوسانات ارزی، کولبری به صورت غیرقانونی به حداقل رسیده و آماری در این خصوص وجود ندارد یا حداقل در اختیار دفتر هماهنگی امور اقتصادی نیست.  این مسئول با اشاره به عمده بارهای غیرقانونی کولبران می‌گوید: در این زمینه به صورت محدود و در قالب قاچاق از مبادی مرزی مشترک با اقلیم کردستان عراق شاهد ورود اسباب‌بازی، گل مصنوعی، کفش، پوشاک، وسایل آرایشی، ظروف آشپزخانه و خشکبار به استان هستیم. 


ممنوعیت ورود کالاها، افزایش مشکلات کولبران 

نماینده سردشت و پیرانشهر در مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با همشهری بیان می‌کند: طی سال‌های اخیر و بر اساس مصوبه و ابلاغ هیات دولت، 6 هزار خانوار مرزنشین در سر‌دشت کارت الکترونیکی کولبری دریافت کردند و اجازه واردات اقلامی از قبیل کولر گازی، یخچال و... از سوی این افراد به صورت قانونی وجود داشت، اما چند ماه بعد دولت ورود و خروج هزار و 339 قلم جنس را ممنوع کرد که کولبری و امرار معاش کولبران را با مشکلاتی مواجه کرده است. 
«رسول خضری» ادامه می‌دهد: به همراه نمایندگان مردم مناطق مرزی در مجلس به صورت مداوم از دولت تقاضا کردیم که حداقل ورود و خروج 184 قلم جنس آزاد شود که مصوب شد ولی هنوز ابلاغی در کمیسیون فرعی دولت در این باره نشده است. 

وی درباره حوادثی که برای کولبران در مناطق مرزی رخ می‌دهد، اظهار می‌کند: قبل از سفر اخیر رئیس‌جمهور و هیات دولت به آذربایجان غربی، از وزیر کشور قول گرفتیم که حداقل ورود و خروج 184 قلم جنس از مرزهای کیله سردشت و تمرچین آزاد و کارت‌های الکترونیکی برای کولبران فعال شود، اما تاکنون اقدامی نشده است. فعالیت کولبران مناطق مرزی استان در شرایط فعلی موجب آسیب جدی به زندگی آنها شده و باید برای رفع مشکلات آنها اقدامات جدی صورت بگیرد. 


پیله وری به جای کولبری

آذربایجان غربی 967 کیلومتر مرز مشترک با 3 کشور جمهوری خودمختار نخجوان، ترکیه و عراق دارد. این ظرفیت و وجود 5 بازارچه‌ مرزی مصوب و همچنین نبود درآمد برخی مرزنشینان موجب ایجاد مشاغلی مانند کولبری شده است. این در حالی است که برخی افراد فعال در این حوزه از مرزهای ناامن و به‌صورت غیرقانونی فعالیت دارند و علاوه بر شرایط دشوار کار، درآمد چندانی هم ندارند. این مساله موجب شد دولت با اجرای طرح بازارچه‌های مرزی و پیله‌وری به جای کولبری شرایط مطلوب را برای این افراد از طریق ترانزیت کالا فراهم کند.

بر این اساس مبادله کالا در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی استان‌های آذربایجان غربی و کردستان، کرمانشاه و سیستان بلوچستان با مسئولیت سازمان‌های ذیربط اجرایی شد. بر اساس این طرح مقرر شد که کالاهای ترانزیتی از سایر مرزهای رسمی کشور پس از طی تشریفات گمرکی با لحاظ تخفیف‌های تعرفه‌ای به غرفه‌ها و بازارچه‌های مرزی منتقل سپس مرزنشینان مشمول با استفاده از سقف معافیت‌های ماهانه می‌توانند نسبت به خرید کالاهای ترانزیتی از غرفه‌های مذکور اقدام کنند. با اجرای این طرح و بسته شدن معابر رسمی، کولبری ممنوع اعلام شد اما سوال اینجاست که برنامه‌های جایگزین برای تامین معیشت مرزنشینان تا چه حد برای رفع مشکلات معیشتی مردم این مناطق موثر بوده است؟