هویت یک نام

خدیجه نوروزی

تصور اینکه موجودی نام نداشته باشد بسیار دشوار است. مبادله «نام» میان آدمیان گام نخست برای ایجاد رابطه‌ای انسانی یا گسترش هرگونه پیوند اجتماعی است. کما اینکه، چه در آغاز پیوندی عاشقانه و چه برای داوطلب‌شدن برای انجام کاری باید نامی را بر کسی یا کاری گره زد، عنصری است که فراگیرشدنش موجب شهرت است و بیش از حد محدودشدنش باعث گمنامی. قضاوت نیک مردمان درباره آن را «خوش‌نامی» و نقطه مقابلش را «بدنامی» می‌خوانند. نام هر فردی به مرور زمان و در پیوند با دیگر افراد جامعه، علاوه بر تداعی هویتی ظاهری، حامل یک هویت عمیق غیرظاهری برای مخاطبان است که در پی تداوم روابط، به مرور شکل کامل‌تری به‌خود می‌گیرد. بنابراین هر نام به مرور زمان مجموعه‌ای از خاطرات و تأثیرات را در ذهن و ضمیر دیگران به‌جا می‌گذارد که خاستگاه اصلی بسیاری از قضاوت‌ها یا تمایلات متقابل افراد به یکدیگر تلقی می‌شود؛ عشق و صمیمیت، خشم و نفرت یا هر نوع واکنش رفتاری دیگر.

سیما فردوسی-روانشناس- در گفت‌وگو با درنگ درباره تأثیر نام افراد در شکل‌گیری شخصیت و موفقیتشان می‌گوید: «نام به‌تنهایی نمی‌تواند خوشبختی و سعادت افراد را تضمین کند اما می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در موفقیت‌ها باشد.  زمانی که نامی برای یک فرد انتخاب می‌کنند در ذهنش برای همیشه ثبت می‌شود که اگر نیکو و پسندیده باشد و معانی خوبی به لحاظ مفهومی داشته باشد در شکل‌گیری هویتش در زندگی فردی و اجتماعی تأثیرگذار خواهد بود. در بسیاری از مواقع فرد سعی می‌کند خود را با معانی دربرگیرنده اسمش وفق دهد و اگر به تأسی از شخص خاصی در تاریخ، مذهب یا فرهنگ اجدادی باشد سعی می‌کند خود را با آن شخصیت همانند کند. عکس آن نیز صادق است. اگر فردی از نامی که او را با آن خطاب می‌کنند احساس رضایت درونی نداشته باشد، اسم نوظهوری داشته باشد که با فرهنگ جامعه سنخیت ندارد یا اسمش دووجهی باشد که مذکر یا مونث بودنش با ابهام روبه‌روست، کم‌کم آسیب‌های روانی ناشی از تمسخر در او شکل می‌گیرد و اعتماد به نفس اجتماعی‌اش کاهش می‌یابد و فرد منزوی و خجالتی می‌شود. اغلب افراد علاقه دارند نام آنها تداعی‌کننده بهترین واکنش‌ها در ذهن مخاطبان باشد. درنظر داشتن جوانب گوناگون برای تغییر نام خود یا استفاده از اسامی مستعار و یا صرف وقت فراوان برای برگزیدن نام فرزندان، این نکته را اثبات می‌کند. گرایش جامعه به استفاده از نام‌های اصیل ایرانی نیز که در بردارنده هویت بومی و فرهنگی ماست، اتفاق فرخنده‌ای است».

موفقیت یا شکست

نام‌ها و اسامی در میزان جلب توجه عمومی و واکنش جامعه بسیار مهم هستند. گاهی اوقات انتخاب یک نام عجیب و غریب برای مردم بسیار تازگی دارد و هنگامی که بر سر زبان می‌افتد برای فرد شهرت به‌دنبال می‌آورد و در موقعیت‌های مالی و اجتماعی مؤثر است. از طرف دیگر برخی از نام‌هایی که سخت ادا می‌شوند نیز در شکست شغلی و حرفه‌ای تأثیرگذار هستند. فردوسی در این زمینه معتقد است: «اینکه بخواهیم تمام اتفاقات پیرامون افراد و هویت اجتماعی‌شان را بر مبنای نامی که با خود یدک می‌کشند قرار دهیم، صحیح نیست، اما باید بپذیریم که بعضی نام‌ها محبوبیت خاصی بین مردم هر سرزمینی دارند و بار انرژی مثبتشان زیاد است. درنتیجه مردم به استفاده و به‌کارگیری چنین اسامی‌ای که معمولا هم ریشه آبا و اجدادی دارند، علاقه بیشتری نشان می‌دهند. طبعا نام نیکو به فرد انگیزه، نیرو و انرژی مثبتی می‌دهد، اما باید به این نکته توجه کنیم که کسب ثروت و موفقیت نیاز به چندین فاکتور دارد و نمی‌توان صرفا یک نام را عاملی تأثیرگذار در مسیر زندگی تلقی کنیم».

*  تحقیقات پژوهشگران 

علی موحد بیات -ریاضی‌دان و نفر دوم رقابت‌های جهانی محاسبات ذهنی- در گفت‌وگو با درنگ تأثیر اسم روی شخصیت افراد را 10درصد می‌داند و از طریق محاسبات ریاضی به اثبات می‌رساند که نام افراد چگونه می‌تواند در هدایت آنها در فعالیت حرفه‌ای و هنری‌ای که دنبال می‌کنند تأثیرگذار باشد.

تجربه نشان داده که داشتن اسمی زیبا و خوش‌آهنگ نه‌تنها احساس اطمینان فرد به‌خودش را افزایش می‌دهد بلکه موجب می‌شود دیگران به‌طور مثبت‌تری به او نگاه کنند. تحقیقات پژوهشگران دانشگاه نورث وسترن نیز نشان می‌د‌هد که انتخاب اسم بسیار مهم‌تر از آن چیزی است که تاکنون تصور می‌شد و شاید به همین دلیل است که کتاب‌های اسم نزد مردم از محبوبیت بالایی برخوردارند.

سرپرست این تیم پژوهشی می‌گوید: «اینکه افراد چکار می‌کنند و به چه فکر می‌کنند اهمیت چندانی ندارد. در واقع مغز انسان به محض شنیدن اسمی که تلفظ می‌شود پالس‌هایی را ارسال و دریافت کرده و با توجه به اسم فرد درباره او قضاوت می‌کند، زیرا نامی که ما را با آن صدا می‌زنند یک نماد و یک آینه است. در واقع اسم چون یک کارت ویزیت عمل می‌کند که معرف و بیانگر شخصیت درونی ماست. آوا و معنایی که یک اسم دارد می‌تواند به‌طور مستقیم روی رفتار و قضاوت دیگران نسبت به ما اثر بگذارد. آهنگ و معنای اسم فرد حتی روی تولید هورمون‌های اکسیتوسین، دوپامین و اندورفین نیز اثر می‌گذارد».