بازیگران زن نمایش و درام ایرانی زندگی

علیرضا محمودی | دبیر گروه ادب و هنر

زنان، بازیگران اول صحنه‌های تئاتر تهران شده‌اند. در آذری که می‌‌گذرانیم، بازار گیشه و شورصحنه و هیجان سالن در همه نمایش‌ها از هنر‌پیشه‌های زنی، گرم و هیجان‌انگیز و پرشور است که در پرونده بازیگری زنان در نمایش‌های چند دهه نام‌های کوچکی نیستند. آنها با همه تاریک‌ و روشنا‌هایی که نمایش ایرانی به‌خاطر گرفت و گیر‌های ممیزی برای تعریف حضور زنان در صحنه‌ها داشت، با درک عمیقی از حرفه خود، هرگز نگذاشتند میزانسن‌ها سراسر مردانه شود. آنها نماینده نیمی از شور جامعه ایرانند که بازیگری، برایشان بازیچه شهرت نبود. اگر به تکاپوی تئاتر امروزمان می‌با‌لیم و تنه زدن سیاهه اجراها را با پاریس و پکن نسبت می‌کنیم، باید برای زنان بازیگر سهم و قدر کنار بگذاریم. آنها در تاریخ نمایشات فارسی، مایه مادرانه و خلوص خواهرانه و زیبندگی زنانه را یکسره بازی کردند. اگر امروز پرده هیچ صحنه‌‌‌ای بدون نام آنها بالا نمی‌رود، نشان لیاقتی است که با خاک صحنه نشسته روی چادر‌ها و روسروی‌ها به‌دست آمده.

کافی است برای درک درخشش حضور زنان در تئاتر، اجرایی را برای گذران پاییز‌‌های این سال کنار بگذارید. از همه نسل‌ها و از همه دوره‌ها این روزها زنان بازیگری کامل در نمایشی دارند. از آنها که صاحبقران‌های نمایشند؛ صدیقه کیانفر با 86سال در نمایش«داری، داری، داری یا نداری» خاطره نیم قرن از تئاتر تهران را با خود به صحنه اضافه می‌کند. در تالار وحدت، بازگشت علی رفیعی به صحنه اول تئاتر کشور برای تکمیل سه‌گانه لورکا- رفیعی را مجموعه‌ای از تکامل بازیگران زن چراغانی کرده‌اند. 3 بازی منور ‌رؤیا تیموریان، مریم سعادت و مائده طهماسبی در بروز «خانه برناردوآلبا» در تهران یادگار‌های دهه 90 خواهند بود. از دختران «شاه‌لیر» در تئاتر شهر الهام پاوه‌نژاد و بهاره رهنما میدان‌داری می‌کنند تا در یک اجرای بیش از 4 ساعته در میان تازه نفس‌ها، از نفس نیفتند. ژاله صامتی برای نمایش «محبوبه‌ها» همچون زنان پای تنور عرق می‌ریزد و پیراهن بازی سختی که برای خودش اندازه کرده را قواره نگه می‌دارد.‌رؤیا نونهالی، ساحره‌گی بازیگری را روی صحنه « مثل آب برای شکلات» با‌ر دیگر ثابت می‌کند. عاطفه رضوی در نمایش «خروس‌لاری» برای بازیگران جوان سرمشق کاملی از تمامیت حضور برای اجرای نقشی به ظاهر ساده و در باطن سخت را برجای می‌گذارد. نسیم ادبی و فریبا متخصص در «شیروانی داغ» شایستگی خود را بازتعریف می‌کنند. این فهرست در نسل بازیگران با نام فاطمه معتمد‌آریا تمام می‌شود. اعتماد به انتخاب معتمدآریا برای بازگشت به صحنه با نمایش «خنکای ختم خاطره» همه را مجاب می‌کند که منتظر دیدن این کار باشند: بار دیگر کارستان؟  از نسل تازه بازیگران زن نام‌های فراوانی برای تأکید هست. نام‌هایی که نامیدن آنها اشاره به آینده‌ای است که تئاتر ایران امیدوار به تداوم‌شان است. در «بینوایان» پریناز ایزد‌یار، سحر دولتشاهی و ژولیت رضاعی برای فانتین و تناردیه و کوزت بضاعت قابل توجهی را برای حضور در صحنه‌هایی متراکم رو می‌کنند. نازنین بیاتی«خروس لاری»، پریسا محمدی «محبوبه‌ها»، پرستو کرمی« فاندو و لیز»، مینا اسکندری« تحت‌تأثیر» و یلدا قشقایی« شاه‌لیر» هر کدام ستاره‌های جوان نمایش‌های خود هستند.

برای بازیگران زن تئاتر، جشنواره‌ای بزرگ از توانایی‌ها و مهارت‌های بازیگری فراهم شده. هر شب با پر و خالی شدن سالن‌ها، جمعیت دست پر روانه خانه‌ها می‌شود. در چنته آنها از تئاتر امروز، نسبت‌هایی برای قیاس و اندازه‌گیری در ذهن و قلب روشن و زنده می‌شود. تجربه و مهارت‌ها در کنار جوانی و طراوت‌ها مرور می‌شود. این فرصتی فراهم و سفره‌ای گشوده برای همه ماست تا در این جشن و گستره حاضر شویم. فروش نمایش‌ها و تداوم اجرا‌ها، برگ روشن و شفاف داوری تماشاگران از بازیگران زنی است که این روز‌ها در تماشا‌خانه‌های تهران روی صحنه زندگی می‌کنند.

قدرت درام‌ها را با قدرت زنان آن می‌سنجند. سنجه درام زندگی نیز حضور زنان در صحنه‌های روزمره است. اینکه در روزگار ما صحنه‌های نمایش با اعتبار زنان نمایش معتبر می‌شود، از قدرت بازی نیست از اصالت زندگی است. برای درک کامل این درام، کافی است، به صحنه‌های نمایش نگاه کنیم. آنها قادرند که قدرت خود را در تجسم نقش‌ها برای ما مقدور کنند. بازیگران زن ایرانی، در دهه 90 تئاتر ایران را سرشار از زندگی کرده‌اند. بی‌رحمانه داوری کنیم و مشفقانه تماشا، آنها دستاورد بزرگ درام ایرانی هستند. ایمان بیاوریم به این فصل.