حرکت بر بستر عقلانیت و مدارا

عباس اسدی/روزنامه‌نگار


فردا 16 آذر، منشأ خود را از «3آذر اهورایی» می‌گیرد که 65سال پیش فریاد آزادیخواهی و استقلال‌طلبی سر دادند و به تاریخ جنبش دانشجویی پیام دادند که دانشجو نمی‌تواند و نباید بی‌تفاوت باشد.
براساس آخرین آمارها 70هزار دانشجوی ایرانی در خارج تحصیل می‌کنند، 62درصد از مدال‌آوران المپیادی در سال1391 از ایران رفته‌اند و اکنون این رقم در سال1397 به 70درصد افزایش یافته است. دانشجویان دانشگاه‌های شریف، تهران، علم‌وصنعت، صنعتی امیر‌کبیر، صنعتی اصفهان و مشهد بیشترین میزان خروج از کشور را ثبت کرده‌اند.
صندوق بین‌المللی پول اعلام کرده است که ایران در میان ۹۱کشور در حال توسعه و توسعه‌نیافته جهان، مقام نخست را در فرار مغزها به‌خود اختصاص داده است. براساس این گزارش، هر سال بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار تحصیل‌‌کرده از ایران به خارج از کشور می‌روند. بیان این آمارها یک واقعیت را بازتاب می‌دهد که دانشجو دل در گرو مام میهن ندارد و رفتن را به ماندن ترجیح می‌دهد.
عده‌ای بر این باورند که مکدر‌بودن چشم‌انداز آینده، موجب‌شده دانشجویان بی‌تفاوت باشند و نسبت به تحولات داخلی چونان گذشته مطالبه‌گری نداشته باشند. فارغ از اینکه این دیدگاه درست باشد، واقعیت این است که دانشجویان امروز در ابعاد سیاسی، فرهنگی و آموزشی تعریف می‌شوند. از منظر سیاسی، چراغ راهند، از بعد فرهنگی آموزه و پیام برای جامعه می‌آفرینند و از منظر آموزشی قادرند به کانون‌های تولید دانش تبدیل شوند و پیشرفت و ترقی را در کشور رقم بزنند.
بنا‌بر‌این، با کارکرد تازه‌ای که برای دانشجویان تصور می‌کنیم، نمی‌توانیم بگوییم دانشجویان ما پس از 65 سال از مبدأ جنبش دانشجویی، بی‌تفاوت شده‌اند. شاید اگر دقیق‌تر بنگریم، میدان عمل خود را از سیاست به علم تغییر داده‌اند و درحالی‌که عالمانه و عامدانه موضوعات علمی را رصد می‌کنند، نیم‌نگاهی هم به میدان سیاست دارند. به‌عبارتی، از تک‌بعدی روزها و سال‌های هیجان فاصله گرفته و به عمق و ژرفای مسائل امروز می‌اندیشند و بر بستر عقلانیت و مدارا حرکت می‌کنند.
از هر زاویه‌ای که به روز دانشجو بنگریم، نمی‌توانیم از سختکوشی، تظلم‌خواهی، روشنگری و روشن‌بینی کسانی که مطامع دنیوی، پست و مقام سفارشی و وابستگی معیشتی نتوانسته است روحیه مطالبه‌گری، پرسشگری و آزادیخواهی آنها را به حاشیه براند و از آنها محافظه‌کارانی توجیه‌گر بسازد، بگذریم و نسبت به آن بی‌تفاوت باشیم.
بی‌شک روز دانشجو، روز رستاخیز اندیشه‌ها، روز علم‌دوستی و حقیقت‌پرستی، روز طلوع اندیشه‌های نو، روز انسان‌های فرهیخته و بالنده و روز گسستگی جهل‌ها و نابخردی‌ها‌ست. 65سال پیش در چنین روزی دانشجوی مبارز و بی‌باک به ورود نیکسون، معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا به ایران اعتراض می‌کند و جان بر سر راه اندیشه‌اش می‌دهد.
روز دانشجو، روز پرده‌برداری از گمنامی‌ها و پرده‌پوشی بر تاریکی‌ها است؛ روزی که دانش‌دوستان با دستان مهربان و اندیشه‌های نابشان از دوستی‌، عشق‌، زیبایی‌، استقلال‌طلبی و میهن‌پرستی گفتند و بر سر این پیمان تا پایان ماندند.
16آذر درون خود هرساله ما را با نمادهای روحیه خروشان جنبش دانشجویی و مظهر ایثار، ازخودگذشتگی، پایداری و استقلال و آزادی «شریعت رضوی، قندچی و بزرگ‌نیا» آشنا می‌کند.
دانشجوی امروز ما پرچمدار دانایی، آزادیخواهی، تعقل‌گرایی و تحول‌آفرینی است و از این‌رو می‌تواند الگو و سرمشق سایر مردم قرار گیرد که به تناسب سنش و جایگاهش، سودای مصدرنشینی، منفعت‌طلبی، زیاده‌خواهی و فرماندهی ندارد، بلکه او به میدان می‌آید تا بستر رشد و بالندگی را برای کشور فارغ از هرگونه قیمومیتی فراهم کند.
بی‌شک دانشجو چنانچه در میدان باشد، بارقه‌های امید، نشاط، شادابی و طراوت به جامعه بازمی‌گردد. چنین دانشجویی به‌عنوان مؤثرترین عنصر و محور مشارکت‌جویی‌- که هم از دانش بهره‌مند است، هم انرژی دارد و هم محافظه‌کار نیست - می‌تواند منشأ تحول و نو‌آوری شود؛ چیزی که جامعه ما بیش از هر زمان به او و اندیشه او محتاج است.