خدیجه نوروزی
در طول این سال‌ها ایران در بخش هواپیماهای تجاری در زمینه ساخت هواپیمای 150نفره دست به طراحی مفهومی زد و امیدواری‌هایی در مورد ساخت آن طی 5سال داده شد اما هیچ‌گاه این پروژه‌ها روی خط هوایی دیده نشد. مدتی است که زمزمه‌های ساخت هواپیمای 72نفره از سوی مسئولان در رسانه‌ها منتشر شده. به همین بهانه با منوچهر منطقی -رئیس مرکز ملی فضایی- به گفت‌وگو نشسته‌ایم که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.
سال‌هاست که از ساخت هواپیمای 150نفره که طرح آن در سال 92 در هیأت دولت به تصویب رسید، می‌گویید. مردم می‌خواهند بدانند بالاخره سرانجام این پروژه چه شد؟
ساخت هواپیماهای 150نفره نخست در کنسرسیوم دانشگاه‌ها مطرح و به‌عنوان یک پروژه کلان ملی تعریف شد که طی 5سال به فناوری‌های کلیدی دست یابد و در مراحل بعد اگر بودجه‌ای در اختیار قرار گرفت ساخته شود. این پروژه فاز اول که طراحی مفهومی بود به‌طور کامل و با موفقیت با حدود 10درصد بودجه‌ای که دادند، انجام شد. اما متأسفانه از 3سال پیش بودجه کلان ملی قطع و منجر به متوقف شدن این طرح شد.
کل بودجه این پروژه چه‌قدر بود؟
100میلیارد تومان. اما از آنجا که در لیست پروژه‌های کلان ملی قرار می‌گرفت که چیزی حدود 3هزار میلیارد بود، تحت‌تأثیر روند اعطای کند بودجه‌ها قرار گرفت. بودجه‌ای که داده می‌شد کافی نبود تا به پروژه‌های مختلف برسد.
برای ساخت این هواپیما تا چه مراحلی پیش رفتید؟
وزن کل پروژه در طراحی مفهومی حدود 22درصد بود که انجام شد اما برای بقیه مراحل بودجه‌ای پرداخت نشد.
تیم طراحی و سازنده ایرانی چه‌قدر حرفه‌ای است؟
تیمی که آمد و شروع به کار کرد توانسته بود در بخش‌های مختلف همکاری‌های بین‌المللی خوبی داشته باشد و به‌طور نسبی تسلط خوبی روی کار داشت. اگر بودجه لازم این پروژه به‌موقع می‌رسید در همان افق زمانی تعیین‌شده می‌توانستیم روی ساخت متمرکز شویم. راهبردی که ما در بخش طراحی دنبال کردیم سنجش توانمندی‌هایمان بود. اینکه ببینیم در داخل کشور در چه بخش‌هایی استعداد داریم. این شناخت موجب شد تا در مشارکت استراتژیک با کشورهای دیگر که این پروژه‌ها را داشتند، وارد شویم. متوجه شدیم در 17زیرمجموعه از 56زیرمجموعه مهمی که در هواپیما بود، می‌توانیم با کشورهای دیگر مشارکت داشته باشیم.
اگر سازمان بودجه ندارد چرا ساخت هواپیمای 72نفره در رسانه‌ها مطرح شده؟
با توجه به نیازی که در فرودگاه‌های کم‌تردد وجود دارد و با توجه به اینکه این پروژه بودجه کمتری نسبت به هواپیمای 150نفره نیاز دارد تصمیم گرفته شد ساخت هواپیمای 72نفره را در دستور کار قرار دهیم که هم‌اکنون این پروژه فعال است. مراحل یک و دو آن انجام شده و قرار است تفاهمنامه‌ای بین وزارت راه و شهرسازی و وزارت دفاع انجام شود که از این پروژه حمایت کنند.
نمونه اولیه این پروژه با چه اعتباری ساخته خواهد شد؟
با توجه به اینکه عمده سرمایه‌گذاری‌های ساخت هواپیمای 72نفره انجام شده نمونه اولیه آن بین 3تا 5سال با اعتبار 150میلیارد‌تومان قابل ساخت است. اگر نمونه اولیه ساخته و تست‌هایش انجام و به‌مرور وارد چرخه تولید شود، تقریبا تمام ظرفیت‌های صنعتی که در بخش هوایی داریم را در بر می‌گیرد.
فعلا همین یک پروژه را در بخش هواپیمای تجاری در دست ساخت دارید؟
بله.
برای ساخت هواپیماهای پهن‌پیکر با چه کشورهایی می‌توانیم همکاری بین‌المللی داشته باشیم؟
طبق بررسی‌هایی که انجام دادیم بیشترین هواپیماهایی که تیراژ بالایی در مصرف دارد هواپیماهای 150تا 180نفره هستند که حدود 60درصد بازار داخلی و جهانی نیازمند آن است. بنابراین بهترین مدلی که می‌شد انتخاب کرد با توجه به نیاز بازار، هدف این پروژه است. در مورد ساخت هواپیماهای 150نفره با کشورهای چین و روسیه که درگیر ساخت این پروژه هستند، مذاکراتی انجام دادیم اما چون ساخت در ایران متوقف شد، پیگیر آن نشدیم. متأسفانه کاهش اعتبارات پژوهشی برای ساخت چنین پروژه‌هایی بسیار آسیب‌زا بوده و ما را در پیشبرد اهدافمان عقب نگه داشته.
چه‌قدر در این سال‌ها توانسته‌ایم به فناوری‌های کلیدی هواپیما دست پیدا کنیم؟
2مسئله مطرح است: گاهی به‌دنبال فناوری هستیم. اما گاهی می‌خواهیم این فناوری را به محصول تبدیل کنیم. اغلب فناوری‌هایی که در بخش‌های سازه، الکترونیک، ارابه فرود و موتور هواپیما وجود دارد را داریم اما اگر بخواهیم تبدیل به محصول کنیم به یک‌سری سیستم‌های صنعتی، مجموعه‌های اندازه‌گیری و سیستم‌های تضمین مرغوبیت نیاز داریم. می‌توانم بگویم که در فناوری وضع خوبی داریم؛ چرا که هیچ کشوری در دنیا هواپیما را صددرصد نمی‌سازد و بخش‌هایی از آن را متناسب با مزیت‌های نیروی انسانی و رقابتی‌ای که دارند، شروع به ساختن می‌کنند.
چند شرکت دانش‌بنیان در حوزه هوانوردی وفضایی در کشور داریم؟
350شرکت.
با چنین ظرفیتی، چه‌قدر از فرصت دو‌ساله نبود تحریم‌ها بهره لازم را برده‌ایم؟
استفاده خوبی کردیم؛ چرا که با تمام مراجعی که می‌توانستند در حوزه هوایی ورود پیدا کنند، مذاکره و تفاهمنامه‌های خوبی انجام و برخی از آنها اجرا شد. برخی مذاکرات نیز چون پروژه در این مدت متوقف شد در حد همان توافق‌های اولیه باقی ماند و این یکی از همان آسیب‌های نبود بودجه است.
چه اطمینانی وجود دارد که شاهد سقوط هواپیماهای ساخت داخل چون ایران 140 نباشیم؟
هواپیماها برای اینکه وارد خط هوایی شوند باید توسط یک مرجع بین‌المللی تأییدیه بگیرند. مراجع بین‌المللی هواپیماهای ایران 140عمدتا منابع شرقی بود که خیلی نسبت به منابع غربی سختگیری‌ها و دقت لازم را نداشت. ولی در مورد محصول جدید سعی شده که از منابع اروپایی تأییدیه گرفته شود تا سازمان هواپیمایی کشور و مردم اطمینان بالاتری داشته باشند.
بالاخره چه زمانی شاهد رونمایی از هواپیماهای جدید خواهیم بود؟
(باخنده) شما زمان دقیق بودجه اختصاص‌یافته را بگویید تا من نیز به شما زمان ساخت را اعلام کنم.
در همه جای دنیا تنها چیزی را که هیچ‌گاه قطع نمی‌کنند بودجه تحقیقاتی است اما در کشور ما گاهی می‌دهند که البته ضریب تحقق آن صددرصد نیست و گاهی هم کلا نمی‌دهند. تنها تضمینی که می‌توانم بدهم این است که واقعا تیم فنی خوبی داریم و در بخش‌های طراحی، ساخت و فناوری شبکه فوق‌العاده خوبی در کشور وجود دارد.
عمده مراکز طراحی هواپیما در کدام شهرهاست؟
تهران، اصفهان و شیراز.
آیا هنوز اعتقاد دارید که می‌توانیم به یکی از قطب‌های دنیا در صنایع هواپیمایی تبدیل شویم؟
از زمانی که کار به بخش خصوصی و شرکت‌های دانش‌بنیان سپرده شد شاهد عملکردها و نتایج خوب آنان در این زمینه هستیم. بنابراین با توجه به نیروی انسانی توانمند و تجهیزات و فناوری در برخی بخش‌ها سرآمد هستیم یا می‌توانیم سرآمد باشیم.
ساخت هواپیما در ایران در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
پول بدهند، هواپیما می‌سازیم
گفت‌وگو با منوچهر منطقی، رئیس مرکز ملی فضایی درباره پروژه ساخت هواپیما
در همینه زمینه :
گزارش
پرسش روز
گزارش