گزارش
جای خالی نظارت بر سلامت روان در مدارس
تعرض به دانش‌آموزان در اصفهان بار دیگر ضرورت بررسی‌های روانشناسی پیش از استخدام در آموزش و پرورش را به صدر اخبار آورد
فهیمه طباطبایی/ خبرنگار
موضوع آزار و اذیت جنسی دانش‌آموزان در مدارس، این بار با ماجرای مدرسه‌ای در اصفهان به صدر توجه افکار عمومی برگشت؛ موضوعی که به شکل متناوب هر چند وقت یک‌بار، در گوشه‌ای از کشور اتفاق می‌افتد و پس از آن زنجیره‌ای از اتفاقات تکراری دیده می‌شود؛ اعتراض خانواده‌ها، توجه رسانه‌ها و موضع‌گیری‌های عمومی با مضمون ضرورت آموزش خودمراقبتی جنسی و نظارت بر سلامت روحی و روانی کادر مدارس. زنجیره‌ای که البته هر بار با برخورد قضایی با عامل ماجرا و البته گذشت زمان، در سکوت آموزش‌وپرورش و سایر دستگاه‌های تصمیم‌ساز فرهنگی ازجمله شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، به بوته فراموشی سپرده می‌شود تا زمان وقوع حادثه بعدی. اولین‌بار در خردادماه امسال بود که خبر آزار جنسی معاون مدرسه‌ای در غرب تهران در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مطرح شد، این خبر آنقدر ابعاد وسیعی پیدا کرد که مقام معظم رهبری هم نسبت به آن واکنش نشان دادند و خواهان پیگیری موضوع و اشد مجازات برای افراد خاطی شدند. اما مسئولان آموزش و پرورش ترجیح دادند فقط به همین گزاره بسنده کنند و با واگذاری پرونده به مرجع قضایی بر آن نقطه پایان بگذارند اما در کمتر از 6ماه این اتفاق با ابعاد وسیع‌تری در اصفهان رخ داد.
در اصفهان چه اتفاقی رخ‌داد؟
ماجرا از این قرار است که خانواده‌های اصفهانی، فیلم‌ها و تصاویری را در اختیار دارند که براساس آن یکی از اعضای انجمن اولیا و مربیان مدرسه به یک دانش‌آموز تعرض می‌کند و متهم به این مسئله شده است.
در همین رابطه، علیرضا مهدی، مدیر روابط عمومی اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان با اشاره به این خبر اعلام کرد: به‌محض اینکه اداره کل آموزش و پرورش از این موضوع مطلع شد اداره کل و ناحیه مربوطه بررسی‌های خود را روی موضوع آغاز کردند. هم‌اکنون تحقیقات در این زمینه در حال انجام است و برخی والدین دانش‌آموزان ادعایی مبنی بر تجاوز دارند و پرونده این موضوع سریع تشکیل شده و به مراجع قضایی ارسال شده است. وی ادامه داد: فرد مورد اتهام دستگیر شده، او یکی از اعضای انجمن اولیا و مربیان مدرسه بوده است. مهدی تأکید کرد: منتظر نظر نهایی پزشکی قانونی هستیم، آموزش و پرورش ناحیه4 نیز از این فرد به‌دلیل از بین بردن شأن آموزش و پرورش شکایت کرده است.
البته نمونه‌های مشابه فراوانی نیز در طول این مدت همچون تجاوز مرد شوشتری به کودکان این شهر، آزار جنسی و قتل ستایش در خیرآباد ورامین یا تجاوز و قتل آتنا در پارس آباد اردبیل رخ داده که اگر چه در مدارس نبوده ولی نگرانی خانواده‌ها را بیشتر کرده و موجب ترغیب آنها به اهمیت آموزش‌های خود مراقبتی جنسی شده است؛ موضوعی که به‌دلیل نبود محتوای آموزشی دقیق و کارشناسی شده خانواده‌ها را در نحوه و چگونگی ورود و بیان آن سرگردان کرده است.
افزایش مراجعه خانواده‌ها به روانشناسان کودک
احمد رضا خدادادی، روانشناس کودک در این‌باره به همشهری گفت: «در طول دو سال اخیر به وضوح مراجعه خانواده‌هایی که دغدغه این موضوع را دارند زیادشده، ما در طول هفته بین 10 تا 12مراجعه‌کننده داریم که می‌پرسند چگونه فرزند کودک یا نوجوان خود را نسبت به این خطر بالقوه آگاه کنند. بسیاری از آنها نمی‌دانند که از کجا شروع کنند و یا چطور این موضوع را با فرزند خود در میان بگذارند؟ پدر این کار را انجام دهد یا مادر؟ غیرمستقیم از طریق کتاب و فیلم آموزش دهند یا مستقیم در این‌باره با فرزندانشان صحبت کنند.»
او ادامه داد: «این میزان مراجعه و سطح از دغدغه که این روزها در بین خانواده‌ها می‌توان مشاهده کرد، دو پیام روشن و قطعی دارد؛ اول اینکه خانواده‌ها هم‌اکنون احساس ناامنی و خطر جدی پیرامون فرزندان خود دارند و این حس منفی با بروز اتفاقات جدید دائم تشدید می‌شود و دوم اینکه آنها به یک نقطه مشترک رسیده‌اند و خواهان آگاه‌سازی فرزندان خود در این‌باره هستند و حتی به‌عنوان یک کنشگر یا مطالبه‌گر جدی و مصمم از نهادهای عمومی مانند تلویزیون، آموزش و پرورش، کانون‌های پرورشی و فکری و انجمن‌های مردم نهاد می‌خواهند در این زمینه تولید محتوا و اطلاع‌رسانی کنند.»
نسخه جایگزین 2030 چه شد؟
ولی چرا هیچ‌یک از این نهاد‌ها تلاش یا حرکتی برای آموزش «خود مراقبتی جنسی» در سطح جامعه نداشته و حتی انگیزه‌ای برای تولید محتوا و اطلاع‌رسانی در این زمینه از خود نشان نمی‌دهند؟ خدادادی در این‌باره توضیح داد: «متأسفانه آموزش و پرورش، رادیو و تلویزیون که هر کدام بزرگ‌ترین و پرمخاطب‌ترین رسانه در کشور محسوب می‌شوند، موضعی به‌شدت منفعلانه دارند و تلاش می‌کنند این آسیب بزرگ اجتماعی را نادیده بگیرند. دو سال پیش که نیاز به آموزش‌های خود مراقبتی جنسی برای نخستین بار در جامعه مطرح شد، گروه‌هایی به‌شدت مقابل آن ایستادند و در نهایت موفق به حذف آن شدند اما تاکنون هیچ نسخه جایگزین بومی‌سازی شده را در این‌باره ارائه نداده‌اند.»
ما در معاونت تربیتی مسئولیتی در این‌باره نداریم
اما مسعود شکوهی، مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با همشهری نظرات خدادادی را رد کرد و گفت: «درخصوص پیشگیری از آسیب‌های فردی و اجتماعی به‌رغم آنکه معاونت پرورشی و فرهنگی مسئولیت مستقیمی ندارد اما هیچ‌گاه نه‌تنها موضع منفعلی ندارد بلکه بسیار فعالانه و البته بدون هیجان کاذب هم در توانمند‌سازی و اقدامات پیشگیرانه و هم در آسیب‌شناسی و درمان با برنامه‌ریزی هوشمندانه عمل می‌کند. اما به‌علت حساسیت نوع و جنس فعالیت‌ها، معمولا اطلاع‌رسانی عمومی و همگانی صورت نمی‌پذیرد.»
او درباره اینکه چه حساسیتی بر سر این موضوع وجود دارد که اطلاع‌رسانی عمومی و همگانی آن غیرممکن است، توضیحی نداده و گفت: «در بحث آموزش مهارت‌های زندگی با رعایت رویکرد اسلامی و بومی آموزش‌های مهمی در حال انجام است که در فاز اول ۷۰۰هزار همکار فرهنگی آموزش‌های لازم را در این خصوص دریافت کرده و پس از آن نیز با همکاری سایر بخش‌ها به‌زودی به اولیا و دانش‌آموزان این آموزش‌ها ارائه می‌شود.»
توزیع کتاب‌های آموزش مهارت‌ها و فضیلت‌های اخلاقی
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش به طرح نماد یا همان نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان که با مشارکت وزارت کشور و سازمان بهزیستی در حال انجام است، اشاره کرد و گفت: «این طرح به‌صورت ویژه در راستای غربالگری، پیشگیری، توانمند‌سازی، درمان و مددکاری با حضور همه ارکان مدرسه و خانواده در حال انجام است که به‌عنوان نمونه می‌توان به اختصاص یک شماره از نشریه تربیت به موضوع خود مراقبتی و تولید محتوا و توزیع ده جلد کتاب آموزش مهارت‌ها و فضیلت‌های اخلاقی و منشی برای یک میلیون دانش‌آموز دوره اول متوسطه و... اشاره کرد.»
تأکید شکوهی بر طرح نماد در حالی است که علی اکبر‌زاده، مشاور وزیر آموزش و پرورش به همشهری گفت: «در طرح نماد که مربوط به آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان است، مسئله خود مراقبتی جنسی به‌دلیل همان حساسیت‌ها تاکنون مطرح نشده است.»
آنطور که از شواهد موضوع برمی‌آید، مسئولان آموزش و پرورش به‌خاطر آنچه ترس از حساسیت‌ها و برانگیخته شدن مخالفت‌ها می‌نامند، از ارائه آموزش کودکان و نوجوانان سرباز می‌زنند و البته خود را مسئول مستقیم در آموزش این موضوع هم نمی‌دانند.
در همینه زمینه :
