گزارش
بی سرو سامانی‌کولبران
رئیس سازمان صمت کردستان: ۷۷ هزار و ۵۵۲ نفر از مرزنشینان استان نیازمند ساماندهی در طرح پیله‌وری هستند
روح‌الله زرین- فاطمه کمانی| خبرنگار:
کرمانشاه 371 کیلومتر و کردستان ۲۲۷ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق دارند. این ظرفیت و وجود 2بازارچه مرزی در کردستان، 5 مرز و بازارچه رسمی در کرمانشاه و همچنین نبود درآمد برخی مرزنشینان موجب ایجاد مشاغلی مانند کولبری شده است. این در حالی است که برخی افراد فعال در این حوزه از مرزهای ناامن و به‌صورت غیرقانونی فعالیت دارند. بر این اساس علاوه بر شرایط دشوار کار درآمد چندانی هم ندارند. این مساله موجب شد دولت با اجرای طرح پیله‌وری به جای کولبری شرایط مطلوب را برای این افراد از طریق ترانزیت کالا فراهم کند. کردستان در 2 شهر‌بانه و مریوان بازارچه مرزی دارد. خسروی و پرویزخان هم از مرزهای قدیمی و رسمی کرمانشاه هستند و شوشمی در شهرستان پاوه، شیخ صله در شهرستان ثلاث باباجانی و سومار در شهرستان گیلانغرب نیز در قالب بازارچه‌های مرزی فعالیت دارند. البته در شهرستان سرپل ذهاب نیز یک بازار مرزی به نام تیله کوه وجود دارد که چندان فعال نیست و رقم مبادلات مرزی آن عدد چشمگیری محسوب نمی‌شود.
مشکلات کولبران
گردنه تته مریوان مکانی برای استراحت کولبران است. یکی از فعالان این حوزه می‌گوید: ۳۷ سال سن دارم و مدرک تحصیلی کارشناسی تغذیه دارم. به دلیل نبود شغل مناسب و نداشتن درآمد حدود ۶ سال است کولبری می‌کنم.
«رحمان بازوجی» ادامه می‌دهد: از بازارچه‌های مرزی کشور عراق انواع کالا مانند یخچال و تلویزیون‌های هوشمند را تحویل می‌گیریم. با عبور از مناطق کوهستانی طی 2 شبانه‌روز آن را وارد شهرهای مرزی کشور مانند مریوان می‌کنیم. پس از تحویل به سفارش‌دهنده دستمزد خود را دریافت می‌کنیم. وی می‌افزاید: با توجه به سختی کار هنوز هیچ شرکت بیمه‌ای حاضر به حمایت از کولبران نشده است. بازوجی تصریح می‌کند: تردد از بسیاری مناطق مرزی خطرات خود را دارد، چراکه زمان جنگ تحمیلی بسیاری از این مناطق کوهستانی را رژیم بعث آن زمان عراق مین‌گذاری کرده است و بارها شاهد قطع دست و پای کولبران و حتی مرگ آنها بوده‌ایم. وی ادامه می‌دهد: با این همه خطر، هر کولبر ماهانه کمتر از یک میلیون تومان درآمد دارد.
درآمد اندک
در قهوه‌خانه کاک عثمان در یکی از مناطق مرزی می‌توان ده‌ها نفر از کولبران کردستانی را دید که برای تحویل بار در حال استراحت هستند. یکی از آنها که سالخورده نیز است، در زمینه فعالیتش می‌گوید: ۶۸سال سن دارم و حدود ۱۷سال است با کولبری خرج خانواده ۷نفره خود را تامین می‌کنم. «شاهویی» ادامه می‌دهد: از سفارش‌دهندگان در شهرهای عراق کالاهایی مانند انواع لاستیک خودرو را که معمولا وزن آنها حدود ۱۲۰ کیلوگرم است، تحویل می‌گیرم. با حمل آنها در مسافت ۷ تا ۱۳کیلومتر حدود ۱۰۰هزار تومان دریافت می‌کنم که بیش از نیمی از آن صرف هزینه اجاره بار قاطر و خودروهای کالابر می‌شود. تنها برای دریافت ۴۰ هزار تومان دستمزد کیلومترها بار ۱۲۰ کیلویی را به دوش می‌کشم.
وی می‌افزاید: در طرح پیله‌وری فعالان این حوزه از مبادی قانونی می‌توانند انواع کالا را جابه‌جا کنند. در صورت بسته شدن مرزها که بعضی اوقات به حدود یک ماه هم می‌رسد، این طرح صرفه اقتصادی ندارد. شاهویی تصریح می‌کند: برخی مرزنشینان از یارانه حدود ۵۰۰ هزار تومانی برخوردارند. این طرح به‌عنوان حامی اقتصادی خانواده‌ها بسیار موثر بوده است.
طرح حمایتی
معاون هماهنگی امور اقتصادی و منابع انسانی استاندار کردستان می‌گوید: طرح پیله‌وری در بازارچه‌های مرزی شهرهای بانه، مریوان و خانم شیخان از اواسط خرداد سال جاری آغاز شده است. «حسین فیروزی» ادامه می‌دهد: ضرورت دارد فرمانداران شهرهای مرزی با اطلاع‌رسانی به سرپرست خانواده‌ها اقدام به فعال کردن کارت‌های پیله‌وری کنند تا بتوانند در این زمینه فعالیت اقتصادی خود را آغاز کنند. وی می‌افزاید: ۲۰۰ میلیون تومان برای ساماندهی محوطه‌ای بازارچه مرزی باشماق مریوان هزینه شده است. پیله‌وران می‌توانند در این فضای ۳۰ هکتاری انواع کالا و خدمات را بارگیری کنند. همچنین این طرح موجب فعالیت کامیون‌داران و پیله‌وران با بهره‌گیری از امتیازات مختلف مانند بیمه شده است.
اجرای طرح پیله‌وری
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان در مورد ساماندهی کولبران می‌گوید: از طریق فرمانداری‌ها ۲۳ هزار و ۳۰۷ خانوار در مناطق مرزنشین که فعالیت کولبری دارند، شناسایی شده‌اند. همچنین در این زمینه برای ۱۶ هزار و ۷۸۴ خانوار که در ۲۰ کیلومتری مرزها زندگی می‌کنند، کارت پیله‌وری صادر شده است.
«محمد دره‌وزمی» ادامه می‌دهد: سال گذشته ۷۱ هزار و ۶۹۶ خانوار مرزنشین از خدمات کارت پیله‌وری در استان بهره‌‌مند شدند. همچنین ۵۴ هزار نفر هم عضو تعاونی مرزنشینی شدند.
وی می‌افزاید: در چند ماه نخست سال جاری ۴۵هزار و ۷۱۶خانوار کارت مرزنشینی دریافت کردند. همچنین طبق آمار موجود ۱۲هزار خانوار دیگر نیازمند این کارت هستند. دره‌وزمی تصریح می‌کند: سهمیه دریافت اقلام مصرفی برنج مرزنشینان به ازای هر نفر ۲۵ کیلوگرم است که در آینده این میزان به ۲ برابر افزایش پیدا خواهد کرد. همچنین واردات کالا از ۴۱ قلم به ۴۹ قلم خواهد رسید. بر همین اساس کالاهای خوراکی وارداتی معاف از مالیات هستند.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان در مورد ساماندهی کولبران می‌گوید: پیله‌وران استان که دارای کارت الکترونیکی هستند در ۳ بازارچه مرزی کشور در سقز، بانه و مریوان فعالیت دارند. بر همین اساس ۷۷ هزار و ۵۵۲ هزار نفر از مرزنشینان استان نیازمند ساماندهی در طرح پیله‌وری هستند.
بار صادرات کرمانشاه بر دوش پیله‌وران
بازارچه مرزی سومار در کرمانشاه که اکنون انتظار رسمی شدن را می‌کشد و با این‌که هنوز رسمی نشده، اما در 8ماه امسال رتبه اول صادرات کالا را از بین مرزها و بازارچه‌های استان به خود اختصاص داده است. به‌جز مرز سومار که مبادلات تجاری در آن به اندازه یک مرز رسمی است، سایر بازارچه‌ها در گذشته عمدتا فعالیت کولبری و پیله‌وری داشتند، اما طی چند ماه اخیر همزمان با سراسر کشور طرح ساماندهی مبادلات مرزی در بازارچه‌های شوشمی، شیخ صله و تیله کوه در استان کرمانشاه نیز به اجرا درآمد.
مدیرکل گمرکات استان نیز درباره وضعیت بازارچه‌های مرزی استان کرمانشاه و صادرات آنها در 8 ماه امسال می‌گوید: از بین بازارچه‌های مرزی استان بیشترین حجم صادرات امسال به ترتیب مربوط به بازارچه‌های مرزی سومار، شیخ صله و شوشمی بوده است. در تمام این بازارچه‌ها رشد صادرات داشتیم.
«خلیل حیدری» ادامه می‌دهد: بیش از 715 میلیون دلار از طریق گمرک بازارچه مرزی سومار به خارج از کشور صادر شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از حیث ارزش 54 درصد رشد داشته است.
وی میزان صادرات خروجی از گمرک بازارچه مرزی شیخ صله را نیز بیش 152 میلیون دلار عنوان می‌کند و می‌افزاید: در 8 ماه سال جاری میزان صادرات خروجی از گمرک بازارچه مرزی شوشمی نیز بیش از 37میلیون دلار بوده است.
مدیرکل گمرکات استان کرمانشاه از اجرای طرح ساماندهی مبادلات مرزی در بازارچه‌های مرزی استان شامل شوشمی، شیخ صله و تیله کوه نیز خبر می‌دهد و می‌افزاید: این طرح چیزی مشابه کولبری قدیم است و به منظور اجرای آن، گمرک در 2 بازارچه مرزی شیخ صله و شوشمی حضور دارد و خدمات ارائه می‌دهد. حیدری از آمادگی ارائه خدمات گمرک در مرز تیله کوه هم یاد می‌کند و می‌افزاید: این بازارچه مرزی هنوز زیرساخت‌های لازم را ندارد، اما ما آماده ارائه خدمات در آن هستیم.
بازارچه‌های مرزی سهم قابل توجهی از صادرات استان را به خود اختصاص می‌دهند، اما زیرساخت‌های آنها هنوز مناسب نیست، خصوصا در بازارچه سومار که بیشترین آمار صادرات را بین سایر بازارچه‌ها دارد و هنوز حتی راه دسترسی مناسبی هم برای آن فراهم نیست.
زیرساخت‌های مرزی استان
رئیس اتاق بازرگانی استان کرمانشاه نیز درباره زیرساخت‌های مرزی استان کرمانشاه می‌گوید: زیرساخت‌های مرزی استان متناسب با شرایط صادرات و تجاری آنها نیست.
«کیوان کاشفی» ادامه می‌دهد: سومار که اکنون در قالب بازارچه فعالیت دارد و می‌تواند مرز رسمی باشد هنوز راه دسترسی مناسبی ندارد و این امر هزینه صادرکنندگان و تجار را بسیار بالا می‌برد.
وی اضافه می‌کند: در سایر بازارچه‌های مرزی نیز وضعیت زیرساخت‌ها چندان مناسب نیست و باید اعتبارات بیشتری برای ترمیم این زیرساخت‌ها خصوصا برای سومار در نظر گرفته شود. کاشفی معتقد است که به‌جز سومار، دیگر بازارچه‌های مرزی مانند شیخ صله و شوشمی نیز ظرفیت تجاری خوبی دارند و باید زیرساخت‌های لازم برای آنها فراهم شود، اما این‌که چه تعداد خانوار از محل این بازارچه‌های مرزی امرارمعاش می‌کنند بیشتر در قالب تعاونی‌های مرزنشینی می‌گنجد.
انتقاد از دولت به خاطر بسته بودن بازارچه‌های مرزی
رئیس مجمع نمایندگان استان کردستان می‌گوید: به عنوان نماینده مردم از وزارت کشور گله‌‌مند هستیم که برای بازگشایی بازارچه‌های مرزی کردستان تاکنون هیچ اقدام چشمگیری انجام نداده‌اند. به گزارش ایسنا، «محسن بیگلری» ضمن گلایه از بسته شدن مرزهای استان اظهار می‌کند: وزارت کشور اعلام کرده بود که مرز را به عنوان یک فرصت می‌شناسند، اما متاسفانه علی‌رغم وعده‌های زیاد در حال حاضر مرز سیرانبند بانه، مله خورد سروآباد، مرز کولبری مریوان و به‌ویژه مرز سیف سقز که وزارت کشور و استانداری کردستان بارها برای بازگشایی و ساماندهی آن وعده داده‌اند، بسته است.
وی می‌افزاید: معیشت مردم مرزنشین کردستان به طور کامل به باز بودن مرزها بستگی دارد که با توجه به شرایط پیش آمده، مردم این مناطق با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند و ارتزاق آنها با مشکل مواجه است. رئیس مجمع نمایندگان استان کردستان در ارتباط با اجرای طرح پیله‌وری در مرزهای استان عنوان می‌کند: این طرح هیچ تغییری در وضعیت کولبران ایجاد نکرده و مردم مناطق مرزنشین هم از این موضوع گله‌‌مندند.
