درنگ
مطالبات کارگران کارخانه‌هایی که با مشکل مواجه شده‌اند، چیست؟
قربانیان خصوصی‌سازی
کارگران خواستار واگذاری دوباره کارخانه‌ها از بخش خصوصی به بخش دولتی هستند
شبنم سیدمجیدی
یک روز کارگران هپکو اعتراض می‌کنند، روز دیگر هم کارگران کمباین‌سازی تبریز، امروز کارگران فولاد اهواز، هفت‌تپه شوش و روغن نباتی جهان. و این داستانی است که ادامه دارد. اگر بخواهیم همه کارخانه‌هایی که کارد به استخوان کارگرانشان رسیده را نام‌ببریم، یک طومار بلند می‌شود: آذرآب، مس چهارگنبد، دستمال کاغذی نرمه، کیان‌تایر، ذوب‌آهن اردبیل، کاغذسازی پارس، روغن نباتی قو، کاشی نیلو و کاشی اصفهان فقط تعداد اندکی از کارخانههای بزرگی هستند که کارگران آنها در طول سال گذشته و امسال با مشکل حقوق معوقه و دیگر مطالبات صنفی روبه‌رو بوده‌اند و آن‌قدر مستاصل شده‌اند که چاره‌ای ندیده‌اند جز اینکه مطالبات خود را در خیابان‌ها و با تجمع مقابل این ارگان دولتی و آن نهاد استانی دنبال کنند.
فرقی نمی‌کند که کارگران در کدام کارخانه و در کجای ایران کار کنند، آنها همیشه یک حرف مشترک دارند؛ «چندین سال است که برای دریافت هرکدام از مطالباتمان اعتراض می‌کنیم، مرتبا وعده تحقق حقوق صنفی‌مان را از سوی مسئولان می‌شنویم، اما داستان همچنان ادامه دارد.»
البته خیلی‌ها اعتقاد دارند ریشه بیشتر مشکلات کارخانه‌ها، خصوصی‌سازی است و مشکلاتشان عمیق‌تر و فراتر از حقوق معوقه است. در سال‌های اخیر خیلی از بنگاه‌های اقتصادی و کارخانه‌ها به افرادی واگذار شدند که نه فقط مشکلات کارخانه‌ها را بهتر نکردند بلکه به ورشکستگی و گاه بیکاری کارگران آنها منجر شدند. برخی هم بیشتر مشکل را متوجه دولت می‌دانند که مثلا وقتی نیشکر هفت‌تپه را واگذار کرد، دیگر همه مسئولیت آن را از شانه‌های خود برداشت و اقدامی برای کنترل واردات شکر نکرد. در حقیقت خصوصی‌سازی به اشتباه تعبیر شد و نباید رهاسازی کامل شرکت‌ها از سوی دولت، بی‌توجهی به شایسته‌سالاری در مدیریت این شرکت‌ها و بی‌خیالی در مورد کارگران اتفاق می‌افتاد. حالا کارگران نیز واگذاری دوباره کارخانه‌ها از بخش خصوصی به بخش دولتی را به‌عنوان یکی از مطالبات اصلی خود بیان می‌کنند.
درخواست حمایت کارگران هفت‌تپه
یکی از کارگران شرکت نیشکر هفت‌تپه شوش در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید:« نزدیک یک‌ماه از اعتراضاتمان می‌گذرد. در سال‌های گذشته هم اعتراضاتی داشتیم. از سال 94 که کارخانه به بخش خصوصی واگذار شد، ما برای گرفتن هر‌ماه حقوقمان باید اعتراض و تجمع می‌کردیم. اما 5-4ماه حقوق معوقه امسال کار را به‌جایی رساند که دیگر تصمیم گرفتیم اعتراض خود را عمیق‌تر دنبال کنیم. توانستیم هفته گذشته، بعد از روزها اعتراض بالاخره حقوق مرداد را بگیریم. طبق گفته استاندار خوزستان، حقوق شهریورمان را تا 15 آذر واریز می‌کنند». این کارگر که نمی‌خواهد نامش فاش شود، می‌گوید: «تا زمانی که هفت‌تپه به بخش دولتی واگذار نشود و معوقات ما کامل پرداخت نشود، به اعتراض مسالمت‌‌آمیز خود ادامه می‌دهیم. ما نه اهل خشونتیم و نه سیاست، فقط می‌خواهیم برای آینده خود چشم‌اندازی داشته باشیم. هفت‌تپه 4500تا 5000 کارگر دارد و هیچ‌کدام آنها قرارداد ندارند و به‌صورت روزمزد کار می‌کنند. بعد از اعتراضاتمان بود که تازه با رایزنی‌های استاندار، بیمه ماه‌های مرداد و شهریورمان رد شد».
او ادامه می‌دهد: «روزهاست که اعتراض می‌کنیم، اما حتی یک‌نفر از مسئولان حاضر نشده به‌طور مستقیم با ما صحبت کند. حرف‌‌های آنها درباره هفت‌تپه را باید از طریق اخبار خبرگزاری‌ها دنبال کنیم».
کریم یاوری - نماینده وزیر کار و تعاون اجتماعی برای رسیدگی به مشکل هفت‌تپه و فولاد اهواز- در صحبت‌های خود گفته بود که به‌روزرسانی معوقات کارگران هفت‌تپه نیازمند تولید و فروش محصول مناسب است؛ به همین دلیل باید کارگران در محل کار حاضر شوند.
اما کارگر کارخانه هفت‌تپه درباره این صحبت نماینده وزیر می‌گوید: «به فرض که ما کارگران برای ادامه تولید بخواهیم سر کارمان برگردیم، با چه قطعاتی باید کار کنیم؟ آسیابی که شکر را خرد می‌کند، سنگ ندارد. سنگ‌های این آسیاب‌ها باید هر دو سال عوض شوند وگرنه کار نمی‌کنند. سنگی که 2سال پیش 90 میلیون تومان خریده شده، الان 300میلیون تومان است. باید این سنگ تأمین شود تا کارگران سر کار برگردند».
او همچنین درباره شایعاتی که در مورد کارفرما مطرح است، می‌گوید: «گفته می‌شودکارفرما 800میلیارد دلار ارز دولتی را برداشته و فرار کرده است. با چنین وضعی چرا باید کارگران بخواهند به کار در بخش خصوصی ادامه دهند؟ به هر حال ما از بیگانگان تقاضای کمک نداریم و فقط از مردم و مسئولان خودمان حمایت می‌خواهیم تا شرکت دوباره سرپا شود».
هپکو هیچ تولیدی ندارد
در خیلی از کارخانه‌ها وضعیت مشابه کارخانه هفت‌تپه دیده می‌شود؛ معوقه‌های چندماهه، کارگران بدون بیمه، قطعات فرسوده کارخانه و تولید با نصف ظرفیت یا کمترین ظرفیت. یکی از شرکت‌هایی که چند‌ماه پیش بعد از اعتراضات دنباله‌دار کارگرانش، وعده پرداخت معوقات و ادامه تولید کارخانه را داد، هپکو، غول صنعت ماشین‌سازی صنعتی کشور بود؛ اما هپکو نیز همچنان در برزخ است.
یکی از کارگران این شرکت در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: «از زمان اعتراضاتمان حقوقمان پرداخت می‌شود؛ البته با تأخیر و هنوز حقوق آبان را نگرفته‌ایم. تولیدی هم نداریم. شنیده‌ایم که قراردادهای کاری با ارگان‌های دیگر بسته شده، اما هنوز هیچ کاری شروع نشده است. قرار بود تا آخر شهریور تولید آغاز شود، اما فعلاً خبری نیست».
یکی دیگر از کارگران این شرکت می‌گوید: «ما کارگران از معوقات سال‌های 95 و 96 گذشتیم تا فقط شرکت بتواند به‌کارش ادامه دهد. ما مشکلات را با گوشت وخونمان درک کرده‌ایم؛ حتی حاضریم 2ماه یک‌بار حقوق بگیریم اما کارخانه، تولید داشته باشد. مسئولان 2سال پیش وعده پرداخت 17میلیارد تومان وام را دادند تا نقدینگی برای شرکت ایجاد کنند. شاید این وام بتواند بخشی از مشکلات را حل کند».
او در ادامه می‌گوید: «این کارخانه همیشه از نبود مدیران لایق ضربه خورده است. هیأت مدیره جدید مخفی کار می‌کند و هیچ‌کس نمی‌داند موجودی شرکت چقدر است و چه برنامه‌ای برای آینده دارد. هر هیأت مدیره‌ای که کار خود را آغاز می‌کند باید برنامه بلندمدت و میان‌مدت برای خود بچیند، اما اینجا خبری از این مسائل نیست. می‌گویند قرار است دستگاه و ورق خام بیاید، اما فقط در حد حرف باقی مانده است. ماه قبل، بعد از یک سال فقط 130تن ورق وارد شرکت شد که خوراک یک هفته کارگاه است. در گذشته هر‌ماه 1200تن فولاد خام می‌آمد.
این کارگر کارخانه هپکو می‌افزاید: طبقه مصوبه هیأت وزیران قرار بود هپکو هزار دستگاه ماشین مورد نیاز وزارت راه و شهرسازی را تأمین کند. همه مجوزهای آن داده شده، اما سازمان برنامه و بودجه نقدینگی آن را تأمین نکرد‌ه‌است.
او ادامه می‌دهد: «کارگران قانع هستند. فقط حقوقشان را بگیرند و به آنها امید بدهند که از‌ماه آینده همه‌‌چیز خوب می‌شود، باعث می‌شود صبر کنند».
کارگران هپکو نیز در اعتراضات خود در ماه‌های قبل، واگذاری کارخانه به بخش دولتی را به‌عنوان اصلی‌ترین مطالبه خود قرار داده بودند که البته محقق نشد و فقط هیأت مدیره این شرکت تغییر کرد.
کارگران فولاد در انتظار عمل
از آن طرف این روزها اعتراضات کارگران فولاد اهواز نیز رخ داده است. البته فولادی‌ها نیز مثل خیلی از کارخانههای دیگر، هرچند وقت یک‌بار باید به‌خاطر معوقاتشان آواره خیابان‌ها شوند. آنها 3ماه حقوق معوقه دارند که بعد از اعتراض‌ها، کارفرما وعده تسویه معوقات تا پایان دی‌ماه را داده است، اما به‌نظر می‌رسد بی‌اعتمادی به کارفرماهای بخش خصوصی باعث شده تا کارگران همچنان به اعتراضات خود ادامه دهند.
کارگران فولاد می‌گویند: «ما بعد از 4سال گوشمان از انواع وعده و وعیدها پر شده و دیگر صبرمان لبریز شده است. ای کاش این مسئولان قبل از حضورمان در خیابان‌ها، در شرکت حضور می‌یافتند و برای وضع نابسامانمان چاره‌ای می‌جستند! ما تنها منتظر عمل به صدها وعده داده‌شده از طرف مسئولان هستیم».
یکی از مهم‌ترین خواسته‌های کارگران فولاد نیز پس‌گرفتن شرکت از بانک ملی و واگذاری به بخشی دیگر است. اما چند روز پیش، کریم یاوری آب پاکی را روی دست کارگران ریخت؛ «واگذاری مجتمع فولاد اهواز در راستای سیاست‌های کلی اصل 44قانون اساسی انجام شده و امکان واگذاری دوباره به بخش دولتی وجود ندارد.»
غم‌انگیز اینجاست که می‌دانیم این داستان تکراری دوباره تکرار خواهد شد؛ کارگران بیشتری از کارخانههای زیادی دوباره حقوق‌هایشان چند‌ماه عقب خواهد افتاد، بیمه‌هایشان تمدید نخواهد شد، سفره‌هایشان هر روز تنگ‌تر خواهد شد، بیکاری کابوس شب‌ها و روزهایشان خواهد بود و در آخر اعتراض صنفی را در پیش خواهند گرفت. می‌گویند اعتراض و غم نان سرفصل مشترک زندگی همه کارگران است.
در همینه زمینه :
