مهشید ستوده/ روزنامه نگار
تهران حالا سال‌هاست که در وحشت زلزله به سر می‌برد. هر زلزله‌ای که هرجای ایران رخ بدهد زنگ خطری برای مردم پایتخت است تا چند دقیقه‌ای ذهنمان به این مسئله معطوف شود که اگر زلزله در تهران رخ بدهد چه خواهد شد؟ آوار حوادث احتمالی در زمان وقوع زلزله در تهران آنقدر زیاد است که از مردم گرفته تا مسئولان همه ترجیح می‌دهند که به آن فکر نکنند.
دلخوش به دو واحد اختیاری آموزش بحران در دانشگاه‌ها شده‌ایم آن هم درست در روزهایی که کشورهای بزرگ دنیا برای چنین حوادثی آماده می‌شوند و حتی وزارتخانه‌ای تحت عنوان «وزارت حوادث غیرمترقبه» تشکیل می‌دهند ما ترجیح داده‌ایم به زلزله فکر نکنیم تا شاید زلزله هم به فکر تهران نیفتد! تهران برای زلزله آماده نیست. زلزله احتمالی تهران متولی ندارد.
رئیس‌جمهور به جلسات شورای عالی بحران نمی‌رود و تهران در کنار همه مشکلاتش برای روزی که خیلی‌ها می‌دانند عاقبتی تلخ و سنگین برای این شهر دارد آماده نیست. با این همه اظهارات روز گذشته اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در مورد وقوع زلزله در تهران با سؤالات بسیاری همراه است. او گفته دعا کنیم در تهران زلزله نیاید.
زلزله در شب و کارایی بالگردها
«غروب بود. دیدِ کمی داشتیم. از ارتفاع ٣٠٠ متری، تنها هاله‌ای از خاک می‌دیدیم. اون تاریکی مطلق نشون می‌داد که تمام زیرساخت‌های شهر از بین رفته است.» این روایت یکی از مدیران وقت سازمان هلال احمر در زمان وقوع زلزله بم است. زلزله‌ای ویرانگر که در نیمه شب رخ داد و همان چند بالگرد هم نتوانستند آنچنان کارگشا باشند.
حالا رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفته است: «مهم‌ترین راه و روش امدادرسانی در تهران استفاده از خطوط هوایی است که طبق برنامه‌ریزی‌ها قرار بر آن است تا برای امدادرسانی از طریق بالگرد و باند پروازی دوشان تپه، قلعه مرغی و فرودگاه مهرآباد استفاده شود.» تجربه زلزله‌های سال‌های اخیر و همین زلزله سال گذشته ملارد نشان داده است که وقوع زلزله در شب با دردسرهای بیشتری همراه است. نهادها و ارگانها تعطیل است و دسترسی به مسئولان ذیربط کاری دشوار. اگر قرار بر این باشد که امدادرسانی زمینی به‌دلیل عدم‌وجود امکانات از گردونه راهکارها خارج و به امدادرسانی هوایی تکیه شود آیا باید برای روشنایی روز منتظر ماند تا بتوان از بالگردهای مخصوص برای امداد و نجات استفاده کرد؟
شهر تهران با دارا بودن بیش از هشت میلیون نفر جمعیت بدون شک خسارات بسیاری هم از زلزله خواهد دید و در کمترین احتمال ممکن نزدیک به دو میلیون نفر از مردم تهران با موضوع زلزله درگیر خواهند شد. سؤالی که وجود دارد این است که چگونه می‌توان این حجم از جمعیت را با استفاده از بالگرد نجات داد؟ آیا اصلا ماشین و تجهیزات آواربرداری لازم برای این کار را داریم؟ به فرض نجات و انتقال آنها از مناطق آسیب دیده محل اسکان مجروحان کجا باید باشد؟
تهران بیمارستان‌های بی‌شماری دارد که صرف نظر از مستحکم بودن خود آنها در برابر زلزله عبور و مرور و انتقال مجروحان از طریق بالگرد و یا آمبولانس پروسه‌ای بسیار زمانبر است. رئیس سازمان مدیریت بحران در بخش دیگری از اظهاراتش هم گفته است: «امکاناتی وجود ندارد که راه‌های ورود و خروج زمینی جدیدی برای شهر تهران احداث شود و باید طبق برنامه‌ریزی مناسب از داشته‌های فعلی استفاده کرد که این پاشنه آشیل امدادرسانی در تهران است و در زمان رخداد زلزله در تهران رفت‌وآمد تیم‌های امدادی با مشکل بسیاری مواجه می‌شود.» حالا دیگر برای همه روشن شده است که زمان وقوع زلزله در پایتخت تنها بخشی از مشکل است و مشکلات بزرگ‌تر پس از زلزله هستند که نمایان می‌شوند. یکی از بزرگ‌ترین اتفاقاتی که ممکن است بعد از وقوع زلزله در تهران رخ بدهد وقوع «آتش سوزی» است.
آتش‌سوزی در شرایطی که به قول رئیس سازمان مدیریت بحران کشور امدادرسانی زمینی وجود ندارد نیازمند تجهیزات خاصی است که بعید به نظر می‌رسد آنها را دارا باشیم. مناطق پرتردد تهران به‌ویژه در مرکز شهر ازجمله مناطقی هستند که وقوع آتش سوزی در آنها می‌تواند مشکلات بسیار زیادی را در زمان زلزله در پی داشته باشد. موضوعی که تنها یک نمونه بسیار کوچک و درجه پایین آن در ماجرای آتش سوزی پلاسکو در خاطره‌ها ماند. «تهران» برای زلزله آماده نیست و این عدم‌آمادگی با دست به دعا شدن هم حل نخواهد شد. اگر در تهران زلزله بیاید نه فعالان مدنی، نه سلبریتی‌ها و نرگس گلباسی ها می توانند کاری کنند و نه جایگاهی برای مدیران باقی خواهد ماند.
زلزله تهران؛ جای خالی برنامه‌ریزی
در همینه زمینه :