یادداشت
اول شخص مفرد
3 تصویر از هزاران
پدرام الوندی | پژوهشگر ارتباطات، روزنامه نگار:
3 تصویر از هزاران
یک سال از درگذشت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی گذشته است؛ چهره‌ای که بیش از 5 دهه فعال مؤثر میدان سیاست در ایران بود و نام و دستخط او روی صفحات مختلف کتاب تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران به چشم می‌خورد. با وجود این گستردگی، بسیاری از کنش‌ها و واکنش‌های هاشمی رفسنجانی را می‌توان در 3 تصویر بزرگ توصیف کرد.
تصویر اول: جام شیشه‌ای
در روزهایی که سیاست بیش از زمان دیگری نمایشی شده است و افراد کمی حاضرند درباره دیروز و امروز سیاسی‌شان بنویسند و بگویند، هاشمی چندین جلد از روزنوشت‌هایش را منتشر کرد. بسیاری از نقدها و حملاتی که در سال‌های اخیر به او می‌شد، برآمده از روایت‌هایی بود که او از مهم‌ترین و بحرانی‌ترین روزهای انقلاب و جنگ و سازندگی بیان می‌کرد. هیچ پرهیزی نداشت از اینکه بگوید در روزهای مختلف تاریخ سیاسی ایران کجا بوده، چه گفته و چه نظری داشته است. تاوان این شفافیت را هم در مقاطع مختلف داد و پای آنچه بود ایستاد. بدون شک و اغماض، خاطرات منتشرشده هاشمی از مهم‌ترین و جسورانه‌ترین سندهای تاریخی سیاسی معاصر ایران است.
تصویر دوم: حل مسئله توسعه‌گرا
هاشمی در روزهای سخت پس از جنگ تحمیلی ریاست‌جمهوری را برعهده گرفت. کشور، یک انقلاب بزرگ و 8 سال جنگ را پشت سرگذاشته و از زیرساخت‌ها چیز زیادی باقی نمانده بود. رویکرد او در همه سال‌های بعد از انقلاب این بود که معطوف به حل مسئله تصمیم بگیرد. بسیاری از تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی در سال‌های بعد معطوف به همین نگرش او بود. برای او گره‌گشایی از مسیر و پیشبرد فرایند توسعه اهمیت داشت و پروژه‌های خُرد دیگر را (درست یا غلط) نادیده می‌گرفت. رویکردی که امروز و بعد از چند دهه به‌نظر می‌رسد تنها راه برای گردش چرخ‌های کشور بوده است و بخش مهمی از کارنامه هاشمی در جمهوری اسلامی نیز محصول همین عمل‌گرایی پرجنب و جوش و توسعه‌گراست.
تصویر سوم: فرزند زمانه
ویژگی دیگر هاشمی تحول و تغییر اوست، تا جایی که گاهی احساس می‌کنیم به جای هاشمی، با «هاشمی‌ها» روبه‌رو هستیم. هاشمی ۱۳۶۸ِ، هاشمی ۱۳۷۶، هاشمی ۱۳۸۴ و هاشمی ۱۳۹۲، تصویر خاص از سیاستمداری است که بیش از هرچیز دیگر تحول را دوست داشت و ایستا نبود. هاشمی در هرکدام از این دوره‌ها سیاست را به زبان همان روز دنبال کرد و برهمین اساس منطق تحولی او را می‌شود رصد کرد و شناخت. ما روزنامه‌نگاران، بسته به باور و گرایش سیاسی‌مان در هرکدام از این دوره‌ها، نقدهای تند و آتشینی به آقای هاشمی وارد کرده‌ایم. او هم برخی را زبانی و برخی دیگر را با کنش‌های سال‌های بعدش پاسخ داد و برخی دیگر را هم به قضاوت تاریخ و گذر زمان سپرد.
