خرخره انارها در چنگال کرم گلوگاه

اعظم‌سادات محمودآبادی|  خراسان‌جنوبی- خبرنگار:  

همیشه اواسط پاییز منتظر یک سرمای خشک می‌ماندند تا مزه محصولشان ملس شود و رنگ آن یاقوتی. اما خشکسالی به جان درختان افتاد و هرروز ضعیف‌ترشان کرد تا جایی که میوه پاییزی این روزها بیمار شده و این بیماری آنقدر سخت و مسری شده است که بسیاری از محصولات را از بین برده است.

مردها و زنان فردوس در خراسان جنوبی روزهایی را به یاد دارند که با هر سر چرخاندنی ردیف به ردیف درختان انار همچون سربازانی استوار به باغدارانشان ادای احترام می‌کردند. در آن روزها با آن‌که انار فردوس در بسته‌بندی‌های مخصوص صادر می‌شد همچنان عده‌ای برای فراوری طرح‌های جدیدی داشتند و مشتاقانه به دنبال احداث کارخانه‌های مخصوص فراوری انار در این شهر بودند. خشکسالی همه روزهای روشن را در این استان تیره و همه انارها را سفید کرد. کرم گلوگاه انار مانند طاعون به شهر رسید و بیش از 80 درصد باغ‌ها را آلوده و بیمار کرد. 


از بین بردن منشا بیماری

یکی از باغداران انار در شهر فردوس که مدتی است در حال مبارزه با این افت نابودگر است، می‌گوید: در 5 سال اخیر تلاش کرده‌ام از شیوع این بیماری در باغم جلوگیری کنم. متاسفانه این آفت آنقدر بی‌رحم است که از یک باغ به باغ دیگر می‌رود. یعنی من هرقدر هم که همه فعالیت‌های باغی را به خوبی انجام دهم باز هم انار‌ها از باغ کناری که مبتلا شده است درگیر آفت می‌شوند.

«ناصر کمالی» با اشاره به ضرورت جمع‌آوری انار‌های پوسیده که زیر درخت افتاده‌اند یا روی شاخه خشکیده‌اند، می‌افزاید: با این کار می‌توانیم حداقل از انتشار آفت جلوگیری کنیم، زیرا کرم‌ها از یک انار پوسیده خارج می‌شوند و به سراغ انار دیگر می‌روند.  این باغدار که به طور تخصصی در زمینه تولید انار کار می‌کند و یکی از صادرکنندگان انار در شهرستان فردوس به شمار می‌رود معتقد است برای مبارزه با کرم گلوگاه باید هرچه زود‌تر واحد انسکتاریوم (تولید حشرات مفید برای کنترل بیولوژیک آفات گیاهی) فردوس راه‌اندازی شود. هرچند این واحد از 20 سال قبل در این شهرستان فعالیتش را آغاز کرده اما موانع اداری و اعتباری باعث شده است امسال پیمانکاری برای این واحد پیش‌قدم نشود و در این شرایط سخت غیرفعال شود.

کمالی همچنین سهم کشاورزان را در این مبارزات یادآور می‌شود و ادامه می‌دهد: احساس می‌کنم امسال پشت کشاورزان به حمایت دولت گرم نبود، چراکه برای داشتن محصولات انسکتاریوم شامل کارت‌های زنبور تریکوگراما (حاوی تخم زنبور تریکوگراما) باید کشاورزان سهم 45 درصدی داشته باشند. متاسفانه به دلیل ضعف بنیه مالی اغلب کشاورزان، این موضوع نیز با مشکل مواجه شد. 


برخی از مالکان در شهرستان نیستند

یک باغدار دیگر با اشاره به آموزش‌های جهاد کشاورزی برای مبارزه با این آفت یادآور می‌شود: متاسفانه بسیاری از مالکان باغ‌ها در شهرستان ساکن نیستند. این موضوع باعث شده است وقتی باغ دچار مشکلی می‌شود دیر‌تر از ماجرا مطلع شوند یا اقدامات لازم برای مبارزه به خوبی انجام نشود.  «اکبر ابراهیمی» یکی دیگر از باغداران با اشاره به این‌که زخم‌های خشکسالی بر این شهرستان بسیار زیاد است، می‌افزاید: علاوه بر کرم گلوگاه، آفتاب‌سوختگی، ترک‌خوردگی و همچنین عارضه دانه سفیدی انار باغداران را داغدار کرده است. این در حالی است که شمار بسیاری از باغداران از سرمای سال 95 زیان ‌دیده‌اند. 


مبارزه بیولوژیکی و مکانیکی 

مدیر جهاد کشاورزی فردوس با اعلام این‌که امسال به نظر میزان برداشت انار کمتر خواهد بود، توضیح می‌دهد: به کشاورزان یادآوری شد برای مبارزه با آفت کرم گلوگاه باید از هر 2 روش مبارزه استفاده کرد. اما شاهد بودیم که عده‌ای سال گذشته با خیال این‌که فقط استفاده از این کارت‌ها (مبارزه بیولوژیک) کافی است، مبارزه مکانیکی و سایر نکات را مدنظر قرار ندادند. این موضوع باعث شده است آنها اعتماد خود را نسبت به کارت‌های تریکوگراما که یکی از بهترین شیوه‌های مبارزه است از دست بدهند.  «علیرضا مهمیز» ادامه می‌دهد: مبارزه با آفات باید همه‌جانبه باشد تا نتیجه مطلوب را دریافت کنیم. 

بر این اساس واحد انسکتاریوم فردوس از رونق افتاد تا جایی که پیمانکار به دلیل نداشتن صرفه اقتصادی تمایلی برای راه‌اندازی آن نداشت و مرکز تعطیل شد.  مدیر جهاد کشاورزی فردوس با اشاره به این‌که جهاد کشاورزی همه تلاش خود را برای آگاهی‌بخشی انجام داده است تصریح می‌کند: سطح بیماری وسیع است و نمی‌توان با آموزش 50 یا 100 نفر به هدف نهایی رسید. این کار به اطلاع‌رسانی شبانه‌روزی نیاز دارد. باید از توان صداوسیما و حتی خطیب جمعه شهرستان نیز استفاده کرد. تا حدی که حتی اگر کسی در خانه نیز یک درخت انار دارد وقتی با این معضل روبه‌رو شد، بداند باید چه کاری انجام دهد. 


سم‌های بی‌اثر

یک گیاه‌پزشک تاکید می‌کند: تلاش ما در استان برای تولید زنبور تریکوگراما با هدف تاثیر بیشتر و کاهش هرچه بیشتر استفاده از سموم بوده است. براساس پژوهش‌های مرکز تحقیقات سازمان جهاد کشاورزی مشخص شده است متاسفانه نه تنها سم‌پاشی برای کرم گلوگاه موثر نیست بلکه آفات دیگر را مقاوم می‌کند.

«مهناز کهنسال» تعیین سهم 45 درصدی را برای کشاورزان در مقابل آنچه در نهایت به دست می‌آورند به صرفه می‌داند و تاکید می‌کند: اگر باغداران راه‌های مبارزه تلفیقی را به خوبی عملیاتی کنند به طور حتم از سهمی که در این زمینه بر دوششان گذاشته‌اند در مقابل میوه باکیفیتی که دریافت می‌کنند رضایت خواهند داشت.

همچنان که آبان به روزهای پایانی نزدیک می‌شود باغداران انار در خراسان جنوبی در شهر‌های فردوس، سرایان و نهبندان به دنبال راهکاری برای کاهش خسارت می‌گردند. شاید تا سال آینده زنبور تریکوگراما درد نشسته بر تن انارها را به خوبی درمان کرده باشد. 


اصلی‌ترین عامل خشکسالی

مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به خشکسالی‌های چند سال اخیر می‌گوید: این روند مقاومت درختان را کاهش داده و رشد آفت را در مناطق بیشتر کرده است.  «عبدالرضا رضایی» تاکید می‌کند: خراسان جنوبی در تولید انار جزو یکی از تولیدکنندگان با کیفیت کشور محسوب می‌شود، اما عوامل مختلف خشکسالی و نیز پدیده‌های مربوط به آن مانند دانه‌سفیدی این سال‌ها صادرات انار استان را دچار چالش کرده است.  وی طرح احداث واحد انسکتاریوم را یادآور شد که می‌تواند با تولید زنبوری خاص از رشد این آفت در باغ جلوگیری کند و این آفت را در نطفه از بین ببرد. این طرح در استان نیز اجرا شده و در حال بهره‌برداری است.  مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی سطح زیر کشت انار را در استان 4370 هکتار عنوان می‌کند که سال گذشته از این میزان 25 هزار و 162 تن برداشت شده است. این در حالی است که در سال 95 میزان برداشت قبل از سرمازدگی 38 هزار و 900 تن بوده است، البته پیش‌بینی امسال نیز 31 هزار و 450 تن است که آمار دقیق آن تا اواخر آبان مشخص می‌شود.