دروازه جهان عرب

نصرت‌الله تاجیک |  دیپلمات

سفر رئیس‌جمهور عراق به کشورمان در شرایطی صورت گرفت که 2کشور اعلام کرده‌اند به‌دنبال افزایش مناسبات در همه زمینه‌ها هستند. اما توسعه مناسبات با هرکشوری مولفه‌های خود را دارد که باید مورد توجه و ارزیابی قرار بگیرد و در زمینه عراق لازم است به چند نکته در ادامه توجه کنیم.

1- همسایگان در دکترین امنیت ملی کشورها نقش بسزایی دارند. وقتی کشورها راهبرد امنیت ملی خود را می‌بندند یکی از اولویت‌هایشان را همسایگان قرار می‌دهند. در این میان روابط تاریخی، مذهب، زبان و مسائلی از این جنس، درخصوص عراق با ایران وجود دارد که بالاتراز سیاست خارجی ارزیابی می‌شود و به آن عمق روابط استراتژیک می‌گویند.

2- افزایش مناسبات ایران و عراق از این جهت اهمیت بیشتری دارد که بعد از سال2003 و همچنین بعد از دوران پساداعش، عراق نظامات اجتماعی و سیاسی‌اش به‌هم‌ریخته شد و امروز دیگر این کشور حقیقتا با یک جامعه مستقر روبه‌رو نیست. این کشور امروز در حال عبور از گردنه‌هاست و خیلی از مسائل به‌صورت ژله‌ای تغییر می‌کند و ثبات امنیت کامل در این کشور مستقر نشده است. در این شرایط، جمهوری اسلامی ایران سرمایه‌گذاری زیادی در این کشور کرد تا سایه خشونت و تروریسم را از سر ملت این کشور بزداید و سعی کرد امنیت عراق برقرار شود.

3- امنیت عراق برای ایران از منظر نقش منطقه‌ای این کشور هم بسیار اهمیت دارد. امنیت این کشور از 4جهت مورد توجه است. از شمال می‌تواند ترکیه و مسائل مربوط به کرد‌های این کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد، از غرب می‌تواند به سوریه و اروپا مرتبط باشد و نقش بین قاره‌ای حتی با اروپا داشته باشد، از جنوب امنیت خلیج‌فارس و مسائل مربوط به آن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و از شرق هم به جمهوری اسلامی ایران مرتبط می‌شود. امنیت در این کشور می‌تواند امنیت ما را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد. بنابراین از نقش منطقه‌ای عراق نباید غافل شد.

4- مجموعه عراق یک مجموعه با ظرفیت سرمایه‌گذاری بالاست. اگر 2کشور بتوانند نظامات منطقه‌ای جدیدی در اقتصاد ایجاد کنند، یک گام بزرگ برداشته‌اند. امروز انرژی خصوصا گاز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. اگر ایران و اروپا بتوانند طراحی برای گازرسانی به اروپا داشته باشند یک نظام اقتصادی منطقه‌ای جدید خلق کرده‌اند.

خط گازی ایران می‌تواند از طریق اردن سوریه و سپس به مدیترانه و اروپا منتقل شود. امروز براساس برخی خبر‌ها عراق حدود 600میلیون دلار از ایران گاز می‌خرد. اگر همین خرید تبدیل به خط لوله شود یک کانال مهم انرژی جهان شکل می‌گیرد که می‌تواند خط لوله صلح هم باشد. گاز علاوه بر اینکه خیلی سخت‌تر تحریم‌پذیر است (از این جهت که جایگزینی آن سخت و زمان‌بر است) کشورهای دیگر را هم دخیل می‌کند و منافع کشورها باعث حمایت از آن خواهد شد.  یکی از بزرگ‌ترین ظرفیت‌های تجاری و زیست‌محیطی جهان می‌تواند مربوط به مسئله ریزگرد‌ها باشد که 2کشور برای آن برنامه دارند اما خب باید عملی شود.

5- ظرفیت‌های سیاسی بین 2کشور هم ظرفیت بالقوه دیگری است که مورد توجه قرار گرفته و در ادامه نیز مورد توجه است. امنیت منطقه‌ای و ظرفیت‌های عتبات بین 2کشور خصوصا اینکه مشهد و زیارت این شهر هم برای عراقی‌ها بسیار مورد توجه است از دیگر ظرفیت‌هاست که مورد توجه قرار می‌گیرد. اما باید گفت ظرفیت عراق خیلی گسترده‌تر از این موضوعات است، چراکه این کشور دروازه شرقی جهان عرب به ایران است. ما می‌توانیم عراق را در پازلی ببینیم که همکاری ما را با کشورهای شمال خلیج‌فارس مثل عربستان و همچنین کشورهایی مثل کویت افزایش دهد. می‌توان امیدوار بود بسیاری از چالش‌های مناطق دیگر خاورمیانه رو به بهبود و ثبات رود.