همسایگان سودجو

شبنم سیدمجیدی

شواهد نشان می‌دهد که دولت عراق به‌دنبال سهم ایران در بازار نفت جهانی است. این را می‌توان از اظهارات اخیر مقامات عراقی و همچنین فعالیت‌هایشان برای ربودن مشتری‌های نفت ایران مشاهده کرد. حیدر العبادی، نخست‌وزیرپیشین عراق می‌گوید که برخلاف میل بغداد، باید با تحریم‌های آمریکا علیه ایران همراهی کند. از آن طرف برهم‌صالح، رئیس‌جمهور عراق نیز در سفر به کویت گفته است: عراق نمی‌خواهد از تحریم‌های آمریکا علیه ایران متضرر شود. اما عراق 2رقیب دیگر نیز دارد؛ روسیه و عربستان که بازار نفت را به گروگان گرفته‌اند و به استقبال تحریم‌های نفتی علیه ایران رفته‌اند.

روسیه و عربستان به‌دنبال تعادل

 روسیه که انتظار می‌رفت یکی از بازیگران اصلی حامی ایران در دوران تحریم‌های آمریکا علیه ایران باشد، اعلام کرده که حاضر است کاهش صادرات نفت ایران را جبران کند. در همین زمینه الکساندر نواک- وزیر انرژی روسیه- اعلام کرده است که دلیلی ندارد روسیه سطح تولید نفت خود را فریز کرده یا کاهش دهد. اما سؤال اینجاست که آیا این کشورها توان جایگزین‌کردن نفت ایران را دارند یا نه. اکنون میزان تولید نفت از سوی عربستان 5/10 میلیون بشکه در روز است و به گفته کارشناسان انرژی، در نهایت توانایی افزایش تولید ۲۰۰ هزار بشکه‌ای را دارد. تولید روسیه نیز در حداکثر میزان خود قرار دارد.

عربستان و روسیه خلاف توافق خود برای فریز نفتی، میزان تولید نفت را بر اثر فشارهای آمریکا افزایش داده‌اند که البته این فشارها برای پر‌کردن جای خالی سهم نفت ایران و همچنین کاهش قیمت نفت بوده است که این دوکشور نباید تمایل چندانی برای کاهش قیمت داشته باشند و انتظار می‌رود در آینده تولید خود را برای متعادل‌کردن بازار کاهش دهند. خالد الفلیح- وزیر انرژی عربستان سعودی- در این زمینه به خبرگزاری روسی تاس گفته است: ما ثابت کرده‌ایم که می‌توانیم با روسیه کار کنیم و بازارها را متعادل نگه داریم تا کمبود یا عرضه بیش از حد را به تعادل برسانیم.

تهدیدی بزرگ‌تر به نام عراق

عراق اکنون 6/4میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کند و دومین تولیدکننده بزرگ اوپک بعد از عربستان است. برخی کارشناسان می‌گویند عراق نسبت به عربستان و روسیه حتی تهدیدی بزرگ‌تر برای نفت ایران به‌شمار می‌آید. روسیه و عربستان ممکن است برای تولید نفت بیشتر و جایگزینی سهم ایران، ناتوان باشند و این سبب نگرانی بازار شده است. اما به‌نظر می‌رسد که واشنگتن قصد دارد با نفت عراق، مشکل را حل کند. دولت آمریکا نفت کرکوک را جایگزین مناسبی برای کمبود نفت ناشی از تحریم ایران در بازار می‌داند. عراق نیز برای افزایش تولید تمایل زیادی دارد؛ علا‌ءالیسیری- مدیرکل شرکت بازرگانی نفت دولتی سومو- در مصاحبه با بلومبرگ گفت: عراق برمبنای مذاکراتی که با مشتریان قراردادی فعلی خود داشته، آماده است در سال ۲۰۱۹ تولید نفت خود را افزایش دهد و به 5میلیون بشکه در روز برساند. همچنین عراق برای رسیدن به تولید 10میلیون بشکه نفت در سال‌های آتی هدف‌گذاری کرده است که می‌تواند تهدیدی جدی برای دیگر تولیدکنندگان نفت باشد. علاوه بر همه اینها به‌نظر می‌رسد  که اختلافات میان بغداد و کرکوک نیز حل شده است و وزارت نفت عراق نیز اعلام کرده با عربستان سعودی برای تثبیت بازار نفت توافق همکاری امضا کرده‌اند. حتی عربستان حاضر شده برای تأمین برق عراق، شبکه اتصال میان برق دو کشور برقرار کند تا دیگر این کشور به برق ایران نیازی نداشته باشد. به‌نظر می‌رسد همه‌‌چیز مهیاست تا عراق مشتریان نفت ایران را برباید اما باید دید که آیا واقعاً از پس این کار بر می‌آید؟ به گفته بیژن نامدار زنگنه- وزیر نفت ایران- هیچ کشوری توان تولید نفتی با کیفیت ایران را ندارد و خیلی از تاسیسات نفتی خیلی از پالایشگاه‌های دنیا براساس نفت ایران است و جایگزینی برای نفت ایران وجود ندارد. این در حالی است که قبل از تحریم‌ها میزان صادرات نفت ایران به 7/1تا 2/2میلیون بشکه در روز رسیده بود و خبرها حاکی از کاهش این میزان به کمتر از یک میلیون بشکه در روز است.

مجله فوربس هم در تحلیلی می‌گوید که ممکن است علاقه کشورها برای تولید نفت بیشتر در زمان تحریم ایران، به پایین ماندن قیمت نفت بینجامد. این موضوع برای انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا خوب است اما اگر این کشورها توان تولید بیشتر را نداشته باشند، ترامپ باید برای پیروزی در انتخابات آینده، گوشه‌چشمی به ساده‌گرفتن تحریم‌ها علیه ایران داشته باشد.