بیکاری؛ متهم ردیف اول

نیلوفر جلالی

در بروز جرم و بزه، عوامل مختلفی تأثیرگذارند، اما همیشه می‌گویند عوامل اقتصادی یکی از مهم‌‌ترین مسائلی است که باعث پدیدآمدن جرم می‌شود و امنیت اجتماعی را تهدید می‌کند. مثال ملموسش همان کلام معصوم است که می‌گویند: «اگر فقر از دری وارد شود ایمان از در دیگر خارج می‌شود». 

اثر تخریبی بیکاری

در کنار عواملی مثل تورم، نابرابری درآمد، نسبت شهرنشینی و... یکی از عوامل اقتصادی مؤثر بر بروز جرم، بیکاری است. تحقیقات بسیاری نیز در این زمینه انجام شده است که شدت تأثیر بیکاری بر جرم و جنایت را به‌خوبی نشان می‌دهد. در پژوهشی با عنوان «ارتباط میان نرخ جرم و جنایت با تورم و بیکاری در ایران» نوشته مهرزاد ابراهیمی و عبدالوهاب چاکرزهی آمده است: بررسی رابطه میان جرم و بیکاری حکایت از ارتباط مستقیم این‌دو عامل دارد؛ به‌طوری که با افزایش بیکاری بین جوانان بالای 16سال، نرخ جرم در جامعه افزایش یافته و هم‌جهت با این عامل، نقش درآمد در ارتکاب جرم نشان می‌دهد در سطوح درآمدی پایین، احتمال ارتکاب جرم افزایش می‌یابد؛ به این علت که هزینه احتمال دستگیری افرادی که درآمد اندکی دارند، بسیار پایین است. به‌عبارتی، احساس این افراد این است که نه‌تنها دریافتی‌های قانونی‌شان پایین است بلکه هزینه- فرصت صرف‌شده برای فعالیت‌های مجرمانه یا بودن در زندان نیز پایین است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که نرخ بیکاری اثر مثبت بر میزان جرم و جنایت در ایران دارد؛ به‌طوری‌که با یک واحد افزایش در نرخ بیکاری، میزان جرم و جنایت 2.02  واحد افزایش می‌یابد. همچنین اثر نرخ بیکاری بر میزان جرم و جنایت با ورود متغیر نرخ تورم به‌عنوان متغیر سوم، بیشتر می‌شود؛ به‌گونه‌ای که یک واحد افزایش در نرخ بیکاری، میزان جرم و جنایت را 4.53  واحد افزایش می‌دهد.

نتایج این تحقیق نشان می‌دهد اثر تخریبی بیکاری از اثر تخریبی تورم بسیار شدیدتر است. پس به‌منظور کاهش نرخ جرم، دولت باید توجهی خاص به مقوله بیکاری، به‌ویژه بیکاری جوانان و اتخاذ سیاست‌های مناسب اشتغال‌زا برای کاهش نرخ بیکاری را در دستور کار خود قرار دهد. همچنین برای کاهش جرم، سطح عمومی قیمت‌ها (تورم) در کشور کاهش یابد و اصلاح شود؛ زیرا افزایش کالا و خدمات نشان می‌دهد که تورم عامل مهمی در افزایش شکاف طبقاتی در کشور ماست، و این خود باعث افزایش جرم در کشور می‌شود.

رتبه‌بندی عوامل تأثیرگذار  بر بزه

در تحقیق دیگری که تابستان 96 در فصلنامه علمی تخصصی دانش انتظامی چاپ شده است، سعید ایران‌منش به «رتبه‌بندی تأثیر عوامل اقتصادی مؤثر در بروز جرایم» پرداخته است. او در این تحقیق نشان می‌دهد میان همه عوامل اقتصادی تأثیرگذار بر جرم و جنایت شامل نابرابری درآمدی، فقر، بیکاری، توسعه‌نیافتگی و تورم، این بیکاری است که بیشترین اثر را بر بروز بزه دارد. نمونه موردی بررسی‌شده در این مقاله یعنی شهر ماهان نشان می‌دهد که رتبه‌بندی عوامل اقتصادی مؤثر در بروز جرایم به این صورت است: 1- بیکاری، 2- فقر، 3- تورم، 4- نابرابری درآمدی و 5- توسعه نیافتگی. بر این اساس جرائمی مثل سرقت، قاچاق مواد‌مخدر، کلاهبرداری، قتل و کیف‌قاپی به‌ترتیب بیشترین بروز را دارند.

رابطه معنادار بزه و بیکاری

همچنین در تحقیقی که سیفی قره‌تیاق و دهباشی (1394) در مورد بررسی نقش مولفه‌های اقتصادی بر وقوع بزهکاری با استفاده از داده‌های سری زمانی انجام دادند، به این نتایج رسیدند که تأثیر متغیرهای توضیحی فقر، بیکاری، انبوهی جمعیت وشهرنشینی بر متغیر وابسته یعنی بزهکاری معنادار و مثبت است و از این میان متغیر بیکاری دارای بیشترین تأثیر قابل ملاحظه بر بزهکاری است. مداح نیز (1390) در تحقیقی با عنوان «بررسی وتحلیل رابطه میان نابرابری درآمدی ونرخ انواع جرم در ایران» اثر این عامل اقتصادی را مورد بررسی قرار داد و با استفاده از داده‌های پانل، اثر این متغیر اقتصادی بر جرایم را بررسی کرد. او نتیجه گرفت که نابرابری درآمدی بر جرایم قتل عمد و سرقت وسایل نقلیه اثر مثبت و معنی‌داری دارد، با این ویژگی که اثر آن بر جرم سرقت از قتل عمد قوی‌تر است. با توجه به نتایج همه این تحقیقات و به‌دلیل مشکلات اقتصادی ارزی، تعطیلی صنایع، کاهش تولید، افزایش تورم و به‌تبع آن بالا رفتن نرخ بیکاری، پیش‌بینی می‌شود که درصورت ادامه این روند، کشور با وضعیت وخیمی از بزه و جرم مواجه خواهد شد و اگر تمهیداتی برای ایجاد بازار کار برای جمعیت قابل توجه جوان کشور اندیشیده نشود، آسیب‌ها و معضلاتی که در پی آن خواهد آمد، قابل کنترل نخواهد بود.