بازرگان از حقیقت خط خورد

روابط عمومی دوازدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت هفته گذشته اعلام‌کرد کار اعضای هیأت انتخاب جشنواره به پایان رسیده و در نهایت 73فیلم به بخش «مسابقه ملی» این جشنواره راه یافته‌اند. در این فهرست نهایی نام 29مستند کوتاه (تا 40دقیقه)، 20مستند نیمه‌بلند (40تا 70دقیقه) و 24مستند بلند (بالای 70دقیقه) به چشم می‌خورد. همزمان با انتشار این خبر، علی ملاقلی‌پور که از اهالی رسانه برای تماشای فیلم مستندش در حوزه هنری دعوت کرده بود، میزبان جمع محدودی از روزنامه‌نگاران شد تا مستند«راه طی شده» با محوریت افکار مهندس مهدی بازرگان نخستین نمایش رسمی خود را تجربه کند.
  
«بازرگانِ ملاقلی‌پور»؛ این شاید مناسب‌ترین تعبیر برای مستندی باشد که علی ملاقلی‌پور با حال و هوا و البته اعتقادات خودش درباره مهندس بازرگان ساخته‌است. او به همشهری می‌گوید: «من 2 سال وقت گذاشتم تا بالاخره اعضای نهضت آزادی را راضی‌کردم که جلو دوربین من بایستند. همه آنها درواقع خود را شاگرد مهندس می‌دانستند و در فیلم کاملا در راستای حمایت از آرا و افکار ایشان سخن گفتند و درواقع تنها منتقد مهندس در مستند «راه طی‌شده» خود من به‌عنوان راوی و کارگردان هستم.» 
فیلم با همه تلاش‌های این فیلمساز چنگی به دل مخاطبان اهل رسانه نزد و نتوانست درایت و ایمانی که همگان از ریش سفید نهضت آزادی سراغ دارند به تصویر بکشد. استفاده مکرر از فرم تصویرهایی که در آینه متجلی می‌شود و ارجاع به تصاویری مانند قاب عکس مرحوم رسول ملاقلی‌پور، به نماز ایستادن علی ملاقلی‌پور و البته فانتزی‌هایی نظیر کتابخواری با سس کچاپ، درک روایتی مستند از نخستین نخست‌وزیر بعد از انقلاب را ناهموار کرده است. در لوای همه این ضعف‌ها نمی‌توان از یک نکته مهم درباره این مستند گذشت و آن هم چیزی نیست جز سوژه اصلی آن: «مهندس مهدی بازرگان»؛ مردی که جدی‌ترین مخالفانش حتی آنهایی که در آن جلسه پرتنش مجلس به او اسائه ادب کردند هم در فواصل زمانی مختلف از او حلالیت طلبیدند؛ مردی که تصویر تمام‌قد ملی‌گرایی بود و تجسم روشنفکری دینی.
  
مستند «راه طی شده» به هیچ روی برای سلیقه ما که فکر و عمل بازرگان را شبیه نام یکی از کتاب‌هایش یعنی اول به فکر ایران! دوم به فکر ایران!! سوم هم به فکر ایران!!! می‌دانیم، فیلم دلچسبی نیست اما تردیدی هم نداریم که ساخته شدن چنین آثاری درباره ایشان آغازگر راهی خواهد بود که در ورای این تصمیم‌ها و نقطه‌نظرهای شخصی یا حتی حاکمیتی منجر به دیده شدن و بازخوانی افکار مردی خواهد شد که در تلاطم روزهای انقلاب به سمت خطیر نخست‌وزیری انتخاب شد.
  
این مستند جایی در میان 73فیلم منتخب جشنواره سینما حقیقت امسال ندارد. علی ملاقلی‌پور به طعنه می‌گوید: «فیلم‌های من با منویات کسی جور درنمی‌آید، حالا چه قندون جهیزیه بسازم و چه مستند درباره مهندس بازرگان.» تنها می‌توان به یاد آورد که در جشنواره سینما حقیقت سال قبل تعداد فیلم‌هایی که انصافا قابل اعتنا بودند به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسید.
جالب اینکه سال گذشته مستند «قائم‌مقام» به‌رغم نگاه کاملا منفی به زندگی آیت‌الله منتظری به سینما‌حقیقت راه یافت و امسال هم مستند «پدر طالقانی» درباره شخصیت و زندگی آیت‌الله طالقانی با تهیه‌کنندگی مؤسسه اوج به بخش مسابقه جشنواره راه یافته‌است اما مستند مهندس بازرگان از سینما حقیقت پاک شده ‌است.