گزارش
کارشناسان و داوطلبان دانشگاه از ناعادلانه بودن تأثیر قطعی معدل در کنکور می‌گویند
غولی که هر سال قوی‌تر می‌شود
فهیمه طباطبایی/خبرنگار
کنکور انگار تصمیم ندارد دست از سر دانش‌آموزان این کشور بردارد؛ غول بزرگی که با وجود سال‌ها تلاش و ده‌ها وعده و وعید و حتی خیز بلند برای از میان برداشتنش، نه‌تنها ضعیف‌تر نشده که حتی جای پاهایش در نظام آموزشی را هم محکم‌تر کرده است؛ موجودی که مثل یک جادوگر پیر و بدجنس بر سر مدارس سایه انداخته و استعدادهای بسیاری از دانش‌آموزان را می‌کشد و هر سال با ترفندی جدید به میدان آموزش در کشور می‌آید و می‌داند که کسی را توان مقابله با او نیست.
مثلا بیست و ششم شهریور‌ماه امسال بود که رئیس سازمان سنجش از تأثیر 30درصد از سوابق تحصیلی در کنکور خبر داد که 20درصد آن قطعی و 10درصد آن مثبت خواهد بود؛ موضوعی که باعث استرس شدید داوطلبان کنکور شد؛ نگرانی آنها بیشتر از تأثیر قطعی 20درصدی بود؛ تصمیمی که یک‌بار دیگر در کنکور سال‌های 93 و 94 هم اعمال شد و بسیاری از آنها به‌رغم داشتن تراز و رتبه بالا در کنکور متضرر شدند؛ چراکه معدل امتحانات نهایی خوبی نداشتند.
تأثیر قطعی معدل در کنکور پیشنهاد ناعادلانه؟
در فضای عمومی، انتقادات از این تصمیم جدید وزارت علوم و آموزش و پرورش بسیار بالا گرفت. استدلال منتقدان این بود که به‌دلیل غیراستاندارد بودن امتحانات نهایی و نبود امکانات مساوی برای پوشش تحصیلی مناسب در همه استان‌ها، تأثیر قطعی معدل تحصیلی در کنکور عین بی‌عدالتی است و به ضرر داوطلبان این مناطق تمام می‌شود. عبدالله سرباز، داوطلب رشته علوم تجربی که یک سال پشت کنکور مانده و حالا دیگر جزو نظام قدیم آموزشی به‌حساب می‌آید، در این‌باره به همشهری گفت: «تا سال گذشته تأثیر معدل مثبت بود اما امسال که گفتند تأثیر قطعی می‌گذارد، این حتی برای داوطلبانی که معدل 19 هم داشتند خبر خوبی نبود چون که باعث می‌شد تراز و رتبه به‌دست آمده در کنکور تأثیر خودش را از دست بدهد و فقط شانس کسانی که معدل 20 داشتند در رشته‌های مطرح و خوب بالا بود.»
وی ادامه داد: «خیلی خوب است که سوابق تحصیلی جایگزین یک کنکور 4ساعته باشد اما درصورتی‌که امتحانات مدارس استاندارد شوند، امکانات آموزشی در سراسر کشور یکسان باشد، تقلبی صورت نگیرد و سؤالات از قبل لو نرفته باشند. شما ببینید چند سال است که سؤالات امتحان نهایی در مناطق مختلف لو می‌رود و در شبکه‌های مجازی دست‌به‌دست می‌شود و عده‌ای می‌توانند به ناحق نمره کامل را در امتحان دریافت کنند.»
حرف‌های عبدالله، گلایه‌های مینا زندی، داوطلب علوم انسانی کنکور سال98 هم هست. او معتقد است که تأثیر قطعی کنکور به ضرر دانش‌آموزان به‌خصوص در مناطق محروم است: «الان وضعیت مدارس دولتی ما در بندرعباس نسبت به تهران یا تبریز و اصفهان و بسیاری از شهرهای دیگر اصلا خوب نیست. سطح سؤالات امتحان نهایی آنقدر سخت است که میانگین معدل دانش‌آموزان در این مدارس روی 17 است؛ بحث‌هایی مثل پارتی‌بازی در تصحیح و برخی تبعیض‌ها و ابهامات دیگر هم هست که ذهن ما را مشغول کرده است. در چنین شرایطی نمی‌دانم این چه اصراری است که مسئولان دارند و می‌خواهند استرس ما را بیشتر کنند.»
عقب‌نشینی از تأثیر قطعی سوابق تحصیلی
فشار افکار عمومی روی تأثیر قطعی سوابق تحصیلی آنقدر بالا گرفت که منجر شد شورای سنجش و پذیرش دانشجو عقب‌نشینی و اعلام کند که تأثیرها امسال هم نه قطعی که مثبت خواهد بود. عبدالرسول عمادی، سرپرست معاونت آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش در این‌باره گفت: «در چهاردهمین جلسه سنجش و پذیرش دانشجو مصوب شد که سوابق تحصیلی متقاضیان ورود به دانشگاه‌ها از طریق آزمون سراسری در سال98 حداکثر 30درصد درنظر گرفته شود.» او در این‌باره افزود: «اما این جلسه مصوبه دیگری هم داشت، وزیران علوم و آموزش و پرورش و اعضای شورای سنجش و پذیرش دانشجو تصمیم گرفتند که در پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها از سال98 به بعد حداقل 85درصد ظرفیت آموزش عالی صرفا از طریق سوابق تحصیلی و خارج از فرایند کنکور تکمیل شود.» او این را هم گفت که «همچنین به‌منظور پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها برای سال99 به بعد در رشته‌محل‌های با آزمون، میزان و نحوه سوابق تحصیلی حداکثر ظرف یک‌ماه توسط کارگروه تهیه و برای تصویب به شورای سنجش و پذیرش دانشجو ارائه شود.»
اراده‌ای برای حذف کنکور نیست
مصوبه کارگروه سنجش و پذیرش دانشجو اگرچه موقتا به مناقشه بین داوطلبان و برگزارکنندگان کنکور پایان داد، اما حاوی 2 نکته بسیار مهم بود؛ اول اینکه سال دیگر باز هم این دعوا و تعارض به‌دلیل غیراستاندارد‌بودن سؤالات امتحانات نهایی و لو‌رفتن آنها پیش خواهد آمد و نکته مهم‌تر آنکه مسئولان آموزش و پرورش و وزارت علوم به‌رغم قانون صریح مجلس مبنی بر حذف کنکور ظاهرا قصد ندارند راهکاری برای اجرای کامل این قانون پیدا کنند و عملا با تصمیمات خود فقط چهره کنکور را تغییر می‌دهند.
در کنار این مصوبه که شاهد خوبی است برای عدم‌تمایل اجرای قانون حذف کنکور، صحبت‌های سیدمحمد بطحایی، وزیر آموزش و پرورش در دوازدهمین نشست سالانه ستاد همکاری‌های حوزه و آموزش و پرورش هم نشان می‌دهد که این قصه پایانی ندارد. او در همین جلسه گفته است: «امروز در تبلیغات شاهد هستیم که این انحراف حتی در دوره پیش‌دبستانی نیز سایه شوم خود را گسترده و کنکور یکی از مهم‌ترین عوامل این موضوع است که امیدواریم به‌تدریج سهم این عامل کاهش پیدا کند؛ در واقع کنکور و شبه‌کنکور متأسفانه باعث شد تمام تمرکز ما صرف مفاهیم شناختی شود لذا از مهم‌ترین برنامه‌های ما که مورد تأیید سند تحول بنیادین بوده، این است که عواملی که سبب این وضعیت شده از سیستم آموزشی حذف شود.»
یا در جلسه هم‌اندیشی مسئولان روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش مطرح شده که «به رفتار دوگانه صداوسیما در قبال آموزش‌وپرورش انتقاد داریم. به‌عنوان مثال، صداوسیما تلاش معلمان در مناطق محروم و صعب‌العبور را به خوبی منعکس می‌کند اما روح و روان خانواده ایرانی و دانش‌آموزان را با تبلیغات کنکور، بمباران می‌کند. ما این الگوی رفتاری صداوسیما را در قبال تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان مسئولانه نمی‌دانیم.»
خیلی از کارشناسان آموزشی معتقدند که اظهارات مسئولان درباره حذف کنکور، چنان تکراری و ملال‌آور شده که هم گویندگان و هم شنوندگان می‌دانند که در عمل امیدی به تحقق این شعارها و هدف‌گذاری‌ها نیست. وعده‌ای که 11سال پیش مطرح شد و با وجود تصویب قوانین و تأکید همیشگی مسئولان وزارتخانه آموزش و پرورش و دیگر مسئولان ارشد کشور، هیچ‌گاه به سرانجام نرسید.
مانع اصلی حذف کنکور کجاست؟
عبدالحسین محمدخانی، استاد سابق دانشگاه تربیت معلم در این‌باره به همشهری گفت: «عزم واقعی و جدی برای حذف کنکور وجود ندارد وگرنه 11سال فرصت کمی برای استقرار زیرساخت‌های لازم نیست که بعد از آن بگوییم نشد و نمی‌شود.» این استاد دانشگاه با بیان اینکه دست‌های پشت‌پرده اجازه حذف کنکور را نمی‌دهد، افزود: «متأسفانه ممکن است بگویید دست از سر این جمله کلیشه‌ای بردارید، اما واقعیتی است که وجود دارد و متأسفانه این دست‌ها در خیلی جاها ازجمله درون خود آموزش و پرورش هم فعال هستند و هر روز مانعی بر کوه موانع کنکور اضافه می‌کنند.»
به‌نظر محمدخانی، کنکور باید در اواخر دهه80 حذف می‌شد. استدلال او این است که «تعداد دانش‌آموز در این دوره بسیار کم شده بود و به تبع متقاضیان ورود به دانشگاه نیز در دهه90 کاهش می‌یافت و این بازه زمانی فرصت خوبی برای حذف کنکور بود ولی متأسفانه مجریان ترجیح دادند که با طولانی‌کردن فرایند اجرای قانون زمان را از دست بدهند و حالا هم بعد از 11سال می‌گویند الان وقتش نیست و نمی‌شود.» وی ادامه داد: «مسئولان آموزش و پرورش از تبلیغات تلویزیونی بنگاه‌های پولساز کنکور که برای 2 تا 3 نفر از خواص است، گلایه می‌کنند و نسبت به آن نقد دارند درحالی‌که هیچ‌گاه نشده این نقد جدی را در شورای‌عالی فرهنگی یا مجلس مطرح کنند و مصوبه و قانونی در این زمینه طلب کنند یا نشده که این انتشاراتی‌های خواص را معرفی کنند؛ متأسفانه باید بگویم که آنها در داخل آموزش و پرورش طرفدارانی دارند و حتی مدرسه‌سازی هم می‌کنند و به همین دلیل زبان‌ها در مقابل‌شان بسته است.» کنکور سراسری دانشگاه‌ها حالا تبدیل به یک زخم عمیق اما کهنه شده که دیگر همه به آن عادت کرده‌اند؛ هم خانواده‌هایی که مجبورند هر سال هزینه کلانی را صرف کلاس‌های کنکور فرزندان‌شان کنند، هم معلمان مدرسه که ناچارند به جای تدریس واقعی، روش‌های تست‌زنی کنکور را به دانش‌آموزان‌شان بیاموزند و در نهایت دانش‌آموزان که مجبورند 3سال فشرده درس بخوانند تا در یک ماراتن ناعادلانه با پایین‌ترین سطح استاندارد با هم رقابت کنند تا شاید پیروز این میدان شوند.
قانون حذف کنکور چه بود؟
در آبان‌ماه 1386مجلس شورای اسلامی، قانون حذف کنکور را تصویب و تکالیفی برای 3وزارتخانه علوم، بهداشت و آموزش و پرورش تعیین کرد که تا پایان سال اول برنامه پنج‌ساله توسعه پنجم کشور (حدود سال 91) کنکور را حذف کنند. در همان زمان، وزارت آموزش و پرورش به‌عنوان مسئول تهیه و اعلام نمرات و سوابق تحصیلی داوطلبان معرفی شد ولی این هدفگذاری تا سال91 محقق نشد، بنابراین مجلس وارد عمل شد و قانون حذف کنکور را اصلاح کرد. البته در این اصلاحیه به حذف کنکور هیچ اشاره‌ای نشده و قرار شد طی 5سال، 85درصد کل ظرفیت پذیرش آموزش عالی براساس سوابق تحصیلی باشد که با این حساب، سال 97 پنجمین سال اجرای این قانون خواهد بود که باز هم اجرا نشد.
در همینه زمینه :
