وارونگی تصمیمات

خدیجه نوروزی

در همه کشورهای دنیا برای کاهش آلایندگی هوا، بسته‌های تشویقی برای خودروهای پاک درنظر می‌گیرند تا مردم به استفاده از آن ترغیب شوند. در ایران نیز تردد خودروهای هیبریدی و برقی در طرح ترافیک در سال ۱۳۹۵ براساس تصمیم قبلی مسئولان شهری تهران، رایگان درنظر گرفته شد. به این ترتیب، خرید و فروش این خودروها بازار خوبی را به‌خود اختصاص داد اما اجرای این بسته‌های تشویقی شهری خیلی به طول نینجامید و براساس تصمیم جدید مدیریت شهری سال ۹۶ طرح ترافیک، پولی و برای آن تخفیف 50درصدی درنظر گرفته شد؛ مبلغی در حدود یک میلیون و 300هزار تومان. خودروهایی که با هدف کاهش آلایندگی، برچسب پاک و سبز را دارند و هیچ آلایندگی‌ای تولید نمی‌کنند حضورشان منوط به شرط و شروط‌هایی شد که استدلالی به‌دنبال نداشت. اما روند مقابله با حضور این خودروها به همین جا ختم نشد. دی‌ماه 96 تعرفه‌های سنگین 55تا 90درصدی برای واردات خودروهای سبز درنظر گرفته شد؛ درحالی‌که سود بازرگانی خودروهای هیبریدی و برقی در سال 93 صفر بود. امسال نیز با گرانی دلار و شعارهایی مبنی بر حمایت از تولید داخل، ترخیص خودروهای هیبریدی و برقی از گمرک با سنگ‌اندازی‌های زیادی مواجه شد و بهانه‌ها آن‌قدر ادامه پیدا کرد تا بالاخره مهر ممنوعیت بر واردات به آن زده شد.

سناریوی از پیش تعیین‌شده

مهدی دادفر- دبیر انجمن واردکنندگان خودرو- در گفت‌وگو با همشهری در مورد وضعیت خودروهای ترخیص‌نشده در گمرک می‌گوید: «3هزار و 27 خودروی هیبریدی در گمرک است که هنوز ترخیص نشده و استدلال درستی پشت آن نیست. ممنوعیت واردات این خودروها، برنامه‌ای از پیش تعیین‌شده است که با اهداف خاصی سعی دارد تا بازار خرید و فروش داخل را به سمت قیمت‌گذاری تجاری بکشاند. به‌طور واضح باید گفت که حذف واردات خودرو موجب می‌شود تا شاخص قیمتی وجود نداشته باشد و قیمت خودروهای وارداتی دست‌دوم موجود در داخل بالا رود. تولیدکنندگان داخلی نیز تلاش می‌کنند با نمایش زیان کلان انباشته شده و تهدیدهای امنیتی، دولت را تحت فشار قرار دهند تا زیر بار دادن وام‌های 5هزار میلیاردی از صندوق ذخیره ارزی برود. قطع واردات خودروهای هیبریدی و بالا‌بردن تعرفه‌ها تا سقف 55،  75و 95درصدی عملا به‌معنای این است که ما به‌دنبال ارتقای زیرساخت زیست‌محیطی مطابق با آنچه کشورهای پیشرفته انجام می‌دهند نیستیم. زمانی که با بعضی از مسئولان زیست‌محیطی، وزارتخانه‌ها و هیأت‌دولت که باید حامی اصلی این موضوع باشند به گفت‌وگو می‌نشینیم می‌گویند حضور کم این خودروها تأثیر چندانی بر کاهش آلایندگی نمی‌گذارد. در حالی که  این دیدگاه از اساس و پایه غلط است. یک‌شبه نمی‌توان به ایده‌آل‌ها دست یافت و اگر هدف، حرکت در مسیر درست است باید نگاه اصلاحی و ترمیمی داشته باشیم. زیرساخت‌ها را توسعه دهیم و مردم را با خودروهای برقی و هیبریدی آشنا کنیم. دولت نیز برای این کار یارانه (سوبسید) درنظر بگیرد. اگر تعرفه‌های گمرکی در این نوع واردات 4درصد باشد قطعا قیمت‌های 450میلیون تومانی به بالای بازار شکسته می‌شود. حضور پر‌رنگ تکنولوژی در طول زمان فراگیر می‌شود درحالی‌که حذفش شرایط زندگی شهری را سخت‌تر خواهد کرد. ما بارها بر این موضوع تأکید کرده‌ایم اما گوش شنوایی نیست».

سیاست‌هایی که همسو نیست

درحالی‌که واردات خودروهای هیبریدی ممنوع شده، معاونت حمل‌ونقل و ترافیک در تازه‌ترین اقدام خود از معافیت خودروهای هیبریدی و برقی از الزام به رزرو روزانه طرح ترافیک قبل از تردد خبر می‌دهد. براساس برنامه‌ریزی جدید سازمان حمل‌ونقل و ترافیک و سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران، خودروهای هیبریدی و برقی که براساس قانون به‌علت آلاینده‌نبودن از تخفیف ۹۰ درصدی عوارض طرح ترافیک برخوردارند، پس از این نیاز به رزرو روزانه نیز ندارند و هزینه عوارض آنها پس از ثبت تردد در دوربین‌ها محاسبه و از حسابشان کسر خواهد شد.

محمدمسعود تجریشی- معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور- درباره حمایت این سازمان از خودروهای هیبریدی می‌گوید: «ما هیچ‌گاه به‌طور ویژه بحث خودروهای برقی و هیبریدی را در مجلس و جلسات مورد بحث و بررسی قرار نداده‌ایم و آن را به‌عنوان یکی از موضوعات مورد طرح در قالب بسته‌های سازگار با محیط زیست ارائه کرده‌ایم؛ چرا که حضور اندک این خودروها موجب شده تا نتوان در مورد آنها به‌طور جدی در سطح گسترده صحبت کرد. گرچه ما معتقدیم که حضور خودروهای پاک قطعا در کاهش آلایندگی هوا مؤثر خواهد بود».
همسو با گفته‌های تجریشی باید این نکته را مدنظر قرار داد که خودروهای هیبریدی 3/0گرم در هر کیلومتر آلودگی تولید می‌کنند، درحالی‌که این حجم آلایندگی در خودروهایی با استاندارد یورو 4مانند پراید 8/1گرم است. ایران در حالی از این استانداردها فاصله گرفته که بزرگ‌ترین تولیدکننده‌های دنیا به سمت تولید خودروهایی با استاندارد یورو 6هستند که 2/0گرم در هر کیلومتر آلودگی تولید می‌کنند.

تجریشی معتقد است که در بحث استفاده از خودروهای برقی باید تمرکز را به سمت ناوگان حمل‌ونقل عمومی برد و ما راغبیم تاکسی‌های برقی وارد شود تا خودروهای شخصی. او می‌گوید: «اتوبوس‌ها و کامیون‌های سنگین 70درصد سهم آلایندگی شهری را به‌خود اختصاص داده‌اند که اگر نوسازی یا بازسازی و در ایده‌آل‌ترین شکل برقی شوند تأثیرات زیست‌محیطی مؤثری بر جای خواهند گذاشت. ما معتقدیم که دولت باید بسته‌های تشویقی خاصی در این زمینه در اختیار واردکنندگان و خریداران قرار دهد اما مشکل اساسی ما این است  که محیط‌زیست در سیاستگذاری‌های کلان کشور در اولویت نیست و به‌عنوان چاشنی در هر برنامه‌ریزی از آن صحبت به میان آورده می‌شود».