زیست‌بوم
خطر حمله سنجابها به انبار غله قزوین
محیط زیست برای ثبات جمعیت سنجابها اقدام به زنده‌گیری آنها می‌کند
آرش صالحی| قزوین - خبرنگار:
باغستان سنتی و کهنسال شهر قزوین که طی سال‌های گذشته با تهدیدهای فراوانی از جمله کم‌آبی، فقدان راه‌های دسترسی، آتش‌سوزی‌های عمدی و تخریب اراضی پیرامونی برای توسعه بی‌رویه شهرنشینی روبه‌رو شده، این روزها با پدیده افزایش روزافزون سنجاب‌های ایرانی نیز مواجه شده است؛ تهدیدی که نتیجه دخالت بی‌جای بشر در سازوکارهای زیست‌محیطی و اکولوژیک است و زندگی باغستان را با چالش‌های تازه‌ای مواجه کرده است. خطر هجوم سنجاب به انبارهای غله قزوین، آخرین پیامد رهاسازی و رشد بی‌رویه جمعیت سنجابها در باغهای کهن قزوین است.
بی‌تدبیری و نبود برنامه مشخص در زمینه کنترل جمعیت سنجاب‌های دشت قزوین می‌تواند این بار به قوت غالب مردم استان خسارت جدی وارد کند. البته عده‌ای از شکارچیان سوداگر هم با استفاده از نبود نظارت دیده‌بان‌های محیط زیست، به شکار سنجابها با تفنگ ساچمه‌ای اقدام می‌کنند و این حیوانات زیبا و دوست‌داشتنی را برای قاچاق پوست آنها می‌کشند.
دردسر رهاسازی سنجابها در باغستان
یک کارشناس محیط زیست، رهاسازی سنجاب در باغستان سنتی قزوین را سبب وارد آمدن خسارت به محصولات این باغها دانست و به همشهری گفت: طی چند سال اخیر به دلیل مناسب بودن شرایط زیستی برای برخی گونههای جانوری، جمعیت سنجاب در باغستان به شدت افزایش پیدا کرده و مشکلاتی را برای باغداران استان به وجود آورده است.
مینا میرزاحسینی با بیان این‌که ورود گونههای جانوری به هر منطقه، آثار مخربی بر زیستگاه‌‌ها بر جای می‌گذارد، اضافه کرد: یکی از این گونههای جانوری سنجاب ایرانی است.رهاسازی سنجاب توسط برخی افراد در اراضی کشاورزی و باغی استان باعث شده باغستان سنتی با چالشی زیست‌محیطی مواجه شود که نتیجه آن آسیب به مزارع، به‌ویژه باغهای قدیمی شهرستان قزوین است.
وی با اشاره به ویژگی‌های این‌گونه جانوری، گفت: سنجاب حیوانی نیمه اهلی و گیاهخوار است که توانایی فوق‌العاده‌ای در بالارفتن از درختان دارد و از میوه‌ها و دانه‌هایی مانند پسته، فندق، گردو و بادام تغذیه می‌کند. ضمن این‌که در هر بار زایش، 5 توله به دنیا می‌آورد.
این فعال محیط‌زیست با بیان این‌که باغداران باغستان سنتی قزوین از وجود این‌گونه جانوری در باغها ناراحت هستند، افزود: سنجاب با جنگل‌‌های بلوط زاگرس سازگاری دارد و در قزوین هم برای تغذیه خود از محصولات پسته، بادام، فندق و گردو استفاده می‌کند که سبب بروز خسارت و صدمات جبران ناپذیری به باغهای سنتی می‌شود. میرزاحسینی ادامه داد: با وجود ممنوعیت خرید و فروش سنجاب در سطح کشور، متاسفانه عده‌ای سودجو اقدام به فروش سنجاب می‌کنند و با توجه به مشکلات نگهداری آن، عده‌ای این حیوان را در باغستان سنتی رها می‌کنند که به خاطر شرایط زیستی مناسب باغستان، سنجابها شروع به تولید مثل می‌کنند.
نبود پرندگان صیاد برای کنترل جمعیت سنجابها
یافته‌های دانشمندان زیست شناس نشان می‌دهد که پایدارترین و کم خطرترین راه‌حل برای کنترل جمعیت یک گونه جانوری، مبارزه بیولوژیک از طریق وارد کردن صیادان ویژه گونه در حال ازدیاد است. بی‌شک افزایش جمعیت سنجاب ایرانی در باغستان سنتی قزوین که در چند سال گذشته جهش خیره‌کننده‌ای داشته، به علت مناسب بودن شرایط زیستی برای این نوع حیوان بوده و نبود رقیب و دشمن طبیعی بر شدت آن افزوده است. نقش پرندگان شکاری در زنجیره غذایی، به عنوان کنترل‌‌کننده تعداد سنجابها بسیار مهم است؛ پرندگانی که جمعیت آنها در دهه‌‌های اخیر تحت تاثیر کنترل غیرطبیعی و شیمیایی آفات روزبه‌روز کاهش یافته است.
یک جانورشناس قزوینی هم نبود پرندگان شکارچی و صیاد مانند جغد، شاهین و عقاب را عامل ازدیاد جمعیت سنجاب‌های باغستان دانست و گفت: اداره کل محیط‌زیست و دیگر دستگاه‌‌های مسئول در حوزه باغستان می‌توانند ضمن پایش دائم زیستگاه‌‌ها، برنامه‌‌هایی را برای مبارزه بیولوژیک و کنترل جمعیت سنجاب ایرانی در باغستان سنتی قزوین اجرا کنند. زهره شریعتی‌نیا با تأکید بر ضرورت زنده‌گیری و جمع‌آوری زنده این گونه جانوری تحت حمایت، ادامه داد: اداره کل محیط‌زیست استان باید تدابیر لازم را بیندیشد تا ضمن حمایت از باغستان و نقاط طبیعی استان، از انقراض این گونه جانوری منحصربه‌فرد جلوگیری شود. همچنین شهروندان باید از رهاسازی هر گونه جانوری در زیستگاه‌‌های طبیعی، باغها و اراضی کشاورزی بدون مشورت کارشناسان محیط‌زیست جداً خودداری کنند تا مناطق طبیعی استان آسیب نبینند.
لزوم زنده‌گیری سنجابها
مدیرکل محیط‌زیست استان قزوین در گفت‌وگو با همشهری به رهاسازی پرندگان شکاری در راستای مبارزه بیولوژیک با گونه مهاجم سنجاب ایرانی در باغهای سنتی قزوین از مهرماه 2 سال پیش (1395) اشاره کرد و گفت: ضروری است که جمعیت سنجابها با زنده‌گیری کنترل شود. محیط‌زیست برای زنده‌گیری اقدام خواهد کرد و از کسانی که تبحر لازم برای این کار را داشته باشند، استفاده خواهد شد.
حسن پسندیده اضافه کرد: این سنجابها از سال‌های گذشته در باغستان حضور داشته‌اند و شاید امسال خسارت بیشتری زده باشند، زیرا بهترین تغذیه را در باغستان دارند.
حمید رحمانی، رئیس سازمان باغستان سنتی شهرداری قزوین هم ضمن ابراز نگرانی از افزایش تعداد سنجابها در باغستان، از آسیب این گونه جانوری به نهال‌های بادام و پسته خبر داد و گفت: امکان دارد این آفت جانوری به نواحی زیست‌محیطی شهرهای اطراف هم حمله و به آنها خسارت وارد کند.
با این حال هانی سقائیان، فعال زیست‌محیطی با ذکر این‌که باید حقوق حیوانات هم مانند انسان‌ها مراعات شود، معتقد است اگر کار زنده‌گیری سنجاب‌های ایرانی با دقت انجام شود، می‌توان از این حیوان زیبا به عنوان یک محصول صادراتی در شرایط تحریم اقتصادی استفاده کرد؛ چراکه هر سنجاب وحشی تا 10 دلار قیمت دارد و اگر از این سنجابها برای زادگیری و اصلاح نسل و نژاد استفاده شوند، می‌توان آنها را تا قیمت بطانه‌ای (واحد شمارش سنجاب) 100 دلار صادر کرد. در ضمن سنجاب آموزش دیده و اهلی در کشورهای اروپایی مانند آلمان حداقل 200 یورو ارزش مالی دارد. بنابراین می‌توان با بهره‌گیری از ارزش صادراتی سنجابها، هم جمعیت آنها را کنترل کرد و هم در جهت ایجاد اشتغال و ارزش افزوده در این بخش اقدام کرد.
برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که می‌توان سنجاب‌های ایرانی را در بخش‌هایی از باغستان محصور و از این بخش‌ها به عنوان پارک طبیعی استفاده کرد تا ضمن جذب گردشگر، به جلوگیری از انقراض سنجاب‌های دشت قزوین هم کمک شود.
در همینه زمینه :
