گام‌های معلق آمریکا در تحریم

دور دوم تحریم‌های آمریکا همانگونه که وعده داده شده بود، از دوشنبه گذشته آغاز شد اما طبق انتظار اقتصاد ایران واکنش چندانی به آن نشان نداد، زیرا از یک‌سو، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات‌متحده که تحریم‌های یکجانبه علیه ایران را فلج‌کننده می‌دانست، از همان روز نخست به معافیت‌های موردی برای خریداران نفت و همچنین همکاری‌های تجاری برخی کشورها با ایران چراغ سبز نشان داد و از سوی دیگر اقتصاد ایران از نخستین روز خروج آمریکا از برجام، پیشخور‌کردن بدترین فرضیه‌های موجود برای تحریم‌های جدید را آغاز کرده بود.

به گزارش همشهری، هر دوی این موارد، یعنی عقبگرد ترامپ از مواضع سختگیرانه علیه ایران و پیشخورشدن آثار تحریم‌ها در اقتصاد کشور عملا باعث شده اعمال تحریم‌های جدید با بازخورد قابل‌توجهی در اقتصاد ایران همراه نباشد اما این اتفاق به‌معنای بی‌اثربودن تحریم‌ها و اتمام جنگ اقتصادی با آمریکا نیست، بلکه زنگ آماده‌باش برای تقابل جدید با تحریم‌ها محسوب می‌شود.

بازی تحریم در زمین دارو

نکته قابل‌توجه در رفتار آمریکا در وضع و پیگیری تحریم‌های اقتصادی علیه ایران این است که به‌نظر می‌رسد دولت ایالات متحده تلاش می‌کند تحریم‌ها را به یک بازی پیچیده تبدیل کند. مثال بارز رفتار آمریکا در بازی تحریم‌ها به تحریم دارو مربوط می‌شود. هرچند آمریکا طبق قوانین بین‌المللی اعلام می‌کند دارو مشمول تحریم‌ها نمی‌شود، اما با سنگ‌اندازی در مسیر نقل‌وانتقال ارز واردات دارو یا حتی با بهره‌جویی از طمع سودجویانی که در داخل ایران به‌دنبال کسب درآمدهای بادآورده از تحریم‌ها هستند، تلاش می‌کند در این حوزه نیز دسترسی بهینه ایران به دارو را محدود کند.

در دور جدید تحریم‌ها، چندین‌بار دولتمردان آمریکایی اعلام کرده‌اند به تحریم‌ناپذیری دارو پایبند هستند اما در مقابل دولت ایران بارها تأکید کرده طرف مقابل فقط به‌دنبال بازی رسانه‌ای است و خود می‌داند که با محدودیت‌های اعمال‌شده در حوزه‌های بانک و حمل‌ونقل، عملا دسترسی ایران به واردات دارو را قطع کرده است.

بازخوانی وضعیت واردات دارو در دوره قبلی تحریم‌ها نشان می‌دهد حتی اگر آمریکا واقعا دارو را از فهرست تحریم‌ها حذف کند و مسیر دسترسی به دارو را برای ایران فراهم آورد، بازهم شیطنت‌های داخلی می‌تواند ایران را دچار خودتحریمی دارویی کند. برای مثال، در دوره قبلی تحریم‌ها، چند بانک ایرانی قادر بودند ارز واردات دارو را از طریق سوئیفت کارسازی کنند اما به‌دلیل اینکه همه بانک‌ها صاحب صرافی شده بودند و کارمزد صرافی چند‌صد‌برابر از کارمزد سوئیفت بالاتر بود، به‌عمد از انتقال ارز دارو سر  باز می‌زدند تا این سود سرشار را به جیب صرافی‌های خود روانه کنند. از طرف دیگر، سودجویی‌های دیگری که در بحث واردات وجود داشت و مثلا در دولت دهم باعث شد با ارز تخصیص‌یافته به واردات دارو، زین اسب وارد شود نیز عملا زمینه را برای خودتحریمی کشور در حوزه دارو فراهم آورد. حالا هم به‌نظر می‌رسد گروه تحریم‌نویسان آمریکایی، در بازی خود علاوه بر همه سنگ‌هایی که پیش پای واردات داروی ایران گذاشته‌اند، روی سودجویی‌های داخلی ایران نیز حساب ویژه باز کرده‌اند و تلاش می‌کنند به هر قیمتی فشار حداکثری را متوجه جامعه ایرانی کنند.

بلاتکلیفی در تحریم دارو

ناصر ریاحی، رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: فعلا تکلیف واردات دارو مشخص نیست و بانک مرکزی نیز تخصیص ارز به این موضوع را متوقف کرده تا شرایط کار مشخص شود. ناصر ریاحی‌ می‌افزاید: هنوز بانک‌هایی که برای انتقال ارز واردات دارو از تحریم‌های بانکی آمریکا مستثنا می‌شوند، مشخص نشده‌اند و همین مسئله عملا واردات دارو را معلق کرده است. به عقیده او، باید منتظر ماند تا بانک‌های مستثنا مشخص شوند و چند مورد ثبت سفارش هم انجام شود تا بتوان درباره تحریم دارو نظر داد. ریاحی پیش‌ازاین نیز به همشهری گفته بود که شرکت‌های خارجی و حتی نمایندگان داروسازی‌های آمریکایی اعلام کرده‌اند مشکلی برای همکاری با ایران ندارند مشروط بر اینکه طرف ایرانی قادر باشد وجه موردنیاز معاملات دارویی را انتقال دهد.

دارو؛ هدف تحریم مالی

آمریکا تلاش می‌کند با تحریم‌های بانک‌های ایرانی مبادلات مالی ایران را به صفر برساند و اتفاقا همین مسئله باعث شده ایران و اتحادیه اروپا یک سازوکار مالی غیرمرتبط با آمریکا ایجاد کنند. عباس کبریایی‌زاده، رئیس هیأت مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی نیز تأکید آمریکایی‌ها بر عدم‌تحریم دارویی ایران را دروغ آشکار و یک بازی رسانه‌ای می‌داند. کبریایی‌زاده به ایسنا گفته است: اینکه ترامپ می‌گوید ایران را تحت تحریم دارویی قرار نمی‌دهد اما راه را برای انتقال پول مسدود می‌کند، عملا کار تحریم دارویی را می‌کند چراکه بخشی از مواداولیه و قطعات و ماشین‌آلات تولید داروی ایران باید از خارج تهیه شود که این کار با تحریم‌های بانکی عملا امکان‌پذیر نیست و تولید داروی کشور مختل می‌شود. البته ناگفته نماند هنوز تحریم‌های جدید آمریکا اثری بر واردات یا تولید داروی ایران نداشته و مشکلات فعلی این حوزه ریشه در اتفاقات غیرتحریمی دارد. حیدرعلی عابدی، سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با اشاره به اینکه گزارش‌ها‌ نشان می‌دهد دارو در انبارها به‌اندازه نیاز کشور ذخیره شده است، به خانه ملت گفته است: کسری دارو و شیر خشک در کشور ریشه در توزیع نامناسب دارد و سازمان غذا و دارو باید با جدیت در این مورد وارد عمل شود.

یک بام و دوهوای تحریم‌های دریایی



حمل‌ونقل دریایی یکی از اثرگذارترین حوزه‌های مرتبط با اقتصاد است که در تحریم‌های جدید آمریکا نیز بی‌نصیب نمانده است اما جالب اینجاست که رویکرد دولت آمریکا در فهرست کردن تحریم‌های این حوزه کالا منفعلانه و عجولانه به‌نظر می‌رسد. آنها از یک‌سو کشتی‌های ایرانی را با ذکر نام تحریم کرده‌اند اما بنادر ایران را فراموش کرده‌اند و بااین‌وجود باز بندر چابهار را از شمول تحریم‌ها خط زده‌اند درحالی‌که عملا سایر بنادر ایرانی هم تحریم نیستند. جالب‌تر از همه اینکه آمریکا، کشتی سانچی که یک سال پیش در حادثه‌ای دلخراش غرق شد را تحریم کرده است. البته برخی معتقدند تحریم سانچی برای ایجاد محدودیت در مسیر دریافت غرامت بیمه‌ای این کشتی اعمال شده اما هادی حق‌شناس، معاون سازمان بنادر و دریانوردی می‌گوید رسیدگی به مسائل بیمه‌ای سانچی در دستور کار است و وارد کردن اسم سانچی به فهرست تحریم‌ها فقط گاف آمریکایی‌ها بوده زیرا اگر هدف آنها مسائل بیمه‌ای بود باید نام خدمه این کشتی که ذی‌نفع بیمه هستند را در فهرست درج می‌کردند نه نام کشتی را.

رد تحریم‌ها در آسمان



به‌نظر می‌رسد نخستین ترکش‌های تحریم‌های آمریکا به صنعت حمل‌ونقل ایران اصابت کرد، آنجا که شرکتی ترکیه‌ای به ایرلاین‌های ایرانی خبر داد از تحویل سوخت معذور است. البته علیرضا منظری، نماینده سابق ایران در ایکائو معتقد است مشکل ایرلاین‌های ایرانی در ترکیه می‌تواند با مذاکرات حقوقی حل شود. شرکت‌های لبنانی نیز سوخت‌رسانی به هواپیماهای ایرانی را متوقف کرده‌اند. یوسف فینیانوس، وزیر حمل‌ونقل لبنان گفته است: کمپانی‌های نفتی بین‌المللی و به‌تبع آنها شرکت‌های سوخت‌رسان در لبنان برای سوخت‌رسانی به ایرلاین‌های تحریم شده ایرانی هشدار دریافت کرده‌اند و این تصمیم را خود کمپانی‌های سوختی اتخاذ کرده‌اند نه دولت لبنان. هنوز خبر بسته شدن آسمان ترکمنستان و پاکستان به روی هواپیماهای ماهان به بهانه تحریم تأیید نشده و برخی رسانه‌ها مدعی شده‌اند صادر نشدن مجوز عبور، هواپیمای ماهان را مجبور کرده برای رفتن به شانگهای چین از  آسمان ترکمنستان، مسیر خود را به آسمان افغانستان تغییر دهد و از طریق تاجیکستان و قرقیزستان به چین برود. حمید غوابش، دبیر سابق انجمن شرکت‌های هواپیمایی احتمال بروز این اتفاق به بهانه تحریم را چندان عقلانی نمی‌داند زیرا عبور از فضای هوایی کشورها، یکی از حقوق پنج‌گانه‌ای است که همه اعضای ایکائو پس از امضای موافقتنامه‌های مربوطه، ملزم به رعایت آن هستند. او می‌گوید ایران با همه همسایگان خود موافقتنامه‌های دوجانبه هوایی دارد و این موافقتنامه‌ها پس از تأیید مجالس 2 کشور به قانون تبدیل شده است و اگر کشوری بخواهد آن را لغو کند باید همان مراحل قانونی را از طریق مجلس پیگیری کند. او معتقد است در بحث سوخت‌رسانی به هواپیماها به‌دلیل اینکه شرکت‌های خصوصی ذی‌نفع هستند، پایبندی به تحریم‌ها ناگزیر است اما در بحث استفاده از فضای هوایی، دولت‌ها صاحب‌اختیار هستند و اعمال محدودیت در این حوزه تقریبا بعید است.