تجارت با اروپا؛ قبل و بعد از برجام

نیلوفر جلالی

با گذشت 3سال از امضای برجام، اروپا در کنار چین و امارات به یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری ایران تبدیل شده‌اند‌. اگر به تاریخ روابط تجاری ایران با اروپا در سال‌های اخیر نگاه کنیم، با فراز و فرودهایی مواجه می‌شویم که طبیعتاً ‌ارتباط مستقیمی با تحریم‌های اعمال شده علیه ایران دارند. در سال2008 قبل از اعمال تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ایران، صادرات ایران به اتحادیه اروپا 15میلیارد یورو و ارزش کل حجم واردات از اروپا به ایران نیز معادل 11میلیارد یورو بود. همچنین ارزش کل مبادلات تجاری 27میلیارد یورو تخمین زده شد. 2سال بعد از آن یعنی در سال2010 با تصویب و اجرای تحریم‌های یکجانبه اتحادیه اروپا علیه ایران (بدون تحریم نفتی) ارزش مبادلات به 25میلیارد یورو کاهش یافت و صادرات از ایران نیز یک میلیارد دلار کم شد. در سال 2012 با تصویب تحریم‌های بانکی و اجرای تحریم نفتی از نیمه دوم سال، مبادلات ایران با اتحادیه اروپا نسبت به سال2011 در سراشیبی سقوط افتاد و کاهش 50درصدی پیدا کرد. رقم صادرات از ایران به اتحادیه اروپا در این سال به 5میلیارد یورو کاهش یافت و واردات از اتحادیه اروپا نیز به 7میلیارد یورو رسید. ارزش کل مبادلات تجاری نیز به 13میلیارد یورو کاهش پیدا کرد. در سال2013 و با ادامه تحریم‌ها، همچنان روند نزولی مبادلات ایران با اتحادیه اروپا ادامه داشت و به کمترین میزان خود در همه این سال‌ها رسید. حجم کالاهای صادر شده از ایران به اروپا در این سال به کمتر‌از یک میلیارد یورو یعنی 775میلیون یورو رسید. ارزش کالاهای وارد شده از اروپا به ایران نیز به 5میلیارد یورو کاهش یافت. ارزش کل مبادلات نیز با رقم 6میلیارد یورو به ثبت رسید.

گشایش بعد از برجام

در سال2014 با اجرای توافق ژنو و برجام، گشایش‌های نسبی در مبادلات تجاری ایران با اتحادیه اروپا به‌وجود آمد. ارزش صادرات ایران به اروپا به کمی بیشتر از یک‌میلیارد یورو رسید و ارزش کل مبادلات تجاری نیز به رقم 7میلیارد و 500میلیون یورو افزایش یافت. در سال 2015 نیز کمابیش مبادلات با همان ارقام مشابه سال 2014 ادامه یافت و همچنان حجم مبادلات در مقایسه با سال‌های قبل از تحریم بسیار اندک بود.

اما در سال2016 ورق تا حدود زیادی به نفع ایران برگشت و مبادلات تجاری ایران با 28عضو اتحادیه اروپا در مدار صعودی قرار گرفت. در این سال ارزش تجارت میان ایران و اروپا با رشد 78درصدی نسبت به سال قبل، به 13میلیارد و 744میلیون‌یورو رسید. در سال2017 نیز با ادامه همان روند صعودی ارزش مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا با رشد 53درصدی نسبت به سال قبل از آن به 21میلیارد یورو رسید. واردات اتحادیه اروپا از ایران در سال۲۰۱۷ با رشد ۸۵ درصدی نسبت به سال قبل از آن به ۱۰‌میلیارد و ۲۰۰میلیون یورو افزایش یافت. صادرات اتحادیه اروپا به ایران نیز در این سال ۳۱‌درصد رشد داشت و به ۱۰‌میلیارد و ۸۰۰میلیون یورو رسید. گفته می‌شود رفع تحریم نفتی ایران و از سرگیری خرید نفت از ایران، علت اصلی رشد واردات اتحادیه اروپا از ایران در سال‌های بعد از ۲۰۱۶ بوده است.

تجارت با اروپا در نیمه اول سال2018 نیز روند مثبت خود را حفظ کرد و مبادلات تجاری ایران و اروپا با وجود سنگ‌اندازی‌های دونالد ترامپ- رئیس‌جمهور آمریکا- و اعمال تحریم‌های جدید، با رشد 8درصدی همراه بود. کشور‌های اتحادیه اروپا در نیمه‌اول ۲۰۱۸میلادی 6میلیارد و 110میلیون یورو از ایران کالا وارد و در همین بازه زمانی 4میلیارد و 570میلیون یورو کالا به ایران صادر کرده‌اند. کشورهای اسپانیا و فرانسه بزرگ‌ترین وارد‌کنندگان کالا از ایران هستند و آلمان و اسپانیا بیشترین صادرات را میان اروپایی‌ها به ایران دارند.