سبک زندگی ایرانی‌ها و اروپایی‌ها چه شباهت‌هایی با هم دارد؟
خانواده‌دوست و فضول مثل ژرمن‌ها
اشتراکات فرهنگی جوامع را دو‌امر اقلیم و سابقه تاریخی شکل می‌دهد
زهرا رستگارمقدم
می‌خواهم از این فضای خود‌ویرانگر کمی فاصله بگیرم. بله درست همین‌جا که ایستاده‌ام؛ فضایی کمتر درگیر قضاوت و خود‌کم‌بینی. اگر در این نقطه بخواهیم سبک زندگی ایرانیان و اروپایی‌ها را نه مقایسه بلکه شبیه هم ببینیم می‌توانیم چند نکته را مدنظر قرار دهیم؛ مثلا اینکه اشتراکات فرهنگی جوامع را دو امر اقلیم و سابقه تاریخی شکل می‌دهد. در اینجا این سؤال مطرح می‌شود که مگر ما با اروپاییان اشتراکات اقلیمی و تاریخی هم داریم؟ اینکه آن فرهنگ چه زمانی شکل گرفته و به اوج رسیده است و در رابطه فرهنگی با چه جوامعی بوده، همیشه در پیدا‌کردن اشتراکات مهم بوده است. اما پیش از اینکه به شباهت و تفاوت‌ها بپردازیم شاید بد نباشد کمی میانداری کنیم. سال‌هاست که دیگر سبک زندگی ایرانی به میزان زیادی با سبک زندگی اروپایی ترکیب شده است؛ از معماری، دکور و چیدمان خانه‌ها گرفته تا زندگی آپارتمان‌نشینی و متعلقات آن. شاید دیگر آن فاصله‌ها، چندان زیاد، بزرگ و دست‌نیافتنی نباشد. اما ما چه شباهت‌هایی به هم داریم؟
رمی‌ها مثل ایرانی‌ها گرمند
نژاد آریایی در دسته‌بندی نژادی، دوره زمانی اواخر قرن 19میلادی تا اواسط قرن 20میلادی است که برای توصیف مردمانی از بخش اروپا و آسیای‌غربی استفاده می‌شد. هدی که چند سالی در ایتالیا زندگی کرده، می‌گوید: «سبک زندگی اروپا و آسیا چندان دور از هم نیست. ناهار خانوادگی یکشنبه و همکاری و دور هم جمع‌شدن همچنان در ایتالیا ارزش است و اهمیت دارد. هرچند این رسم در ایران کمرنگ شده، اما ایتالیایی‌ها هنوز به جمع‌شدن دور هم و ناهاری که چند ساعت طول می‌کشد مصرند». ایتالیایی‌ها هم مانند ایرانی‌ها به دکوراسیون خانه اهمیت می‌دهند. پرده پشت پنجره نصب می‌کنند و معتقدند که این فرهنگ را از شرق و ایرانی‌ها گرفته‌اند. نهاد خانواده در اروپا نیز مثل ایران از اهمیت خاصی برخوردار است، خصوصا در خانواده‌های مذهبی. هرچند بنابه گفته هدی، خصوصیات مردمان شمال ایتالیا و جنوب آن بسیار متفاوت است؛ «آن دسته که در شمال زندگی می‌کنند و به اصطلاح آلپی محسوب می‌شوند، منظم، آداب‌دان و خوش‌قول‌تر هستند، هرچند گرمی جنوبی‌ها را ندارند؛ یعنی میلانی‌ها نسبت به رمی‌ها دقیق‌ترند. اما رمی‌ها خیلی گرم‌ترند مثل ایرانی‌ها.» فرانسوی‌ها نیز در کنار تفاوت و شباهت به ایرانی‌ها از این لحاظ که اهل تجملاتند و در معاشرت خون‌گرمند با ایرانی‌ها بیگانه نیستند. اکبر رحیمی که در آلمان زندگی می‌کند می‌گوید: «بعضی خصوصیات آلمانی‌ها هم خیلی شبیه ایرانی‌هاست. مردهای آلمانی دوست دارند زن‌هایشان مدام در کنار‌شان باشند، برایشان چای یا قهوه بیاورند». غیبت‌کردن و سرک کشیدن همسایه‌ها در کار هم و بعضی خصوصیات ناپسند دیگر هم به نظر رحیمی از دیگر اشتراکات آلمانی‌ها و ایرانیان است.
مهمان‌بازی ایرانی‌ها در اروپا
حالا بیایید مسیری در جاده ابریشم را دنبال کنیم. از ایتالیا و اسپانیا گرفته تا پرتغال و فرانسه جاده را بپیمایید و به سمت خاورمیانه و آفریقا بروید. همه این کشورها روزگاری در سیطره امپراتوری روم بوده‌اند. این تاریخ مشترک است که بین کشورها شباهت‌های فرهنگی ایجاد می‌کند. شبیه‌شدن هر چه بیشتر به اروپایی‌ها از عمل بینی و موی بلوند گرفته تا مهمان‌بازی ایرانی‌ها در خانه‌های کوچک اروپایی و شام‌خوردن روی میز به سبک اروپایی با بیشترین وسایل پذیرایی ایرانی، روحیه ایرانیان و اروپاییان را نزدیک کرده است. هرچند این شباهت‌ها به همین حدود محدود نمی‌شود. مثلا آلمانی‌ها هم مانند ایرانی‌ها خانواده‌دوست هستند. آلمانی‌ها یا ازدواج نمی‌کنند یا اگر ازدواج کنند دیر از خانواده جدا می‌شوند و به راحتی طلاق نمی‌گیرند. ایتالیایی‌ها هم این‌چنین هستند؛ از آنجا که تا سال‌ها کلیسا به آنها اجازه طلاق‌گرفتن نمی‌داد، قانونی نیز برای جدایی نداشتند و به همین خاطر هنوز روحیه حفظ و پاسداشت خانواده را حفظ کرده‌اند.
بازگشت به بنیان‌های خانوادگی
این شباهت‌ها بین ایران و اروپا شاید بیشتر مربوط به اروپای جنوبی و مرکزی باشد و اروپای شمالی را شامل نشود. همانطور که تا 20 سال پیش چندان آگاهی‌ای درباره شمال اروپا نداشتیم و با آنها در ارتباط نبودیم؛ مثلا فنلاند که با ورود نوکیا به بازار ایران کمی برایمان شناخته‌تر شد. ارتباط‌نداشتن باعث شده بود تا رابطه‌های فرهنگی هم بین این کشورها شکل نگیرد. مثال دیگر کشور سوئد است که تا وقتی مهاجرپذیر نشده بود چندان با فرهنگش آشنایی نداشتیم. در حالی‌که سوئد پس از رشد منفی جمعیت و مهاجرت ایرانی‌ها به این کشور، مقصدی آشناتر شد؛ هرچند زندگی در این کشور با روحیه ایرانی‌ها سازگار نبود. مردم این کشور به خاطر بی‌بهره‌بودن از امکان اقلیمی چهارفصل و کوتاه‌بودن شب و بلندی روزها در ماه‌هایی از سال، از خلق و خوی متفاوت‌تری برخوردارند. آنها شاید چندان اهل بگو و بخند نباشند وکمی خوددار به نظر برسند، اما روحیه‌شان با زندگی مدرن و اروپایی که ایرانی‌ها پیش گرفته‌اند چندان بیگانه نیست.
