آنها که رفتند، آنها که منتظرند

سمیرا رحیمی

دور جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران از‌ روز سه‌شنبه شانزدهم مردادماه 1397 وارد مرحله اجرایی شد و دور بعدی آن در 13 آبان از راه خواهد رسید. در پی آغاز این تحریم‌ها و تهدید‌های آمریکا علیه هم‌پیمانان اروپایی‌اش، تعدادی از شرکت‌های اروپایی برای رعایت مقررات ایالات‌متحده و جلوگیری از مواجه‌شدن با تحریم‌ها، تصمیم به خروج از بازار ایران گرفتند اما تعدادی دیگر از شرکت‌ها هنوز تصمیمی درباره ادامه فعالیت خود در ایران نگرفته‌اند و در انتظارند تا شاید اتحادیه اروپا راهی برای متوقف‌کردن محدودیت‌های واشنگتن بیابد. در این میان تنها شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی که درگیری مالی چندانی با آمریکا ندارند، ترسی از ماندن در بازار ایران از خود نشان نداده‌اند و حتی مدیر توسعه بازرگانی سفارت ایتالیا به‌تازگی اعلام کرده ‌است که شرکت‌های سرمایه‌گذاری کشورش با وجود تحریم یکجانبه آمریکا در ایران خواهند ماند زیرا حدود 90درصد از شرکت‌های تولیدی و صنعتی در ایتالیا را شرکت‌های کوچک خانوادگی تشکیل می‌دهند و تن‌ندادن آنها به تحریم‌های آمریکا، مشکلی ایجاد نخواهد کرد. از جمله شرکت‌هایی که پس از آغاز تحریم‌ها تصمیم به توقف فعالیت‌های خود در ایران گرفتند، شرکت دانمارکی هالدور تاپسو (HALDOR TOPSOE)، یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌های کاتالیزورهای صنعتی جهان، شرکت استادلرریل سوئیس، ایرباس، بوئینگ، شرکت خودروسازی دایملر (مالک مرسدس بنز) شرکت PSA پژو، شرکت رنو و ATR هستند و شرکت‌های دارویی و غذایی مانند روشه، نستله، سانوفی و ATR نیز اعلام کردند که فعالیت‌های خود را با نظارت نزدیک بر روند مذاکرات مقامات ایرانی و اروپایی به‌صورت محدود در ایران ادامه خواهند داد. در این میان بزرگ‌ترین شرکت‌هایی که پس از برداشته‌شدن تحریم‌ها به ایران بازگشتند و بار دیگر مجبور به ترک کشور یا توقف فعالیت‌هایشان شده‌اند از این قرارند:

زیمنس

زیمنس یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های اروپایی است که نخستین فعالیت‌هایش را در ایران از سال1868 با مدیریت ایجاد خطوط تلگراف آغاز کرد. ساموئل موریون، فردی که پس از بازگشت زیمنس به ایران در سال96 به‌عنوان مدیرعامل این شرکت معرفی شد سابقه فعالیت این شرکت در ایران را بیش از 150سال اعلام کرده‌است. در سال‌های گذشته و پس از اعمال تحریم‌های بین‌المللی علیه برنامه هسته‌ای ایران، زیمنس میزان مشارکت خود در ایران را به حداقل رساند اما از سال96 یک قرارداد همکاری صنعتی در زمینه ساخت توربین‌های گازی و ژنراتورهای تولید برق با ایران امضا کرد. علاوه بر این قرارداد، گروه زیمنس قصد داشت به‌منظور گسترش و بهینه‌سازی سامانه نیرو و برق‌رسانی نیز با ایران همکاری داشته باشد؛ برنامه‌هایی که با خروج ترامپ از برجام، نقش برآب شدند.

ایرباس

شرکت ایرباس از سال1356 فعالیت خود را در ایران آغاز کرد اما این فعالیت پس از مدتی و با آغاز تنش‌های سیاسی کشورهای جهان با ایران، برای حدود 4دهه متوقف شد. در دسامبر سال2016، پس از توافق هسته‌ای ایران با اروپا و آمریکا و برداشته‌شدن تحریم‌ها، ایران با ایرباس قرارداد خرید 100فروند هواپیما را امضا کرد اما با بازگشت تحریم‌ها پس از خروج آمریکا از برجام، قرارداد این شرکت با ایران متوقف و احتمال تحویل این هواپیماها به ایران روزبه‌روز کمرنگ‌تر شد.

شرکت دایملر(بنز)

شرکت بنز از سال1320 با ورود تعدادی محدود از خودروهایش به ایران، وارد این کشور شد و این فعالیت تا زمان انقلاب در قالب واردات ادامه داشت. این شرکت یکی از قدیمی‌ترین خودرو‌سازان فعال در بازار ایران است که حتی پیش از تولید خودروی پیکان، تولید محصولات این شرکت در قالب اتوبوس و کامیون در اوایل دهه 40شمسی در ایران آغاز شده‌ بود. پس از انقلاب، فعالیت بنز در ایران کند شد اما حتی در زمان جنگ نیز متوقف نشد تا اینکه در دوران دولت اصلاحات، فعالیت این شرکت در بخش خودرو‌های سواری و سنگین در ایران افزایش پیدا کرد. این شرکت کمی پیش از اعمال تحریم‌های دولت بوش به ایران، کشور را ترک کرد اما پس از توافق هسته‌ای و پیش از نهایی‌شدن قرار‌داد‌های جدید رنو و پژو، شرکت دایملر که صاحب برند مرسدس بنز است، نخستین تفاهمنامه برای تولید دوباره محصولاتش در ایران را با ایران‌خودرو دیزل امضا کرد و اکنون با بازگشت تحریم‌ها، فعالیت خود را باری دیگر در ایران متوقف ساخته‌است.

توتال 

این شرکت در سال1376 با ورود به پروژه توسعه فازهای 2و 3پارس‌جنوبی، همکاری خود با ایران را آغاز کرد. شرکت توتال همچنین در سال1379 برای توسعه فاز 11پارس‌جنوبی و ساخت کارخانه تولید LNG با شرکت نفت ایران قراردادی امضا کرد. از اواسط دهه1380 و همزمان با افزایش هزینه اجرای پروژه و افزایش شدید تحریم‌ها علیه ایران، توتال فعالیت خود را در کشور متوقف کرد. اما در سال96، همزمان با بازگشت شرکت‌های بزرگ اروپایی به ایران پس از برداشته‌شدن تحریم‌ها، توتال نیز با امضای قرارداد توسعه فاز یازدهم میدان گازی پارس‌جنوبی با وزارت نفت، فعالیت خود را در صنعت نفت ایران از سر گرفت. پس از خروج دولت ترامپ از برجام، ‌این شرکت اعلام کرد درصورتی که نتواند راهی برای مستثنی‌کردن فعالیت‌هایش در ایران از تحریم‌های آمریکا بیابد، این فعالیت را متوقف خواهد‌کرد.

رنو، پژو و ولوو

2 شرکت رنو و پژو که پیش از این نیز طعم تحریم‌های ایران را چشیده‌اند، از مهم‌ترین شرکای تجاری اروپایی ایران هستند که با ازسرگیری تحریم‌ها فعالیت خود را در کشور متوقف یا معلق ساخته‌اند. رنو که از سال1381 به‌عنوان خودروساز وارد ایران شد، پس از تحریم‌های دهه90 به فعالیت خود در ایران ادامه داد، اما در دور جدید تحریم‌ها، باوجود مقاومت و ادعای ماندن در ایران، در نهایت تصمیم به تعلیق فعالیت‌هایش در ایران گرفت. شرکت پژو نیز که از سال74 در ایران حضور داشته‌است، یک‌بار در سال2012 با زیرپا‌گذاشتن قرارداد خود در تحریم‌ها علیه کشور شرکت کرد و این‌بار نیز به تحریم‌های آمریکا تن داده و فعالیت خود در ایران را در راستای تبعیت از قوانین آمریکا، متوقف ساخت. در ادامه همین روند، شرکت خودروسازی ولوو نیز که از سال1370 در ایران فعالیت داشته‌است، به‌تازگی توقف فعالیت‌های خود در ایران را اعلام کرد.