دیپلماسی ایران؛ عامل ایستادگی اروپا

عبدالرضا فرجی‌راد | مدیر کل شورای راهبردی روابط خارجی

روابط اروپا و آمریکا از زمان فروپاشی شوروی به‌تدریج دچار یک نوع شکاف شد. بعد از فروپاشی شوروی به‌تدریج درون کشورهای اروپـــایی اخــتلاف‌نــظر به‌وجود آمد. کشورهای اروپای شرقی که زیرنظر نظام کمونیستی شوروی به حیات خود ادامه می‌دادند علاقه داشتند که اروپا به ناتو بپیوندد درحالی‌که کشورهای دیگر نمی‌خواستند این اتفاق بیفتد اما در نهایت این کار انجام شد.

مرحله دوم شکاف بین اروپا و آمریکا زمانی بود که آمریکا تصمیم گرفت به عراق حمله کند. بعضی از کشورهای قدرتمند اروپایی به‌ویژه فرانسه و تا حدودی آلمان با این حمله مخالفت می‌کردند. این مخالفت‌ها تا جایی پیش رفت که جورج بوش پسر این کشورها را به‌عنوان کشورهای اروپای پیر نام برد؛ بنابراین می‌توان گفت که از آن به بعد شکاف‌ها به‌صورت علنی دیده شد.
در دوره اوباما به‌دلیل سیاست‌های نسبتا محافظه‌کارانه و تا حدودی دمکراتیک، روابط اروپا و آمریکا تا حدی ترمیم شد و همکاری نسبی بین آنها به‌وجود آمد اما با آمدن ترامپ بار دیگر ورق برگشت و ما شاهد اختلافات اروپا با آمریکا بر سر هر مسئله‌ای هستیم.

اولین جرقه این اختلافات هم قبل از انتخابات زده شد؛ یعنی در مناظرات انتخاباتی و سفرهای ترامپ که به وضوح اعلام می‌کرد که می‌خواهم تعرفه ببندم، ناتو را به شکل دیگری درآورم، سرمایه‌ها را به آمریکا برمی‌گردانم و... .

اختلافات اروپا و سیاست‌های ترامپ روزبه‌روز جدی‌تر می‌شد و این در حالی بود که اروپایی‌ها همچنان باور نمی‌کردند که کسی با این سیاست‌ها در آمریکا روی کار بیاید و باعث تیرگی روابطشان شود. اما این اتفاق افتاد و عملا دیدیم که ترامپ قدم‌به‌قدم برای اجرایی کردن سیاست‌هایش پیش‌می‌رود. نخستین اقدام او مسئله ناتو و هزینه‌کرد کشورهای عضو بود که نهایتا آنها پذیرفتند اما دوباره بهانه 4درصد آورد. بعد از آن ترامپ از توافق تغییرات اقلیمی، تعرفه‌ها روی خودرو، فولاد و آلومینیم خارج شد و در آخر خروجش از برجام بود که اروپایی‌ها را شوکه کرد، به‌طوری که حتی متحد اصلی آمریکا یعنی انگلیس هم با این شیوه اعلام مخالفت کرد.

بنابراین تا زمانی که ترامپ بر سر کار باشد چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای وجود ندارد که این دولت عقب‌نشینی کند؛ چراکه 20درصد جمعیت آمریکا به‌صورت بسیار منسجم از سیاست‌های ترامپ حمایت می‌کنند. البته حامیان جمهوریخواه بیش از 20درصد است اما این 20درصد بسیار محکم از او با هر رفتاری که انجام دهد متعهدند و این جمعیت باعث شده است که ترامپ نتواند خیلی در سیاست‌هایش تغییر ایجاد کند. در‌واقع اگر ترامپ از سیاست‌هایش عقب‌نشینی کند این حامیان را از دست می‌دهد و این در حالی است که به انتخابات نزدیک می‌شود.

پیش‌بینی می‌شود که شدت اختلاف بین آمریکا و اروپا در آینده بیشتر شود؛ چرا که از 13آبان که تحریم‌های ثانویه آمریکا شروع می‌شود مکانیسم‌های جدید اروپایی برای مقابله با تحریم آمریکا هم آغاز می‌شود. هم‌اکنون آمریکایی‌ها در داخل اروپا کشور به کشور حضور پیدا می‌کنند تا جلوی عملیاتی شدن این مکانیسم را بگیرند. به‌نظر می‌رسد که اروپایی‌ها مقاومت می‌کنند و همین باعث می‌شود که اختلافات بیشتر شود و روابط اروپا و آمریکا شکاف‌های بیشتری پیدا کند.

درباره نقش دیپلماسی ایران هم باید گفت که خود اروپایی‌ها از این دیپلماسی حمایت کرده‌اند و حتی در برخی از مقالات از آن تشکر شده است. اروپایی‌ها معتقدند که نقش دیپلماسی ایران و صبوری آن باعث شده که اروپا بتواند در مقابل آمریکا به‌دنبال مکانیسم‌های جدیدی باشد تا فعالیت‌هایش را با ایران دنبال کند. اگر ایران می‌خواست تندروی کند و سیاست‌های تندی را در پیش بگیرد قاعدتا در داخل اروپا هم شکاف ایجاد می‌شد. دیپلماسی ایران موجب ایستادگی اروپا شد و این ایستادگی باعث شد که روسیه و چین و تا حدودی هند هم ایستادگی کنند. بنابراین اروپا به‌عنوان پیشرو با ایجاد این مکانیسم‌ها می‌تواند چین، هند و روسیه را هم به‌دنبال خود بکشاند.