راه‌حل‌ها کوتاه‌مدت است

نورا عباسی

13آبان دور دوم تحریم‌های جدید آمریکا آغاز می‌شود و قرار است تا قبل از اجرای این تحریم‌ها، توافق نفتی و مالی ایران- اروپا رونمایی شود تا شاید از این طریق از فشار تحریم‌ها کاسته شود.هر چند از نظر علی‌اکبر فرازی- سفیر اسبق ایران در رومانی و مجارستان- این توافق را نمی‌توان به‌عنوان راهی برای دور زدن تمام تحریم‌ها نام برد اما «راه‌حلی است که می‌تواند راه‌های جدیدی را برای ایران و اروپا بگشاید».گفت‌وگوی ما با این دیپلمات را بخوانید.

با توجه به نزدیک شدن زمان شروع دور جدید تحریم‌ها و تلاش ایران و اروپا در مدت زمان باقیمانده، شما چقدر سازوکار مالی توافق ایران- اروپا را اجرایی می‌دانید؟

مناسبات ایران و اروپا وارد مرحله جدیدی شده است که فصل تازه‌ای از روابط دو طرف را رقم می‌زند.در گذشته فراز و نشیب‌هایی میان ایران و اتحادیه اروپا وجود داشت اما این فراز و نشیب‌ها به مرحله دشمنی نرسید و ‌همیشه راه برای گفت‌وگو و همکاری میان‌ دو طرف گشوده بوده و هست.

اکنون نیز باتوجه به سیاست‌های یکجانبه‌گرایی ترامپ، ایران و اروپا تصمیم گرفته‌اند تا در سایه تعامل دوجانبه، ‌آثار سوء تحریم‌ها را کاهش دهند و به افق‌های جدیدی از سطح همکاری بین‌المللی دست پیدا کنند.

اروپایی‌ها برای همکاری با ایران مشکلات حقوقی و فنی را پیش‌رو دارند. در سایه مشکلات حقوقی، طبیعی است که اروپا حاضر نیست برای رابطه با کشور سوم، تعاملش را با آمریکا تحت‌ا‌لشعاع قرار دهد. از نظر تکنیکی هم اروپایی‌ها باید راهکاری پیدا می‌کردند تا این تحریم‌ها را به‌گونه‌ای نادیده بگیرند که کمتر دچار مشکل شوند. راه‌حلی که اروپایی‌ها ارائه دادند، راهی است که در کوتاه‌مدت می‌تواند، ‌مثمر ثمر باشد.

توضیح می‌دهید که این توافق قرار است به چه شیوه‌ای اجرایی شود؟

اجرای این توافق شکل جدیدی از تهاتر است. در این مدل، فرض کنید یک کالایی که عمدتا نفت و معیانات نفتی و گازی است را اروپایی‌ها از ایران خریداری می‌کنند و ایران هم معادل x یورو از آنها طلبکار می‌شود، ‌این میزان پول به صندوقی که برای این کار درنظر گرفته شده، واریز می‌شود، از سوی دیگر طرف اروپایی کالایی را به ایران صادر می‌کند و مبلغی از ایران طلبکار می‌شود که معادل طلبش را از همان صندوق برداشت می‌کند.

در واقع کشورهای اروپایی و سایر کشورها برای همکاری با ایران می‌توانند پول را به این حساب واریز و هزینه‌های صادرات را از آن برداشت کنند. در نهایت بعد از یک‌سال این صندوق از سوی بانک مرکزی اروپا حسابرسی می‌شود تا میزان بدهکاری و طلبکاری ایران مشخص شود.

 این میزان طلبکاری برای هر یک از طرفین باشد، در آن صندوق باقی می‌ماند؟

بله، در واقع از سیستم گردش بین‌المللی پول استفاده نمی‌شود و هیچ ارتباطی هم به آمریکا و هیچ کشور دیگری ندارد.

 با توجه به گفته آقای ظریف که«هیچ حضوری در بازارهای دلاری و آمریکا ندارد و فقط با یورو کار می‌کند»، باید گفت که تمام معاملات این سیستم مبتنی بر یورو است؟

از نظر فنی و استراتژیک هر دو طرف تمایل دارند که مبنای این تعاملات دلار نباشد و در این موضوع به توافق رسیده‌اند. بنابراین یورو به‌عنوان ارز معتبر پایه تعاملات قرار گرفته است و حتی اگر برخی از کالاهای صادراتی ما با دلار سنجیده می‌شود، ایران می‌تواند آن را بر پایه یورو محاسبه کند.

در این توافق هم این کار قطعی شده و هر دو طرف برای تسهیل کارشان ترجیحشان بر حذف دلار و جایگزینی یورو است، چون اگر شما بخواهید از گردش دلار استفاده کنید، به‌صورت غیرمستقیم کار به بانک و خزانه‌داری آمریکا کشیده می‌شود و آمریکا هم می‌تواند از این بهانه استفاده کند و جلوی معاملات را بگیرد.

 شما در بخشی از صحبت‌هایتان بر این نکته تأکید داشتید که این توافق مالی ایران و اروپا می‌تواند یک راهکار موقت باشد...

اصولا هر راهکاری که در سیستم بین‌المللی تعریف نشده باشد، نقش موقتی و مسکن دارد.یادمان نرود که تحریم‌های ایران به‌صورت یکجانبه از سوی آمریکا مطرح شد و کشورهای دیگر همراهش نیستند. بنابراین امیدوار هستیم که این تحریم‌ها برداشته شود و به سمت عادی‌سازی‌ مناسبات تجاری بین‌المللی برویم.

باتوجه به این توضیحات می‌توان توافق نفتی و مالی ایران و اروپا را به‌عنوان راه‌حلی برای دورزدن تحریم‌ها معرفی کرد؟

نه، از نظر من این توافق نمی‌تواند راه‌حل صد درصد برای دورزدن تحریم‌ها باشد اما قطعا راه‌حلی است که می‌تواند راه‌های جدیدی را برای ایران و اروپا بگشاید. البته فراموش نکنیم که چون این راه‌ها تجربی هستند، خیلی وقت‌ها در عمل باید با آزمون و خطا جلو رفت . من به‌عنوان راه‌حل جامع به آن نگاه نمی‌کنم.