عین مثل عراق، الف مثل افغانستان

محمدرضا مودودی| معاون سازمان توسعه تجارت ایران: 



همسایگی نوعی خویشاوندی است که می‌تواند سراسر سود یا حتی سراسر زیان برای کشوری مانند ایران با مرزهای گسترده در شمال، ‌جنوب، شرق و غرب باشد. بی‌شک ایران یکی از تأثیرگذارترین کشورهای منطقه است؛‌ هم خود ما باید این موقعیت را درک کنیم و هم همسایگان ما باید فرصت همسایگی با ایران را مغتنم بشمارند.

پربیراه نگفته‌ایم اگر ادعا کنیم ما همسایه بد نداریم. اساسا کشوری در اطراف ایران وجود ندارد که پیش پای صادرات ایران سنگ‌اندازی کند یا حتی منفعل باشد اما اگر بخواهیم با وسواس بیشتری بهترین همسایه خود را انتخاب کنیم می‌توان گفت که عراق و افغانستان جایگاه ویژه‌ای در بین همسایگان ما دارند؛ بیش از 10میلیارد دلار از صادرات ما به مقصد این دو کشور فرستاده می‌شود؛ عراق سالانه بیش از 5/6میلیارد دلار و افغانستان بیش از 5/3میلیارد دلار.

اما اگر بخواهیم بین عراق و افغانستان یکی را انتخاب کنیم کار سخت‌تر می‌شود. عراق محصولات بیشتر و متنوع‌تری از ایران دریافت می‌کند اما واقعیت این است که افغانستان به نسبت ظرفیت خود، عملکرد خوبی دارد. این کشور نیمی از بازارش را در اختیار ایران قرار‌داده و 50درصد بازار وارداتی‌ آن توسط ما تأمین می‌شود، این در حالی است که سهم کالاهای ایرانی در بازار عراق حدود 15درصد است.

متنوع‌ترین کالاهای ما به عراق و افغانستان صادر می‌شود، این دو کشور محصول‌های مختلفی از ما دریافت می‌کنند و صادرات ما به آنها در واقع به مواداولیه خلاصه نمی‌شود. آنها یکی از مهم‌ترین مقاصد تجاری ایران به شمار می‌روند و در بالا بردن تراز تجاری کشور نقش ویژه‌ای دارند.

تا قبل از این، به‌خاطر مشکلاتی که با صدام یا طالبان داشتیم ارتباط تجاری یا حتی غیرتجاری گرفتن با این دو کشور بسیار سخت و پیچیده شده بود اما امروز اگر بخواهیم کمی احساسی‌تر برای پیدا کردن بهترین همسایه در اطراف خود واکاوی کنیم باز هم خواهیم دید که عراق و افغانستان ‌پیوندهای عمیق مذهبی، فرهنگی و انکارنشدنی با مردم ایران دارند و خودشان هم به نوعی تمایل دارند که با ایران وارد مبادلات تجاری شوند و در واقع گذشته‌ها گذشته است؛ رابطه ما با این کشورها روزبه‌روز گسترده‌تر و عمیق‌تر می‌شود؛ برای مثال، صادرات ما به عراق در همین 6ماه نخست سال‌جاری، 45درصد رشد کرده است. همچنین صادرات ایران به افغانستان در همین بازه زمانی، 15درصد رشد را تجربه کرده که نشان از توسعه روابط ایران در کوتاه‌مدت با این همسایه‌ها دارد.

حتی صادرات ما به پاکستان هم 40درصد رشد را تجربه کرده با اینکه این کشور جزو بازارهای اصلی و شماره یک صادرات ایران به شمار نمی‌رود اما برای رسیدن به این جایگاه، مستعد است.

اما چرا روی 2کشور عراق و افغانستان تأکید بیشتری می‌شود؟ بدون شک ما ترکیه، روسیه و پاکستان و ترکمنستان را هم متحدهای خوبی می‌دانیم که مستعد توسعه روابط تجاری خود با ایران هستند اما این کشورها بیشتر از عراق، افغانستان یا حتی عمان در توسعه ارتباط خود با ایران ملاحظه می‌کنند؛ چرا که نسبت به تهدید‌ها و تحریم‌های آمریکا برای خود نگرانی‌ها و خط قرمزهایی دارند که قابل درک است.