تالاب اینچه‌برون، قربانی فاضلاب‌های آلوده

مسئولان محیط‌زیست گلستان وجود رادیوم (که به گفته کارشناسان ماده‌ای رادیواکتیو است) در رسوبات کانسار خزر را تأیید می‌کنند اما بر بی‌خطر بودن فاضلاب و پساب این کارخانه تأکید دارند؛ موضوعی که کارشناسان محیط‌زیست خلاف آن را بیان می‌کنند و نسبت به اثرات نامطلوب ورود این مواد به تالاب اینچه‌برون هشدار می‌دهند.

به گزارش مهر،  بیش از یک دهه از آغاز فعالیت نخستین کارخانه استحصال ید کشور در اراضی شمالی استان گلستان می‌گذرد؛ فعالیتی که از همان ابتدا با هشدارهای کارشناسان و فعالان محیط‌زیست مبنی بر وجود آلودگی‌های شدید پساب و فجایعی که اکوسیستم تالابی «تالاب اینچه‌برون» را تهدید می‌کند، همراه بود.

مدیرعامل شرکت کانسار خزر درباره رادیواکتیو داشتن فاضلاب این کارخانه، گفت: در حق این شرکت کم اجحاف نشده است و در این مدت (بیش از ۱۰ سال فعالیت) با تعویض مدیرکل محیط‌زیست پارامترهای اندازه‌گیری پساب کارخانه ید هم تغییر کرده است.

منصور خواجه افزود: به‌طور قطع‌ویقین صنعتگر بر مبنای پارامترهای اعلام شده، پساب و تصفیه‌خانه را تنظیم می‌کند و با تغییر در پارامترها و کمبود زمین، گزینه‌های کنترل کم و ممکن است ایراداتی وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: از سال ۱۳۸۳ که فعالیت این کارخانه آغاز شده تمام دغدغه‌های محیط‌زیست، منابع طبیعی و آب منطقه‌ای را رفع کردیم تا خیال همه راحت باشد. مدیرعامل کانسار خزر با اشاره به اینکه با هزینه شرکت، پساب را به تالاب اینچه‌برون هدایت کردیم، تصریح کرد: کانسار خزر تنها واحد تولید‌کننده ید در کشور است و صنعت استراتژیک محسوب شده و هم‌اکنون مواد اولیه کارخانه‌های تولید نمک یددار و 3 تا 4 کارخانه پتروشیمی از کانسار خزر تامین می‌شود.

خواجه هرچند با انتقاد از اداره کل حفاظت محیط‌زیست گلستان توپ مشکلات موجود درخصوص فاضلاب و پساب کارخانه را به زمین این اداره کل انداخت، اما امیر عبدوس تلاش دارد تا به همگان بقبولاند که پساب کانسار خزر خطر رادیواکتیوی ندارد.


مهلت برای رفع آلودگی
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان به مهر گفت: ۱۰ سال از فعالیت نخستین واحد فرآوری ید در گلستان می‌گذرد و در سال‌های اولیه در مقاطعی آلودگی‌ها با حجم بالا از این کارخانه وارد محیط‌زیست شده و به‌عنوان صنعت آلاینده محسوب می‌شد. امیر عبدوس با یادآوری اینکه این واحد تولیدی گاهی در فهرست واحدهای آلاینده استان قرار داشته و گاهی حذف شده، افزود: در سال ۱۳۹۵ «شورابه ید» هم که در مالکیت کانسار خزر است مجوز استقرار و بهره‌برداری از معدن گرفته و هم‌اکنون آماده بهره‌برداری است. وی ادامه داد: به‌دلیل برخی مشکلات تاکنون اجازه شروع به‌کار به شورابه ید نداده‌ایم و واحد فعال فعلی مهلت خواسته تا مشکلات مربوط به فاضلاب را حل کند. وی اضافه کرد: از سال ۸۷ تا نیمه دوم سال گذشته فقط 4 پارامتر رنگ، کدورت، مواد جامد معلق و ph (این معرف علاوه بر نشان‌دادن محیط اسیدی یا خنثی و یا بازی، میزان بازی و اسیدی شدن محیط را هم نشان می‌دهد) پساب کارخانه ید اندازه‌گیری می‌شد. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گلستان تصریح کرد: سال گذشته اعلام کردیم این پارامترها کافی نیست و آزمایش‌های مجددی انجام و مشخص شد 2 پارامتر آمونیوم و باریوم در فاضلاب کارخانه از حد استاندارد خارج است اما این دو پارامتر خطرزا نیست.

وی با یادآوری اینکه زمانی که به واحد بهره‌بردار اجازه داده شد فاضلاب را در تالاب اینچه‌برون تخلیه کند، تالاب خشک بود و تخلیه فاضلاب کارخانه باعث احیای تالاب شد، بیان کرد: پس از انجام آنالیزهای جدید واحد بهره‌بردار اعلام کرد، چون این پارامترها قبلا اندازه‌گیری نمی‌شده به ما مهلت دهید. عبدوس گفت: تاکنون 2 مهلت 3ماهه به واحد بهره‌بردار داده شده تا هم برنامه پایش و مدیریت پسماند و هم تزریق پساب به زمین را انجام دهد که هم‌اکنون تنها یک‌ماه از مهلت 3 ماهه دوم آن باقی مانده است. وی با اشاره به اینکه اگر بحث تزریق آب حل شود، بحث آلایندگی‌ها رفع می‌شود، تصریح کرد: مطابق آنالیزهای انجام‌شده، در پساب کارخانه، رادیوم وجود ندارد بلکه در رسوبات دیده می‌شود.

   پساب‌های آلوده، محیط‌زیست را تهدید می‌کند

اما یک کارشناس بهداشت محیط برخلاف مدیرکل محیط‌زیست می‌گوید: کانسار خزر تنها کارخانه ید در خاورمیانه است و شاید به همین دلیل در چنین شرایط اقتصادی، مسئولان از ضررهای این کارخانه چشم‌پوشی می‌کنند. زهرا زنگانه افزود: در عکس‌های هوایی به‌طور کامل مشهود است رنگ آن قسمت از تالاب که پساب به آن وارد می‌شود با بقیه نقاط متفاوت است و این امر نشان می‌دهد فاضلاب بدون تصفیه کامل وارد تالاب می‌شود. وی با رد اینکه ورود فاضلاب صنعتی کانسار خزر تالاب اینچه‌برون را احیا می‌کند، افزود: آمونیوم وقتی وارد آب پذیرنده یا سطحی می‌شود، اکسیژن آب را می‌گیرد و حیات ماهی‌ها و موجودات آبزی تالاب به خطر می‌افتد. زنگانه تأکید کرد: آمونیوم باعث رشد بی‌حد گیاهان آبزی (جلبک‌ها و سایر گیاهان آبزی) می‌شود و اثرات نامطلوبی روی محیط‌زیست منطقه دارد. وی با این توضیح که آمونیوم فرایندی مشابه کوددهی به گیاه با کود نیترات ایجاد می‌کند، تصریح کرد: اگر آمونیوم وارد آب کلُردار (آب شهری و روستایی) شود، تولید کلرامین می‌کند که آن هم برای موجودات زنده (انسان، گیاه و جانوران) اثر سمی دارد. وی گفت: آمونیوم اثر سمی در موجودات زنده دارد و تالاب اینچه‌برون محل زمستان‌گذرانی پرندگان مهاجر بوده و ممکن است پرندگان از ماهی‌ها و سایر موجودات آبزی تالاب تغذیه کنند. در هر شرایطی وجود آمونیوم در فاضلاب کانسار خزر شرایط زیست طبیعی تالاب را مختل می‌کند.