چاله حوض و حمام دوش

 تا قبل از باز شدن پای سبک مدرن زندگی شهری و لوله‌کشی آب به خانه‌ها در تهران قدیم، بیشتر امور زندگی به روش‌های کاملاً سنتی اجرا می‌شد؛ روش‌هایی که در آن کمتر مسائل بهداشتی و حتی سلامتی افراد مورد توجه قرار می‌گرفت. برای مثال وجود حمام در خانه‌ها یکی از این دست موارد بود. تا زمان اجرای طرح لوله‌کشی آب در تهران کمتر خانه‌ای حمام داشت و معمولاً مردم از حمام‌های عمومی استفاده می‌کردند. این حمام‌ها چاله حوض آبگیری بزرگی داشتند که 20متر طول و 5 متر عرض داشت. این آب چاله حوض‌ها در همه حمام‌ها وجود داشت و در مواقع کم‌آبی مورد استفاده قرار می‌گرفت. مردم در زمان استحمام اغلب به غیربهداشتی‌ترین روش از همین آب چاله حوض استفاده می‌کردند. در واقع یکی از دلایل انتقال بیشتر بیماری‌ها در گذشته همین چاله حوض‌ها بودند. چون هیچ نظارتی برای رعایت مسائل بهداشتی آنها انجام نمی‌شد. بعضی از این حمامی‌ها هم در تابستان‌ها با گرفتن 5، 6شاهی از مشتریان چاله حوض‌ها را برای تفریح و شنای مردم تبدیل به استخر می‌کردند که همین موضوع انتقال بیماری‌های را صدچندان می‌کرد. با نشستن رضاخان بر مسند قدرت، اجرای طرح اصلاحات مدرن‌سازی شهر تهران روی کار می‌آید و ماجرا حسابی تغییر می‌کند. نخستین کار تغییر سبک کار حمام حذف چاله حوض‌ها و حمام‌های خزینه‌ای و تجهیز آنها به دوش است. براساس این روند اصطلاح دوش گرفتن هم میان مردم باب شد. در واقع کاربرد دوش در حمام برای مردم تهران عمری کمتر از 50 سال دارد. چون تا قبل از دهه30 که هنوز تهران لوله‌کشی آب نداشت مردم تصوری از لذت دوش گرفتن در گرمای تابستان را نداشتند و برای فرار از گرما اغلب در لگن خود را می‌شستند تا خنک شوند. چون رسم نبود مردم خودشان را هر روز در آب خزینه‌های حمام‌های عمومی بشویند. اما نکته جالب ماجرا اینجاست که در همان دوره که استفاده از دوش در حمام چندان باب نبود و مردم از آب چاه‌ها و قنات‌ها استفاده می‌کردند بعضی از حمامی‌ها از دوش و چاله حوض برای جلب مشتری استفاده می‌کردند.