گزارش
مرگ تدریجی قنات‌ها
همشهری از کاهش آبدهی و خشک شدن قنات‌های سیستان و بلوچستان گزارش می‌دهد
مریم ورشوئی| خبرنگار:
سال‌هاست خشکسالی دامن سیستان و بلوچستان را گرفته است. هر روز خبرهای جدیدی می‌خوانیم و می‌شنویم که کمبود منابع آبی در این استان بیداد می‌کند. ما فقط می‌خوانیم و می‌شنویم، اما آن کشاورزی که روزی‌اش به بارش‌ها و نزولات آسمانی وابسته است، درد این خشکسالی در روح و روانش ریشه می‌کند؛ می‌گویند سیستان و بلوچستان جزو استان‌های قنات‌خیز کشور است. اما کم‌کم چاه‌های عمیق جای قنات‌ها را گرفتند و حفر همین چاه‌های غیرمجاز در کنار خشکسالی سبب خشک شدن تعداد بالایی از قنات‌ها شدند.
از سوی دیگر کمبود سفره‌های آب زیرزمینی و رواناب‌ها در مناطق مختلف استان محسوس است و از آن‌جایی که قنات‌ها از باران‌های فصلی و همین رواناب‌ها تغذیه می‌شوند، باید با توجه به کاهش بارندگی فکری برای احیا و بازسازی آن‌ها کرد.در غیر این صورت کشاورزانی که در برخی از نقاط مانند سراوان و مهرستان که رودخانه یا سدی ندارند تا دلشان به آب آن‌ها، حتی اگر کم، خوش باشد تکلیفشان با خشک شدن قنات‌ها چه می‌شود.
یکی از کشاورزان نیکشهر می‌گوید: میزان بارندگی کاهش چشم‌گیری داشته است. ما دیگر امیدی به کشاورزی نداریم. در حالی که تنها منبع درآمد ما از راه کشاورزی است.
«محمد ایزدی» می‌افزاید: قنات‌ها هم با کاهش آبدهی مواجه شده‌اند. وقتی بارندگی کم شد تعداد قنات‌هایی هم که خشک شدند بیشتر شد و کشاورزی ما بیشتر تحت‌الشعاع قرار گرفت. مسئولان می‌گویند بیش از 95 رشته قنات از 384 رشته قنات در نیکشهر خشک شده است. در حالی که چشم امید ما کشاورزان همین قنات‌ها هستند.
حفرچاه
یک کارشناس می‌گوید: تعداد قنات‌ها در استان بیش از هزار رشته است. اما خشکسالی و تغییرات اقلیمی سبب شده است که آب‌های زیرزمینی کاهش یابند و به تبع قنات‌ها نیز با کم‌آبی مواجه شوند.
«میلاد یارمحمدی» می‌افزاید: باید به فکر قنات‌هایی که با آبدهی پایین مواجه هستند بود و با روش‌های علمی آن‌ها را احیا کرد. اگر آب قنات خشک نشده باشد، می‌توان قنات را نجات داد. نابودی قنات زمانی اتفاق می‌افتد که حریم آبی آن از بین برود. تا شعاع یک کیلومتری قنات نباید چاه زده شود. این در حالی است که افزایش چاه‌ها حریم آبی قنات را از بین برده است.
وی ادامه می‌دهد: وقتی مردم پی بردند با قنات نمی‌شود هم آب شرب و هم آب کشاورزی را تهیه کرد و میزان آبدهی آن جوابگو نیست حفر چاه را ترجیح دادند. در حالی که افزایش چاه‌ها به کشاورزی و خشک شدن قنات‌ها ضربه زد.
زنگ خطر
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان نیز در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: در استان 1925 قنات موجود است. بیشتر قنات‌ها هم در جنوب استان مانند زاهدان، سراوان، ایرانشهر و نیکشهر پراکنده هستند.
«مجتبی پیری» می‌افزاید: خشکسالی روی کل منابع آبی استان تأثیر بسیاری گذاشته است. ما در سال جاری کاهش 80 درصدی نزولات را داشته‌ایم که تأثیر خود را روی سفره‌های زیرزمینی و قنات‌ها گذاشته است.
وی ادامه می‌دهد: ما برای بازسازی قنات‌ها در اعتبارات ملی و استانی بودجه‌ای در نظر گرفته‌ایم و عملیات خاکروبی و لایه‌روبی برخی از آن‌ها هم انجام شده است. اما 70درصد قنات‌ها نیازمند احیا هستند و با بودجه 5 میلیارد و 500 میلیون تومانی در سال فقط می‌توان 10 درصد قنات‌ها را احیا کرد. این یعنی زنگ خطر نابودی قنوات به صدا درآمده است. این در حالی است که کشاورزی در مناطقی مانند سراوان و مهرستان کاملاً وابسته به قنات‌هاست، زیرا رودخانه یا سد و به طور کلی منبع آبی دیگری در آن‌جا وجود ندارد.
احیای قنات‌ها
مدیر آب، خاک سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان می‌گوید: هم‌اینک 1۹۲۵ رشته قنات با ۲ هزار و ۳۲۷ کیلومتر طول در این استان وجود دارد.
«محمدحسن یادگارزایی» می‌افزاید: با توجه به شرایط خشکسالی حاکم بر سیستان و بلوچستان، از مجموع اعتبارات ملی ۴۴ میلیارد تومان به مجهز شدن زمین‌های کشاورزی به سامانه‌های آبیاری نوین و ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان آن به احیا و مرمت قنوات استان اختصاص یافت.
خشک شدن ۹۰ درصد قنات‌ها
نماینده مردم ایرانشهر در مجلس هم می‌گوید: قنات ابتکار نیاکان ماه بوده و برخلاف چاه‌های کشاورزی کمترین صدمه را به سفره‌های زیرزمینی وارد می‌کند. به دلیل این‌که زیرِ زمین جریان دارد، کمترین تبخیر را هم دارد.
«محمدنعیم امینی‌فرد» می‌افزاید: از 1300 قنات موجود در بلوچستان، 90 درصد قنات‌ها خشک شده یا آبدهی آن به اندازه‌ای پایین آمده است که امکان مصارف کشاورزی ندارد.
در همینه زمینه :
