دلیل علاقه ایرانی‌ها به جنس‌های خارجی حتی از نوع جعلی چیست؟
تولیدکننده محترم! تو هم مقصری
قدم اول برند سازی و جلب اعتماد مصرف کننده است
لیلا شریف
از ارج گرفته تا کفش ملی و آزمایش، برندهای فراموش‌شده‌ای هستند که روزگاری نام کالای تولید داخل را سربلند کرده بودند و هیچ خانواده‌ای از اینکه کالای ایرانی به خانه‌اش ببرد، احساس ضعف نمی‌کرد اما سال‌هاست که بعضی از مردم اولویتی برای کالای تولید داخل قائل نیستند و اگر قرار باشد میان گزینه جنس ایرانی و جنس خارجی یکی را برگزینند، درصد زیادی، ترجیحشان گزینه دوم است. اگر بحث تولیدات ایرانی در حوزه خوراکی‌ها را کنار بگذاریم، باید این واقعیت را قبول کرد که در لوازم خانه این تولیدات خارجی هستند که با سر و صدای بسیار، تولیدات داخلی را به حاشیه رانده‌اند؛ نکته‌ای که فریدون نصیری -رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی و آشپزخانه- در توضیح آن گفت: «دلیل اقبال مردم به برندهای خارجی را باید در نکاتی همچون بالابودن قیمت تولیدات داخلی به نسبت کیفیت و پایین بودن کیفیت بسیاری از کالاهای داخلی جست‌وجو کرد». نصیری با گفتن این نکات ادامه داد: «خیلی از تولیدات داخلی ما مونتاژ کالای خارجی هستند و به‌همین دلیل مردم در اصل، کالای خارجی می‌خرند».
برند ایرانی نداریم
رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی با قطعیت گفت: «ما برند ایرانی نداریم. ابتدای انقلاب تولیدکنندگان بزرگ را کنار گذاشتیم. بیشتر تولیدکنندگان ما کوچک هستند درحالی‌که برای برندسازی نیاز به یک تولیدکننده بزرگ و قدرتمند است. برندسازی نیاز به سرمایه‌گذاری دارد که در ایران این اتفاق چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد».
نصیری نداشتن سرمایه و پایین‌بودن کیفیت کالاهای داخلی را مانعی در مسیر موفقیت برندسازی از سوی تولیدکنندگان داخلی معرفی کرد؛ «چون تولیدکنندگان ایرانی کوچک هستند نمی‌توانند به برندسازی که نیازمند سرمایه بالاست دست بزنند. مشکل دیگر مربوط به کیفیت اجناس است که به‌دلیل پایین‌بودن کیفیت بعضی کالاهای داخلی، برندسازی نمی‌تواند با موفقیت مسیرش را طی کند. از سوی دیگر نبود ثبات در بازار هم موجب زمین خوردن تولیدکنندگان و ضعیف شدن آنها شد تا جایی که کالای ایرانی حرف اول را در میان مردم نمی‌زند. وقتی یکباره تصمیم گرفته شد که بیشتر بر واردات تمرکز شود، درنتیجه تولیدکننده به حاشیه رفت و کارخانه‌ها نابود شدند.»
پورقاضی: دولتی شدن کارخانه‌ها دلیل ازبین‌رفتن برند ایرانی است
مهدی پورقاضی -رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران- هم بی‌علاقگی ایرانی‌ها به کالای ایرانی و در مقابل تمایلشان به کالای خارجی را ناشی از ضعف تولیدکننده در دهه‌های اخیر می‌داند؛«ما به‌عنوان تولیدکننده ایرانی سال‌هاست که از اقتصاد جهانی دور مانده‌ایم و این دورماندن را به‌عنوان یک اشکال تلقی نکرده‌ایم. بر همین اساس استانداردهای جهانی را برای تولیدات خودمان انتخاب نکرده‌ایم و این باعث شد تا برای مدت طولانی کالای ایرانی به‌عنوان کالایی با کیفیت پایین تلقی شود؛ مثلا وقتی می‌خواستند کالای بی‌کیفیت مثال بزنند از پیکان یاد می‌کردند. رعایت نکردن استانداردها در خدمات پس از فروش، احترام نگذاشتن به مشتری و... باعث شد ما به نقطه‌ای برسیم که مردم حاضر به خرید کالای ایرانی نباشند.»
از نظر این فعال اقتصادی زمانی‌که در میان تولیدکنندگان بی‌احترامی به مشتری باب شد و حتی با خیال راحت می‌گفتند که اگر کالایی را بخرید ما آن را پس نمی‌گیریم، ستون‌های اعتماد به تولید داخلی از بین رفت.
پورقاضی معتقد است که «اقتصاد ایران در برابر اقتصاد جهانی ایزوله شد و بر همین اساس تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان به نوعی خوداتکایی خارج از استانداردهای بین‌المللی رسیدند و کالای ایرانی به‌عنوان یک کالای بی‌کیفیت و بی‌توجه به حقوق و نیاز مشتری شناخته شد. این وضعیت همچنان ادامه دارد. البته بعد از برجام چون بحث رقابت با تولید خارجی مطرح شد تلنگری به تولیدکنندگان وارد آمد، هرچند این تغییرات هم دوام نیاورد.»
رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق بازرگانی تهران با قطعیت مصرف‌کنندگان را به‌دلیل انتخاب این الگوی مصرفی مقصر نمی‌داند؛«مشتریان و عموم مردم در این زمینه کم‌تقصیر هستند و آنها وقتی با این پیش‌فرض به بازار می‌آیند که کالای ایرانی کم‌کیفیت است، نباید مورد سرزنش قرار بگیرند. این عرضه‌کننده کالای ایرانی است که باید دوباره خود را ثابت کند؛ چه آنکه پیش از انقلاب مردم ایران به خرید کالایی مانند ارج و آزمایش افتخار می‌کردند. شرکت‌های بزرگی مانند ارج، آزمایش و کفش ملی بعد از انقلاب مدیریتشان دولتی شد و متأسفانه تمام آنها به‌دلیل اهمیت ندادن به حقوق مشتری نابود شدند.» اقتصاد دولتی به‌دلیل آنکه حقوق مصرف‌کننده را در نظر نمی‌گیرد، موجب شد تا آن برند ایرانی از بین برود. پورقاضی با بیان این نکات مثالی از شرایط فروش خودرو و انحصار شرکت‌های تولیدکننده خودرو زد و گفت:«به‌عنوان مثال الان کدام شرکتی در کشور است که همچون خودروسازها محصولاتش را پیش‌فروش کند و بعد هنگام تحویل خودرو بدون توجه به‌خواست مشتری، خودرو را با هر رنگی که دلش خواست و حتی با قطعات معیوب تحویل مشتری دهد. طرز فکر اقتصاد دولتی چون نمی‌تواند در رقابت بماند، موجب انحصار می‌شود. هم‌اکنون به جایی رسیده‌ایم که مردم ایران به‌دلیل حفظ حقوق خودشان علاقه به خرید برند ایرانی ندارند و حتی حاضرند به برندهای ناشناخته خارجی تن بدهند.»
از نظر این فعال اقتصادی اعتماد گام اول در برندسازی است؛ نکته‌ای که تولیدکنندگان داخلی برای رسیدن به یک برند ایرانی از آن غافل شده‌اند؛ «برندسازی کار سختی است، برند از آنجایی ایجاد می‌شود که تولیدکننده اعتماد مشتری را جلب کرده باشد. اگر مدیر ایرانی با تولیداتش در زمینه جذب اعتماد به‌درستی عمل کرده باشد، می‌تواند کم‌کم به‌عنوان برند مطرح شود. پس قدم اول جذب اعتماد مصرف کننده است تا فضا برای برندسازی مهیا شود.»
