پیامدهای پرونده خاشقجی در روابط ترکیه و عربستان
سیاوش فلاح‌پور| خبرنگار
درحالی‌که تحقیقات ترکیه درباره سرنوشت جمال خاشقجی، نویسنده و روزنامه‌نگار سعودی همچنان ادامه دارد (تحقیقاتی که رجب طیب اردوغان مستقیما آن را دنبال می‌کند) رسانه‌های نزدیک به دولت این کشور بر قتل خاشقجی، داخل کنسولگری عربستان در استانبول تأکید دارند. روز گذشته پلیس ترکیه فرایند بازرسی از 26خودروی متعلق به کنسولگری و مسیرهای رفت‌وآمد آنها را براساس GPS و دوربین‌های راهنمایی و رانندگی آغاز کرد. با این حال، عربستان همچنان اصرار دارد خاشقجی بعد از اتمام کارش، کنسولگری را به سلامت ترک کرده است. در بین فرضیه‌هایی که تاکنون درباره خاشقجی مطرح شده، کدام‌یک معتبرتر است؟ آیا کنسولگری همکاری لازم را برای تعیین سرنوشت این نویسنده سعودی انجام داده و درصورت تأیید فرضیه قتل وی، چه آینده‌ای در انتظار روابط دوجانبه ترکیه و عربستان خواهد بود؟ این سؤالات را با حمزه تکین، نویسنده و تحلیلگر ترکیه‌ای در میان گذاشته‌ایم.
بعد از گذشت چهارمین روز از مفقود‌شدن جمال خاشقجی در استانبول، ناگهان گزارشی در رویترز به نقل از پلیس ترکیه منتشر شد که نشان می‌داد براساس تحقیقات اولیه، این نویسنده سعودی داخل ساختمان کنسولگری عربستان به قتل رسیده است. این گزارش مقدمه‌ای بود برای انتشار جزئیات جدید و نگران‌کننده‌ای از پرونده جمال خاشقجی در ترکیه. با این حال بعد از سخنان رجب طیب اردوغان و تأکید او بر ادامه تحقیقات، به‌نظر می‌رسد همه‌‌چیز بار دیگر زیر سؤال رفته است. آخرین اطلاعات دقیق و معتبر در این زمینه چیست؟
تا این لحظه سناریوهای مختلفی درباره سرنوشت جمال خاشقجی منتشر شده است؛ ازجمله اینکه او داخل کنسولگری عربستان در استانبول به گروگان گرفته شده یا فراتر از آن، به قتل رسیده و اجزای مثله‌شده بدن این نویسنده سعودی به‌نحوی به خارج از کنسولگری منتقل شده است. علاوه بر این، امکان قتل خاشقجی در خارج از ساختمان کنسولگری عربستان هم مطرح است. با این حال، باید توجه داشت که تاکنون هیچ سند رسمی دال بر اثبات هیچ‌یک از این سناریوها در دست نیست. تمام آنچه تا این لحظه به‌طور قطعی از سوی نهادهای امنیتی ترکیه اعلام شده، این است که جمال خاشقجی، یک هفته قبل وارد کنسولگری عربستان‌شده و دیگر به شکل عادی از آن خارج نشده است.
آیا او از داخل کنسولگری به زور به محل دیگری منتقل شده، آیا داخل کنسولگری به قتل رسیده و... همه اینها سؤالاتی است که برای روشن‌شدن پاسخ آنها باید منتظر نتیجه تحقیقات همزمان پلیس و دادستانی ترکیه باشیم؛ تحقیقاتی که همچنان در جریان است. دقایقی پیش از این مصاحبه، پلیس ترکیه رسما از سفیر عربستان در ترکیه درخواست کرد اجازه بازرسی ساختمان کنسولگری استانبول را صادر کند و به‌زودی این بازرسی انجام خواهد شد. در سطح سیاسی نیز امروز برای دومین‌بار در هفته گذشته، سفیر عربستان به‌منظور تقدیم اطلاعات به وزارت خارجه ترکیه احضار شد. بر این اساس، تلاش نهادهای قانونی ترکیه برای کشف حقیقت در سریع‌ترین زمان ممکن در جریان است.
آیا کنسولگری عربستان همکاری لازم را با نهادهای مسئول ترکیه انجام می‌دهد؟
تا این لحظه همکاری‌هایی میان هیأت امنیتی عربستان سعودی که روز یکشنبه راهی استانبول شد، با نهادهای مسئول ترکیه وجود داشته اما ترکیه خواهان همکاری بیشتری از سوی عربستان برای حل‌شدن این پرونده است. مسئله اصلی در این زمینه، خودداری کنسولگری از انتشار تصاویر ضبط‌شده توسط دوربین‌های مداربسته است و تاکنون در این زمینه همکاری نکرده‌اند. طبق گزارش‌ها، کنسولگری مدعی است جمال خاشقجی بعد از 20دقیقه این محل را ترک کرده است، پس چرا تصویر خروج او را منتشر نمی‌کنند تا پرونده بسته شود؟ اینکه با گذشت یک هفته از آغاز پرونده، تصاویر خروج خاشقجی را منتشر نکرده‌اند، امری مشکوک به شمار آمده و نشان می‌دهد که مشکلی از سوی کنسولگری عربستان وجود دارد.
فارغ از آخرین تحولات، دیدگاه شما به‌عنوان یک تحلیلگر ترکیه‌ای نسبت به پرونده جمال خاشقجی چیست؟ درصورت تأیید فرضیه‌هایی که به آنها اشاره کردید، عربستان چه پیامی به ترکیه و سایر کشورهای منطقه ارسال کرده است؟
مسئله بسیار خطرناک است؛ این اقدام، نه‌تنها تجاوز علیه جمال خاشقجی، بلکه علیه آزادی بیان، ارزش‌های انسانی و البته حاکمیت ملی ترکیه است. اگر تحقیقات ثابت کند که فرمان قتل یا ربایش جمال خاشقجی در کنسولگری سعودی از سوی مسئولان رسمی عربستان و با موافقت مقامات عالی‌رتبه این کشور صادر شده است، عواقب بسیار بدی در انتظار روابط دوجانبه آنکارا و ریاض خواهد بود و این چیزی نیست که در شرایط کنونی با توجه به میزان تفرقه و چند‌دستگی میان کشورهای اسلامی، برای ما مطلوب باشد. در نهایت، موضع سیاسی ترکیه در قبال این پرونده بر مبنای نتایج تحقیقات نهادهای رسمی خواهد بود. اگر نتایج تحقیقات، فرضیه‌های مطرح را تأیید کند مشکل جدی برای عربستان ایجاد خواهد شد و این کشور باید چنین رفتارهایی علیه علما، بزرگان، روزنامه‌نگاران و دگراندیش‌ها را متوقف کند. جمال خاشقجی صرفا یک روزنامه‌نگار سعودی نیست بلکه او شخصیتی جهانی به شمار می‌رود بنابراین هرگونه اقدامی علیه او، اقدام علیه تمام ارزش‌هایی است که بیان کردم و ترکیه در زمان و شرایط مناسب، پاسخ هر کس که مسئول این جنایت باشد را خواهد داد.
