گردشگری
گزارش میدانی همشهری از وضعیت آژانس‌های گردشگری پس از نوسانات ارز
تعلیق خودخواسته 70درصد از شرکت‌های خدمات گردشگری
محمد باریکانی/خبر‌نگار
سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری علاقه زیادی به انتشار افزایش آمارهای گردشگری دارد. در تازه‌ترین آمار رئیس سازمان میراث فرهنگی در جشنواره گردو در تویسرکان گفته است که چون «ایران جزو 10کشور دارای عوامل جذب گردشگر(جاذبه‌های گردشگری) بوده، همین عامل باعث رشد 51.5درصدی صنعت گردشگری در 6ماهه نخست امسال شده است.»
آیا این آمار واقعیت دارد؟ آیا علی‌اصغر مونسان افزایش آمار ورود مرزنشینان کشورهای همسایه را نیز که برای خرید مایحتاج پس از نوسانات شدید ارزی و کاهش پول ملی کشور روزانه چندین تردد به داخل مرز ایران داشتند را هم در آمار گردشگران ورودی حساب کرده است؟ او آمار 51.1درصدی گردشگر ورودی به ایران را که بیشترشان اتباع کشورهای آذربایجان ، پاکستان و عراق هستند براساس چه استانداردی در ردیف گردشگران ورودی به ایران اعلام کرده است؟ آیا صرف خوردن مهر ورود به ایران برای اتباع خارجی در مرزهای زمینی می‌تواند آمار قابل اتکایی برای اعلام رقم گردشگری ایران باشد یا اصولا معنای گردشگر با آنچه در ذهن مسئولان سازمان میراث‌فرهنگی است متفاوت است؟
رئیس سازمان میراث‌فرهنگی می‌گوید: آمار ورود گردشگران به ایران در 6ماه نخست سال 51.1درصد رشد داشته است. اما بازار چیز دیگری می‌گوید. فاصله‌ای که به نبود تحلیل درست از وضعیت صنعت گردشگری کشور با آنچه مسئولان سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در ذهن دارند اشاره دارد.
بازار چه می‌گوید؟
سری به خیابان ویلا در تهران بزنیم. خیابانی که زمانی ویترین صنایع‌دستی وگردشگری ایران بود و نیمی از آن به آژانس‌های گردشگری اختصاص داشت و نیمی دیگر به فروشگاه‌های صنایع‌دستی، حالا از آن خیابان و آن همه جنب و جوش گردشگران و علاقه‌مندان به سفر و خرید صنایع‌دستی چه مانده است؟ خیابان ویلا دیگر آن رونق قبل را ندارد. بخش زیادی از فروشگاه‌های صنایع‌دستی تعطیل یا تغییر کاربری دادند. شرکت‌های خدمات مسافرتی و آژانس‌های گردشگری فعال در این خیابان حالا تعدادشان به انگشتان دست هم نمی‌رسد. از بین این شرکت‌ها برخی دفاترشان را به رستوران تبدیل کرده‌اند. برخی کرکره شرکت‌ها را پایین کشیده‌اند و برخی دیگر از ترس پرداخت مالیات بیش از درآمدشان کامپیوترهایشان را کاور کشیده‌اند، چراغ‌ها را خاموش کرده‌اند و فقط داخل دفاتر نشسته‌اند و هر مسافری هم که بیاید به دفاتر همسایه معرفی می‌کنند. آنها هم که مجوز بند الف داشته‌اند و تنها به فروش بلیت پروازهای داخلی و خارجی می‌پرداختند، به‌دلیل کسادی شدید در بازار سفر و مالیات بر درآمد و ارزش افزوده و هزار و یک گرفتاری دیگر اقتصادی ترجیح داده‌اند نامه‌ای به سازمان هواپیمایی کشوری بزنند و خودشان دفاترشان را به حالت تعلیق درآورند تا بلکه قیمت ارز ثابت شود و دوباره فعالیت اقتصادی در بخش گردشگری را آغاز کنند. این موارد جدا از تعدیل نیروی شرکت‌های خدمات گردشگری در چند‌ماه گذشته است که به گفته فعالان این بخش از 100هزار شاغل در این دفاتر تنها 40هزار شاغل مانده‌اند و مابقی تعدیل نیرو شدند.
روبن گریگوریان مدیرعامل یکی از همان آژانس‌هایی است که نامه تعلیق خود را به شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران داده است. او و همکارش در انتهای دفتر بزرگ کار خود نشسته‌اند. ویترین دفتر و دیوارهای آن مملو از جاذبه‌های گردشگری و تبلیغات آژانس‌ها و تورهای گردشگری است. اما چراغ‌های دفتر خاموش است و تمام ردیف صندلی مشتری‌ها و کارکنان در ساعت 10صبح خالی است. گریگوریان 57سال است که در صنعت گردشگری کشور فعال است و حالا مانده است که با رکود شدید حاکم بر صنعت گردشگری ایران و نبود مسافر و گردشگر و گرانی بلیت پروازها چه کند؟ می‌گوید: خبر دارم که 70درصد از آژانس‌های گردشگری کشور در حال تعلیق فعالیت‌های خود با اطلاع هواپیمایی کشوری هستند. چون توان پرداخت مالیات را با وضعیت رکودی که بر سفر حاکم شده است، ندارند.
به گفته روبن گریگوریان، وضعیت صنعت گردشگری و اشتغال در این بخش بسیار اسفناک است و نارسایی عجیبی بر وضعیت گردشگری کشور حاکم شده است. به گفته او، صنعت گردشگری ارتباط مستقیم با قیمت ارز دارد و شرکت‌های گردشگری خارجی که با ایران کار می‌کنند قیمت‌ها را دلاری حساب می‌کنند و با نوسان نرخ ارز نمی‌دانیم باید چه مبلغی به آنها بدهیم. ضمن آنکه همین حالا هم که قیمت ارز پایین آمده قیمت بلیت هواپیما همان بالا ثابت مانده است. این فعال گردشگری تأکید می‌کند که راهی جز تعلیق خودخواسته دفاتر برای صرفه‌جویی در هزینه در این بازار کساد وجود ندارد. چون تداوم فعالیت دفاتر در این وضعیت به‌معنای ورشکستگی و از بین رفتن اشتغال این بخش از صنعت گردشگری است. گریگوریان می‌گوید: دولت باید جلوی این وضعیت را بگیرد.
سردرگمی آژانس‌های گردشگری
ابوالقاسم مهاجری از فعالان کهنه‌کار صنعت گردشگری در ایران است که در دفتر کار خود در خیابان ویلا روزهای کسادی سفر و گردشگری ایران را به نظاره نشسته است. او بیش از 50سال است در بخش گردشگری کشور و تورهای ورودی و خروجی و داخلی و حتی فروش بلیت پروازها مشغول به‌کار است و بیش از 840مرتبه به خارج از کشور سفر کرده است. می‌گوید: روزبه‌روز در صنعت گردشگری کشور پسرفت کردیم تا به اینجا رسیدیم. می‌گوید: تمام مشکلات کنونی گردشگری ایران از وضعیت ارزی جدیدی است که بر کشور سایه انداخته است. یکی از گرفتاری‌ها این است که نرخ ارز ثابت نیست. هر روز بالا و پایین می‌شود و موجب شده است که در تصمیم مردم برای سفر تأثیر بگذارد. مردم در این وضعیت نمی‌توانند برنامه سفر داشته باشند. چون امروز که برای سفر تصمیم بگیرند، فردا نرخ ارز دچار نوسان می‌شود. او از توقف فعالیت 100 آژانس گردشگری به‌دلیل متزلزل بودن سفرهای خارجی و نوسانات ارزی خبر داده است. مهاجری گفت: ارز که گران شد تعداد مسافر خروجی هم کم شد. بسیاری از آژانس‌ها با رکود مواجه شدند و ناچار به تعطیل شدند.
این فعال صنعت گردشگری مشکل دیگر شرکت‌های خدمات گردشگری در نوسانات ارزی را پرداخت ریالی یا دلاری شرکت‌های تورآور به آژانس‌های ایرانی می‌داند که در نهایت به‌دلیل نوسانات ارزی منجر به زیاندهی تورآوران ایرانی طرف قرارداد با گردشگران خارجی می‌شود و به همین دلیل الان آژانس‌های گردشگری نمی‌دانند چه نرخی را باید به گردشگران خارجی اعلام کنند.
فعالان گردشگری درخواست تعلیق می‌دهند
کمی بالاتر از دفتر کار ابوالقاسم مهاجری یک شرکت خدمات گردشگری دیگر وجود دارد که طرف قرارداد با شرکت‌های بزرگ است و توانسته چراغ دفتر خود را هنوز روشن نگه دارد. فرزاد قانعی، مدیر فنی این دفتر است که می‌گوید: 3هفته است نرخ دلار حتی در بازار آزاد پایین آمده و دلار به قیمت 10هزار تومان هم معامله شده است، اما هنوز سیستم فروش بلیت پروازها در هواپیمایی کشوری بلیت را با ارز حدود 14700تومانی به آژانس‌ها می‌فروشند و عامل گرانی بلیت پرواز شده‌اند.
به گفته فرزاد قانعی، تنها افرادی که ناچار به سفر هستند از آژانس‌های گردشگری بلیت پرواز خریداری می‌کنند و مردم عادی نه از آژانس‌ها خرید می‌کنند و نه حتی تماس تلفنی با آژانس برقرار می‌کنند.
این مدیر فنی شرکت مسافرتی می‌گوید: تا 6 ماه پیش روزانه حداقل 65بلیت پرواز خارجی می‌فروختیم که الان به زور شاید یک بلیت فروخته شود.
قانعی می‌گوید: شرکت‌های خدمات مسافرتی از اصناف گردشگری خواسته‌اند، آژانس‌هایشان را به تعلیق درآورند تا شاید هزینه بیشتری بر آنها تحمیل نشود.
به گفته قانعی اگر روند کنونی در فعالیت شرکت‌های خدمات گردشگری ادامه‌دار باشد سرنوشت آژانس‌های گردشگری نامعلوم است. او از خروج شرکت‌های هواپیمایی خارجی همچون، کی. ال.ام هلند، ایرفرانس فرانسه، بریتیش ایرویز انگلستان، الاتحاد امارات، تای ایرویز تایلند، ایرآسیا و آسیا از ایران خبر می‌دهد که نشانه مشکلات موجود در صنعت گردشگری ایران است و به آشفتگی بازار سفر منجر شده است.
این مدیر فنی آژانس گردشگری می‌گوید: مردم مسافرت‌های غیرضروری را حذف کرده‌اند. چون اگر حالا بخواهند تنها بلیت پرواز به مالزی را با ایرلاین‌های داخلی تهیه کنند باید 4تا 5میلیون تومان پرداخت کنند و درصورت سفر با ایرلاین خارجی باید تا 15میلیون تومان تنها برای بلیت پرواز هزینه کنند.
قانعی می‌گوید: بلیت 500دلاری یک پرواز خارجی با وضعیت کنونی سامانه شرکت هواپیمایی کشوری، 7میلیون و 350هزار تومان برای گردشگر ایرانی هزینه دارد. درحالی‌که قیمت ارز پایین آمده و سیستم فروش بلیت پرواز همان 14هزار و 700تومان را ثابت نگه داشته است. در این وضعیت خانواده‌ای که بخواهد تنها بلیت خریداری کند 6میلیون تومان باید بابت اختلاف هزینه ارز سامانه با بازار آزاد بپردازند. پس ساده‌ترین کار حذف سفر است. به گفته او شرکت‌های خدمات گردشگری دارای بند الف پیش‌تر می‌توانستند حتی بلیت‌های پروازی مبدا و مقصد خارجی را هم در ایران بفروشند اما از زمانی که این سیستم برداشته شد آژانس‌ها 40درآمد خود را در 6 ماه اخیر از دست دادند.
مردم به عراق هم نمی‌روند
فتانه آمیا، مدیرعامل یک دفتر کوچک گردشگری، کارگزاری کشور عراق را نیز دارد. او وضعیت ارزی اخیر را دشمن اصلی سفر در ایران می‌خواند و در پاسخ به این سؤال که اوضاع سفر چگونه است؟ فضای خالی دفتر را نشان می‌دهد و می‌گوید نمی‌بینید؟ هیچ فروشی نیست. اربعین سال قبل اگر به این آژانس که کارگزار عراق است می‌آمدید با صف‌های طولانی مردم مقابل دفتر روبه‌رو می‌شدید که در انتظار ورود به دفتر بودند. اما امسال اصلا خبری نیست. تازه ویزا را هم 370هزار تومان کرده‌اند اما باز هم مراجعه برای سفر کم شده است. می‌گوید: فروش پروازهای داخلی هم کم شده است و به همین دلیل برخی شرکت‌های گردشگری که بلیت‌های داخلی را می‌فروختند به‌دلیل نبود مراجعه، منحل شدند. این مدیرعامل شرکت‌خدمات گردشگری نیز به بالا ماندن نرخ بلیت پروازها با وجود ارزان شدن دلار حتی در بازار آزاد معترض است و می‌گوید: زمانی که می‌خواستند ارز دولتی 4200تومانی را برای آژانس‌های گردشگری حذف کنند، یک روز آمدیم و دیدیم تمام سیستم‌ها بدون اطلاع آژانس‌ها قطع شده است ناگهان اعلام کردند، نرخ ارزی پروازها 8200تومان می‌شود. ولی در نهایت دیدیم که نرخ اعلام شده بسیار بالاتر از آن چیزی است که گفته بودند. در نتیجه پروازهای داخلی و خارجی گران شد. مسافر هم کم شد. چون بلیت پروازی برای یک مقصد کوتاه به 8میلیون تومان رسید و روز یکشنبه نرخ بلیت پرواز از یکی از شهرهای انگلستان به مقصد تهران به 13میلیون تومان رسید. به گفته فتانه آمیا، وضعیت تورهای گردشگری الان به جایی رسیده است که مسافر از بدو ورود برای چک کردن تور و رزرو هتل و خرید بلیت تا زمان خرید، با نوسان قیمت مواجه می‌شود و ظرف 20دقیقه ناگهان قیمت‌ها تغییر می‌کند و تور را 600هزار تومان گران‌تر می‌خرد. او نیز تأکید می‌کند که اگر فکری به حال این وضعیت نشود، شرکت‌های خدمات گردشگری و آژانس‌ها وضعیت بدی پیدا می‌کنند. چون صنعتی که در آن تا یک سال گذشته 100هزار نفر شاغل بودند، حالا 40هزار شاغل دارد و آژانس‌ها پس از نوسانات ارزی ناچار به تعدیل نیرو شدند.
