رأی به شکست حصر مالی

رضا کربلائی | روزنامه‌نگار:

چند روز پیش بود که عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی با یک پوشه پیشنهاد به مسکو رفت تا مسیرمالی تهران - مسکو را برای نقل و انتقال پولی باز کند اما پاسخی که از همتای روسی‌اش دریافت کرد، باعث شگفتی طرف ایرانی شد؛ آنها اجرای درخواست‌های ایران را به زمانی دیگر موکول کردند.
خبر رسمی منتشر‌شده از جریان مذاکرات مسکو بر ابهام‌ها درفضای رسانه‌ای افزود، اما محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه دیروز در صحن علنی مجلس آشکارا از پاسخ روس‌ها رمزگشایی کرد و به نقل از عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی گفت: رئیس‌کل بانک مرکزی روسیه به رئیس‌کل بانک مرکزی ایران گفته بدون FATF نمی‌توانیم کاری برای شما انجام دهیم. پیش‌تر حسن روحانی، رئیس‌جمهور هم اعلام کرده بود حتی چین و روسیه نیز انجام مبادلات مالی با ایران را به تصویب FATF موکول کرده‌اند.

به‌نظر می‌رسد با مصوبه دیروز مجلس، مانع جدی موجود بر سر مبادلات پولی و مالی ایران برداشته شده و باید منتظر گام بعدی اروپا و برخی کشورها ازجمله چین و روسیه به‌عنوان 2شریک تجاری و راهبردی ایران بمانیم تا روشن شود تا چه حد آماده خنثی‌سازی اثر تحریم‌های فراسرزمینی آمریکا هستند. چند روز پیش وزیر اقتصاد فرانسه ماجرای تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران را فرصتی برای اروپا برای پیدا‌کردن یک راه مستقل مالی جدا از آمریکا تلقی کرده بود. برونو لومر، وزیر دارایی فرانسه اخیرا اعلام کرد: متقاعد شده‌ام که پیامد بحران فعلی ایران، شانسی برای اروپاست که نهادهای مالی مستقل خود را توسعه دهد و اروپایی‌ها بتوانند با هر که دوست دارند، تجارت کنند و به واشنگتن ربطی ندارد که ما اجازه تجارت با ایران را داریم یا خیر. اقتصاد ایران حالا پس از تصویب 4لایحه پیشنهادی دولت در ارتباط با مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم، در انتظار گام بلند اتحادیه اروپا‌ از یک سو و تصمیم‌گیری گروه ویژه اقدام مالی موسوم به FATF است. اتحادیه اروپا قول داده با ایجاد یک کانال پیام‌رسانی بین بانکی اروپایی، تلاش آمریکا برای تحریم سوئیفت را درخصوص ایران خنثی سازد و با ایجاد یک کانال ویژه مالی، جلوی مانع‌تراشی بر سر راه تجارت ایران و نقل و انتقال ارز به‌ویژه ارز ناشی از صادرات را بگیرد.  وزارت امور خارجه پیش از این اعلام کرده بود براساس زمانبندی اعلام‌شده، پاسخ کتبی ایران به برخی سؤالات دبیرخانه شورای‌عالی مبارزه با پولشویی به FATF ارسال شده است. قرار است جلسه گروه ویژه اقدام مالی 7روز دیگر یعنی از روز ۲۳ مهرماه در پاریس تشکیل شود. در این نشست در مورد وضعیت ایران تصمیم‌گیری خواهد شد.

یافته‌های همشهری از کانال ویژه اروپایی

در شرایطی که محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه، با اشاره به تلاش اروپا برای ایجاد یک کانال ویژه مالی برای تسهیل مراودات تجاری و بانکی با ایران اعلام کرده‌ اتحادیه اروپا به‌عنوان شریک راهبردی آمریکا مقررات و مکانیسمی ایجاد کرده تا بتواند تحریم آمریکا را دور بزند، این مکانیسم نقطه شروع پایان حکومت دلار بر اقتصاد جهانی تلقی می‌شود. هنوز جزئیات دقیقی از این مکانیسم به رسانه‌ها ارائه نشده است. چندی قبل عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه دلیل این اقدام را مقابله با ترفندهای آمریکا برای بی‌اثر‌کردن برنامه‌های ایران و اروپا اعلام کرده بود. اما گزارش‌های غیررسمی که همشهری دریافت کرده، نشان می‌دهد به‌دنبال نهایی‌شدن لوایح چهارگانه در مجلس، با اجرایی‌شدن بسته پیشنهادی اروپا، ایران می‌تواند ارز ناشی از فروش نفت خام به اروپا را به اوراق بهادار تبدیل کند یا از طریق حساب ویژه‌ای که به آن دسترسی خواهد داشت، برای مراودات تجارت کالایی و خدماتی از کشورهای اروپایی بهره ببرد.  هرچند هنوز مشخص نیست که این اوراق بهادار بیشتر ماهیت خاص برای تهاتر کالایی دارد یا اینکه می‌توان از آن برای معاملات در بورس‌های اروپایی استفاده کرد، اما یافته‌های همشهری گویای آن است که احتمالا ایران در قبال صادرات نفت و کالا به اروپا، انواع اوراق مالی و ارزی نظیر اوراق فیوچرز ارز (اوراق آتی یا سلف ارزی) دریافت خواهد کرد. این اوراق از قابلیت نقد‌شوندگی و پذیرش در همه بازارها و کشورها برخوردار است و عملا مکانیسمی بورسی به‌حساب می‌آید که در اکثر کشورهای پیشرفته به‌عنوان اوراق قابل‌قبول از امکان مبادله هم برخوردار است.

رونمایی از سوئیفت اروپایی

در عین حال برخی فعالان اقتصادی به نقل از مقامات دولتی گفته‌اند تا قبل از 13آبان سوئیفت اروپایی راه می‌افتد تا از این طریق ایران که به برجام متعهد بوده، بتواند تبادلات بانکی با کشورهای اروپایی را ادامه دهد. گفته می‌شود تاکنون کشورهای سوئیس، ایتالیا، روسیه، فرانسه، آلمان و مابقی کشورها هم شبه‌سوئیفت را قبول کرده‌اند. چندی قبل وزیر خارجه ایران از آمادگی 7بانک مرکزی اروپایی برای ایجاد کانال ویژه بانکی خبرداده بود که باعث خواهد شد برخی از محدودیت‌های ارزی و بانکی به واسطه تحریم‌های آمریکا از بین برود.

چهره تجارت خارجی پس از مصوبه مجلس

در این میان سیدحمید حسینی، فعال اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با همشهری درباره جزئیات کانال ویژه مالی اروپا می‌گوید: به‌دلیل محدودیت استفاده از خدمات سوئیفت، اروپایی‌ها درصدد ایجاد یک راه برای تداوم صادرات نفت ایران به اروپا و استفاده از درآمدهای آن در قالب تهاتر نفت با کالاها در یک حساب ویژه هستند، به‌گونه‌ای که با این کار از مکانیسم اوراق بهادار استفاده خواهد شد و هم نیاز به شبکه بانکی ندارد و هم قابل ردیابی از سوی آمریکا نباشد. او ابراز امیدواری کرد با ایجاد این کانال، بسیاری از مراودات تجاری با اروپا حل شود زیرا به‌دلیل تسلط آمریکا بر نقل و انتقالات بانکی و وضع جریمه‌های سنگین، بانک‌های اروپایی محافظه‌کار هستند و حاضر به ریسک نیستند.

حسینی با تأکید بر اینکه قرار نیست جزئیات این کانال و سازوکار نقل و انتقالات ارزی و تجاری منتشر شود، می‌گوید: به هر حال باید منتظر اجرایی‌شدن تصمیم اتحادیه اروپا باشیم و امیدواری وجود دارد با تسهیل مراودات ایران با اروپا، سایر کشورها ازجمله چین، روسیه، هند و کشورهای آفریقایی خریدار نفت ایران از تجربه اروپا برای تداوم همکاری خود با ایران استفاده کنند. این فعال اقتصادی با اشاره به استقبال مقامات هندی و تصمیم آنها برای ادامه خرید نفت از ایران، تأکید کرد: مقامات دهلی‌نو اعلام آمادگی کرده‌اند که حاضرند از طریق کانال ویژه اروپا به خرید نفت از ایران ادامه دهند و انتظار می‌رود کشورهایی چون چین هم همین سیاست را دنبال کنند. حسینی با اشاره به مذاکرات رئیس‌کل بانک مرکزی ایران با همتای روس خود در روزهای گذشته، افزود: روابط بانکی ایران و روسیه هم‌اینک توسط بانک ملی ایران صورت می‌گیرد و مشکلی در روابط بانکی در قالب ریال ایران و روبل روسیه وجود ندارد، بلکه هدف از این سفر و مذاکرات افزایش حجم مبادلات تجاری بین تهران و مسکو و عملیاتی‌تر‌شدن خطوط اعتباری روسیه برای ایران بود.

عضو اتاق ایران با اشاره به تصمیم دیروز مجلس افزود: این تصمیم باعث می‌شود که وضعیت همکاری ما با دیگر کشورها و بانک‌های خارجی بدتر نشود و بهانه از دست مخالفان خارج شود. وی افزود: تصمیم مجلس یک گام پیشگیرانه است تا دست کشورها و بانک‌های خارجی برای مذاکره و همکاری با ایران بازتر شود، چرا‌که شرط آنها پذیرش مقررات مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم و اجرای استانداردها‌ و چارچوب‌های بین‌المللی است.

اقدام مثبت و شفاف مجلس

کامران ندری، کارشناس بانکی اقدام دیروز مجلس را مثبت و نشان‌دهنده توجه نمایندگان به اصل شفافیت در اقتصاد عنوان کرد و گفت: پیام پذیرش کلیت قوانین این کنوانسیون به‌معنای مخالفت با تامین مالی تروریسم است و بهانه برای تحریم‌ها چه از سوی کشورهای اروپایی و چه سایر کشورها ازجمله چین و روسیه را می‌گیرد. وی افزود: طبیعتا اگر بخواهیم با جهان تعامل داشته باشیم، باید هزینه‌های آن را نیز پرداخت کنیم و نمی‌شود بدون ارتباط سازنده با جهان از ظرفیت‌های اقتصاد کشورمان استفاده کنیم. شرط تعامل بین‌المللی اطمینان‌دهی به جهان است که نشان دهیم روابط مالی سالمی داریم و پیش‌شرط اینکه بخواهیم با نظام مالی جهانی ارتباط داشته باشیم، پذیرش قوانین است و در این‌باره نیز نمایندگان مجلس و وزارت امور خارجه قطعا این مسائل را مورد لحاظ قرار داده‌اند.

اسماعیل میرزایی، عضو مؤسسه عالی بانکداری هم، موافقت نمایندگان مجلس با الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT) را اقدامی مثبت و قابل تقدیر عنوان کرد و گفت: پیوستن به اقتصاد جهانی و پذیرش قوانین بین‌المللی یکی از الزامات ثبات اقتصادی هر کشوری است و نباید در مسیر پیوستن به اقتصاد جهانی مانعی ایجاد کنیم. وی افزود: در شرایطی که آمریکا به‌دنبال تحریم ایران و کاهش درآمدهای نفتی کشورمان است، پذیرش این کنوانسیون شرایط را برای مبادلات با کشورهایی که به‌دنبال همکاری اقتصادی با کشورمان هستند، فراهم می‌کند و اگر تردیدی در این خصوص وجود داشت، پذیرش این قانون نشان می‌دهد ایران در چارچوب قوانین‌ شفاف عمل می‌کند و عضوی از اقتصاد جهانی خواهد بود.