بازگشت اختلال جی‌پی‌اس

اشکان خسروپور/خبرنگار

اختلال GPS دوباره دامن تهرانی‌ها را گرفت. یک روز بعد از سخنان وزیر ارتباطات درباره حل شدن مسئله اختلال سامانه‌های ناوبری، روز پنجشنبه دوباره بخش‌هایی از تهران درگیر اختلال جدی شدند. این‌بار گستره اختلال‌ها وسیع‌تر بود و تا حدود ظهر روز جمعه دوباره باعث مختل شدن اینترنت TD-LTE شد. محمدجواد آذری‌جهرمی، در افتتاحیه نمایشگاه تلکام دراین‌باره به خبرنگار همشهری گفته بود: «هیچ مجوزی برای انتشار این سیگنال مزاحم وجود نداشته است. منبع وجودی پخش سیگنال مشخص شده اما اینکه منشأ چه شخصی است را هنوز شناسایی نکرده‌ایم. شاید این سیگنال از طرف جایی بوده که حواسش نبوده، چه کار می‌کند یا ممکن است، دستگاهی در حال تست بوده است.»‌ به گفته وی، شکایتی از سوی سازمان تنظیم مقررات به قوه قضاییه ارائه شده که این شکایت به یکی از دستگاه‌های امنیتی ارجاع می‌شود تا در این رابطه کمک کنند. شنیده‌ها حاکی از آن است که اپراتورها مهلت یک‌ماهه‌ای را درخواست کرده بودند تا خودشان را با شرایط جدید وفق بدهند اما روشن شدن دوباره دستگاه‌های مختل‌کننده نشان می‌دهد، به این درخواست بی‌اعتنایی شده است. اختلال جی‌پی‌اس علاوه بر مختل کردن پلتفرم‌های نیازمند به این سامانه ناوبری اینترنت TD-LTE را هم به‌شدت دچار قطعی می‌کند. در روزهای اخیر به‌ویژه کاربران و راننده‌های تاکسی‌های اینترنتی مشکلات گسترده‌ای برای مکان‌یابی با اختلال جی‌پی‌اس داشته‌اند.

مشخصات اختلال جدید

روابط عمومی شرکت مبین‌نت که یکی از ارائه دهندگان اینترنت TD-LTE است به همشهری گفته، اختلال داده‌های جی‌پی‌اس از حوالی ساعت 9شب پنجشنبه در بخش‌هایی از تهران آغاز شده بود اما به‌دلیل گستردگی تجهیزات اینترنتی این شرکت، چند ساعتی طول کشید تا تمام شبکه اینترنت TD-LTE این اختلال را حس کنند و حوالی ظهر روز جمعه اختلال اینترنت، مشترکان عادی را به‌طور جدی‌تری درگیر کرد. این‌بار نسبت به اختلالی که مدتی قبل رخ داد، بخش‌های بیشتری از تهران دچار مشکل شده بودند. با وجود این، براساس گفته‌های روابط عمومی مبین‌نت، به‌دلیل همزمانی برگزاری نمایشگاه تلکام با این اختلال جدید و در دسترس بودن مسئولان رگولاتوری و سرعت پیگیری‌ها، اختلال مدت کمی به درازا کشید.

راه‌حل ناکارآمد

برای اینکه اختلال‌ها اثر کمتری روی سامانه‌های همراه داشته باشند، سازوکارهای جدیدی روی دکل‌های BTS ایجاد شده که هرچند به اندازه GPS دقیق نیست اما می‌تواند به‌طور موقت جایگزین سامانه قبلی شود. یکی از این راه‌حل‌ها، استفاده از سیستم IP Clock برای انتقال اطلاعات زمانی و مکانی دکل‌های مخابراتی به یکدیگر است. این سیستم دقت کمتری دارد و عملا یک راه‌حل همیشگی به‌حساب نمی‌آید. یکی دیگر از راه‌حل‌ها استفاده از دستگاه‌های «شیلد» است که می‌تواند تأثیر دستگاه‌های اختلال‌گر را تا حدودی خنثی کند. با گسترده‌ترو قوی‌تر‌شدن فرکانس غیرمجاز عملا این دستگاه‌ها کاربری‌شان را از دست می‌دهند.


گمانه‌زنی‌ها درباره دلیل اختلال

هنوز هیچ‌کس درباره دلیل و منشأ اختلال اظهارنظری نکرده است. وزیر ارتباطات نیز دراین‌باره به همشهری گفته: « شاید این سیگنال از طرف جایی بوده که حواسش نبوده، چه کار می‌کند یا ممکن است، دستگاهی در حال تست بوده است. به‌هرحال، شکایتی توسط قوه قضاییه خطاب به ایجادکننده این اختلال ارائه شده و امیدواریم دستگاه‌های امنیتی برای شناسایی منشأ ارسال سیگنال مزاحم به ما کمک کنند.» با وجود مشخص نبودن ارسال‌کننده سیگنال، کارشناسان فنی در گفت‌وگو با همشهری این احتمال‌ها را مطرح کرده‌اند:
   اختلال با دستگاه‌های GPS Jammer: دستگاه‌هایی که به‌طور عمد می‌توانند روی دریافت داده‌های GPS اختلال ایجاد کنند، می‌توانند چنین مشکلی را به‌وجود آورند. استفاده از این دستگاه‌ها در بسیاری از کشورهای جهان غیرقانونی بوده و فرد استفاده‌کننده نیز مورد پیگیرد قانونی قرار می‌گیرد. از این دستگاه‌های مختل‌کننده به جز موارد نظامی که برای گمراه‌کردن دستگاه‌های دشمن مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان در مواردی مثل از کار انداختن سامانه‌های جی‌پی‌اس برای دزدیدن وسایل نقلیه و دستگاه‌هایی که به این سامانه مجهز هستند، استفاده کرد. با توجه به استفاده مکرر وزیر از واژه‌هایی مثل «دستگاه‌های مختل‌کننده» به‌نظر می‌رسد احتمال مشکل‌ساز بودن دستگاه‌های GPS Jammer بیشتر باشد.
   اختلال GPS Spoof: در شرایط جنگی از یک ترفند به نام GPS Spoof برای نشاندن پهپادهای دشمن استفاده می‌شود. کارشناسان نظامی با استفاده از این ویژگی، مکان مورد نظرشان را به پهپاد دشمن نشان می‌دهند تا به اشتباه افتاده و در جایی که می‌خواهند، فرود بیاید. مدتی پیش در کشور خودمان یک پهپاد آمریکایی فرود آمد که برخی از کارشناسان نظامی می‌گویند با فرستادن داده‌های گمراه‌کننده GPS آن را وادار به فرود کرده‌اند. احتمال وجود این اختلال از طرف مقامات رسمی رد یا تأیید نشده است.
  اختلال در BTS یا دکل‌های مخابراتی تلفن همراه: برای دقیق‌تر‌شدن مکان‌یابی، به جز ماهواره‌های جی‌پی‌اس، موبایل‌ها از داده‌های وای‌فای و دکل‌های تلفن همراه استفاده می‌کنند. بعضی کارشناسان پیش‌تر گفته بودند، این احتمال وجود دارد که در زمان به‌روزرسانی اطلاعات دکل‌های BTS کدها به اشتباه در آنها کپی شده و به همین دلیل اختلال پدید آمده است. میلاد حریری کاشانی، ‌مدیر روابط عمومی مبین‌نت دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «اختلال بی‌تی‌اس قطعا باعث این مشکل نبوده چون در دو شرکت اصلی ارائه اینترنت TD-LTE که اطلاعات و دامنه فرکانسی‌شان با هم متفاوت بوده، ‌این اختلال رخ داده. پس مسئله خطای انسانی یا وارد کردن کدهای اشتباه منتفی است.»