در تهران قدیم بیشتر کتابفروشان ثابت و دوره‌گرد اهل خوانسار بودند. در بین آنها حاج ملا صادق خوانساری، حاج ملا خوانساری، آشیخ رضا، حاج محمدمهدی کتاب فروش خوانساری و میرزا علی‌اکبر خوانساری از جمله کتابفروشان و ناشران قدیمی بازار تهران و خیابان‌های اطراف بودند. جلوخان مسجد شاه، بازار حلبی‌سازها، سرای امیر، بازار بین‌الحرمین، تیمچه حاجب‌الدوله و بعدها خیابان‌های ناصریه، صور اسرافیل و باب همایون مرکز اصلی فروش کتاب و کتابفروش‌های دوره‌گرد بود. بعد از وقایع شهریور سال 1320 راسته بازار کتابفروش‌ها در خیابان شاه‌آباد، روبه‌روی مجلس شورای ملی تا میدان مخبرالدوله و کوچه رفاهی نیز گسترش پیدا کرد. دیوان حافظ، مثنوی معنوی، انواع کتاب دعا، تاریخ بیهقی، شاهنامه امیربهادر و زادالمعاد علامه مجلسی از جمله کتاب‌های چاپی و نسخه‌های خطی بود که توسط کتابفروشان و فروشندگان دوره‌گرد خرید و فروش می‌شد. اگر کسی خواهان نسخه خطی و نایابی هم بود باید سفارش می‌داد تا کتابفروش‌ها برایش تهیه کنند. «سعید نفیسی» نویسنده در این‌باره می‌نویسد: «بازار حلبی‌سازها یا بازار بین‌النهرین مرکز کتابفروشی‌های تهران بود. یکی دیگر از تیمچه‌های کتابفروشی تهران هم در تیمچه حاجب‌الدوله و بازار کفاش‌ها بود. حاج ملا محمدصادق و حاج ملا محمدباقر 2برادر اهل خوانسار و اهل فضل بودند که به خانه‌های مردم می‌رفتند و کتاب‌هایشان را عرضه می‌کردند. گاهی فوراً هم پول کتاب‌ها را نمی‌گرفتند. معتبرترین دکان کتابفروشی آن زمان میرزا محمد خوانساری در بازار حلبی‌سازها، روبه‌روی خانه حاج حسین ملک‌التجار قرار داشت.»
کتابفروشان دوره‌گرد
در همینه زمینه :
محیط زیست
مرکز تهران‌پژوهی‌همشهری
