شبیه سائوپائولو نظیر استانبول

مهدی اسماعیل‌پور، معصومه غلامی|خبرنگار:

منطقه 12

 در نخستین روزهای پاییز، 100 نفر از متخصصان معماری و طراحی شهر ایرانی و خارجی ازجمله 25 کارشناس از 20 کشور جهان، همچون آلمان، چک، ترکیه، اسپانیا، آمریکا، انگلیس، پرتغال و چین به میزبانی شهرداری منطقه 12 به محله‌گردی در محدوده بازار پرداختند. آنها در این گردش گروهی از چند محله قدیمی تهران و آثار تاریخی پایتخت بازدید کردند. در این سفر شهری چند ساعته اتفاقات جالبی افتاد که گاهی تعجب و گاهی هم خنده مهمانان و توریست‌ها را به دنبال داشت. نحوه حرکت اتومبیل‌ها یا همان فرهنگ ترافیکی ما بیش از همه برای خارجی‌ها عجیب و غریب بود! برایمان جالب بود که بدانیم توریست‌ها و کارشناسان شهری خارجی بعد از گشت‌و‌گذار در محدوده تاریخی شهرچه نظر و دیدگاهی درباره تهران پیدا کرده‌اند و چه تصوری از ما و شهری که در آن زندگی می‌کنیم در ذهن‌شان نقش بسته است. برای همین در پایان محله‌گردی سراغشان رفتیم و نظرشان را جویا شدیم. 


سفر شهری ما ساعت 5 عصر با حضور شهردار منطقه 12 از خیابان کوشک مصری آغاز شد. نخستین جایی که مهمانان خارجی از آن بازدید کردند میدان مشق تهران بود. در بین بناهای این محوطه تاریخی، ساختمان بانک ایران و انگلیس و نقش برجسته تخت‌جمشید و سربازان هخامنشی بیش از بناهای دیگر توجه آنها را به خود جلب کرد. اغلبشان از این بنا عکس و فیلم تهیه کردند و چند نفری هم با نقش برجسته سربازان هخامنشی سلفی گرفتند. این سفر با گذر از سر در باغ ملی ادامه پیدا کرد. وقتی گروه به خیابان تاریخی امام خمینی(ره) یا سپه سابق رسید جوی‌های پر از آب که در کنار خیابان جاری و روان بود، برای تعدادی از مهمانان خارجی عجیب به نظر رسید و درباره آن از راهنما‌های خود سؤالاتی را پرسیدند. باز هم چند نفرشان تصاویر و فیلم از این منظره تهیه کردند. اما بخش جالب ماجرا که توریست‌های مهمان را حسابی گیج و سر درگم کرده بود به جایی مربوط می‌شد که می‌خواستند از عرض خیابان عبور کنند و وارد خیابان باب‌همایون شوند.

اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌ها بی‌توجه به اینکه گروهی از عابران پیاده می‌خواهند از روی خط عابر گذر کنند، مثل همیشه بی‌نظم و بی‌توجه به قوانین و فرهنگ راهنمایی و رانندگی تلاش می‌کردند تا با عجله و شتاب به مسیرشان ادامه دهند و انگارهیچ چیز جلودارشان نبود! این موضوع تعجب و خنده مهمانان خارجی را به دنبال داشت. برای آنها سؤال شده بود که چرا این رانندگان به احترام خط عابر و حضور عابران نمی‌ایستند و کاملاً نسبت به این موضوع بی‌توجه هستند؟! در اغلب شهر‌های دنیا چنین موضوعات ساده و پیش پا افتاده‌ای حل شده اما در تهران سال‌هاست که معضلی حل‌نشدنی محسوب می‌شود. دست آخر با دخالت و کمک پلیس و حراست بود که خودرو‌ها به شکل درهم و برهم متوقف شده و توریست‌ها مجال پیدا کردند تا به آن سمت خیابان بروند. البته در این بین صدای بوق و اعتراض چند خودرو که طاقت و حوصله یک دقیقه توقف کردن پشت خط عابرپیاده را نداشتند هم بلند شد. این نخستین واقعیت و چالش محله گردی بود که مهمانان خارجی با آن روبه‌رو شدند. بعد از بازدید از باب همایون و غرفه‌های حاشیه خیابان، مهمانان سوار اتوبوس‌های مخصوص بازار شدند و به سمت کاخ گلستان به راه افتادند. زیبایی کاخ گلستان برای مهمانان خارجی بسیار جذاب و تماشایی بود و با ذوق و اشتیاق فراوان درباره آن صحبت و سؤال می‌کردند.



این گردش شهری با عبور از محدوده بازار بزرگ تهران و قدم زدن در بازار تاریخی عودلاجان ادامه پیدا کرد. بازدید از مدرسه دارالفنون و میدان امام خمینی(ره) یا توپخانه قدیم و سرانجام پیاده‌راه خیابان سی تیر که یکی از پاتوق‌های طرح گردشگری شبانه تهران است، پایان بخش سفر ما در بافت تاریخی تهران بود. ماندن و معطل شدن در خیابان‌های پر ترافیک و شلوغ مرکز شهر و رانندگانی که بی‌نظم و بی‌قانون رانندگی می‌کردند هم دومین چالشی بود که گردشگران از نزدیک دیدند و درباره‌اش صحبت کردند. بعد از عبور از محله‌های تاریک و خلوت، پس از تعطیلی بازار و گذر از خیابان‌های شلوغ و پر سر و صدا، دیدن خیابان روشن و سر زنده سی‌تیر با حضور انبوهی از مردمی که برای تفریح دورهم جمع شده بودند، مهمانان خارجی را به وجد آورده بود. این اشتیاق را می‌شد از چهره‌های خندان و سلفی گرفتن و تصاویری که از گوشه و کنار خیابان تهیه می‌کردند فهمید. در پایان فرصت آن رسید تا از توریست‌ها درباره تهران بپرسیم. 

تهران شهری تماشایی و جذاب 

«پابل کالینا» استاد دانشگاه از جمهوری چک برای نخستین بار بود که به تهران سفر می‌کرد و پایتخت ایران را از نزدیک می‌دید. به نظر او تهران شهر جالب و جذابی است او گفت: «به تعداد کمی از محله‌ها رفته ام و هنوز موفق نشده‌ام تمام شهر را ببینم، اما در مجموع به نظرم تهران از همه لحاظ شهری عالی و بسیار زیباست. گردش در محله‌های تهران و بازدید از اماکن تاریخی شهر بسیار جذاب و سرگرم‌کننده بود. تهران اماکن تاریخی و تفریحی زیادی دارد که دوست دارم تمام آنها را از نزدیک تماشا کنم. اما فعلاً فقط موفق به بازدید از چند بنای تاریخی در مرکز شهر شده‌ام. در محل‌هایی که از آنها بازدید کرده ام به نظرم ساختمان موزه باغ ملی بسیار زیبا بود و قابلیت‌های فراوانی برای جذب توریست و گردشگران خارجی دارد.» کالینا در بین محله‌ها و بناهای تاریخی تهران بسیار علاقه‌مند است به شهرری برود و آنجا را از نزدیک تماشا کند چراکه این محدوده قدیمی و تاریخی تهران شهرتی جهانی دارد او گفت: «با توجه به زمینه تحصیلی‌ام که درباره معماری است پیرامون شهرری مطالعاتی داشته‌ام و تصاویر زیبایی از آنجا دیده‌ام. خیلی دوست دارم حالا که در تهران هستیم به شهرری بروم و این محله تاریخی و زیبا را هم از نزدیک تماشا کنم. فکر می‌کنم شهرری با توجه به شهرت و سابقه تاریخی‌ای که دارد برای تمام توریست‌های خارجی از جمله من جذابیت‌های خاصی داشته باشد.» 



گلستان شبیه به دولما باغچه 

سارا، صدف و بیگوم 3 توریست جوان از کشور ترکیه و دانشجوی معماری و طراحی شهری هستند. آنها برای نخستین بار به تهران سفر می‌کردند. به نظر سارا تهران و استانبول شباهت زیادی با یکدیگر دارند او گفت: «در بازدیدی که از شهر داشتیم، به نظرم تهران شباهت‌های زیادی به شهر بزرگ کشور ما یعنی استانبول دارد. به‌ویژه در ساعت‌های اولیه روز که هوا آلوده و شهر شلوغ و پر ترافیک است.» صدف از بین اماکن تاریخی که از آنها بازدید کرده‌اند، خیابان‌های پیاده‌محور مثل سی‌تیر و باب‌همایون را بیشتر می‌پسندد او گفت: «بیشتر از خیابان‌هایی که پیاده‌محور بودند لذت بردم و به این قبیل فضاها که شبیه به خیابان استقلال در استانبول هستند علاقه بیشتری دارم. به نظرم باید تعداد این خیابان‌ها در تهران افزایش پیدا کند. ایجاد معابر پیاده‌محور و رونق گردشگری شبانه باعث جذب توریست می‌شود. تهران اماکن و فضاهای تاریخی زیادی دارد که با توجه و سرمایه‌گذاری روی آنها می‌توانید توریست‌های خارجی زیادی را به اینجا بکشانید. از تمام بناهای تاریخی که بازدید کردیم لذت بردم. به‌خصوص کاخ گلستان که به دلیل آینه‌کاری‌های زیادی که در آن به کار رفته، شبیه به کاخ دولما باغچه (دولما پالاس) در استانبول است. در مجموع محدوده بازار سنتی تهران، محله‌ها و بناهای زیبایی دارد.» بیگوم هم به تهران علاقه‌مند شده و دوست داشت تا دوباره به اینجا سفر کند او گفت: «فکر نمی‌کردم تهران چنین شهر زیبایی باشد. با اینکه علاقه‌ام به معماری مدرن بیشتر است، اما بناهای تاریخی تهران به دلیل نوع معماری‌ای که در آنها دیدم برایم جذابیت دارد. تمایل دارم تا برای تماشای آنها دوباره به اینجا سفر کنم.»

تهران شهر پر استرس 

 فابیو، استاد جامعه‌شناسی و کارشناس شهر‌های تاریخی از کشور برزیل با دوربینی که به همراه داشت از تهران و بناهای تاریخی آن عکاسی می‌کرد. با اینکه فابیو نخستین بار بود به تهران می‌آمد، اما شناخت خوبی از شهر ما داشت. او گفت: «تهران شباهت زیادی به شهر سائوپائولو دارد. با اینکه روی نقشه فاصله زیادی از یکدیگر دارند اما نقاط مشترک فراوانی بین دو شهر وجود دارد. فقر، ترافیک، فرم ساختان‌ها و معماری، معضلات و مشکلات اجتماعی که در تهران دیدم در شهرهای دیگر به‌ویژه سائوپائولو هم دیده می‌شود.» فابیو در صحبت‌هایش به نکته جالبی درباره تهران و ساکنانش اشاره کرد که اغلب ما هم به آن اذعان داریم. شاید دلیل اینکه او در زمان کوتاهی متوجه چنین موضوعی شده است به رشته تحصیلی‌اش برمی‌گردد او گفت: «یکی از تفاوت‌های مهم شهر تهران با دیگر شهر‌ها بالا بودن میزان استرس در آن است. فکر می‌کنم میزان آدرنالین و استرس در اینجا 5 برابر شهر‌های دیگر باشد!»



شهری پر از ترافیک 

میشل مارتین اسپانیایی از دانشگاه کاتالونیا برای دومین بار است که به تهران آمده و از پایتخت ایران دیدن می‌کند. مارتین شهر ما را این‌گونه شناخته و توصیف می‌کرد: «تهران شهر سر زنده و شلوغی است. پر از ماشین و ترافیک که اتومبیل‌ها و عابران پیاده‌اش در حرکت و جابه‌جایی مشکلات زیادی دارند. حمل‌ونقل عمومی تهران هم ضعیف است.» او درباره نقطه قوت تهران گفت: «اجرای پیاده‌رو‌هایی مثل خیابان سی‌تیر و ایجاد حیات شبانه در محله‌هایی نظیر اراضی عباس‌آباد می‌تواند امیدوار‌کننده باشد و باعث رونق گرفتن شهر به‌ویژه در بخش توریسم و گردشگری شود. تهران اماکن تاریخی زیبا و فراوانی دارد. نیاز است تا به پتانسیل موجود در زمینه گردشگری توجه بیشتر کرده و سرمایه‌گذاری روی این موضوع داشته باشید.» مارتین که اغلب نقاط تهران را دیده، از بین آنها 2 محله را بیش از همه دوست داشت او گفت: «تهران در 2 حوزه بناهای تاریخی و جاذبه‌های طبیعی قابلیت جذب گردشگر دارد. در بخش بناهای تاریخی من محدوده بازار بزرگ شهر را دوست دارم. در بخش جاذبه‌های طبیعی هم  محدوده فرحزاد برایم بسیار جذاب است.» 

 شهردار منطقه 12: آثار ملی منطقه قابلیت ثبت جهانی دارند

«علی‌محمد سعادتی» شهردار منطقه 12، درباره بازدید تعدادی از توریست‌های خارجی از بناهای تاریخی منطقه گفت: «در تکمیل برنامه‌های قبلی و با بهره‌گیری از ظرفیت بخش خصوصی تلاش داریم با تسهیلگری و تجهیز زیرساخت‌های مناسب در سه بخشِ کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت، علاوه بر فراهم کردن شرایط برای فعالیت بخش خصوصی، زمینه را برای حضور گردشگران و تأمین منافع شهروندان ایجاد کنیم.»سعادتی افزود: «بخشی از وظایف ما مناسب‌سازی محیط شهری، فضاهای عمومی یا جاذبه‌های لازم برای جذب گردشگر است. البته این کار به تنهایی توسط شهرداری قابل انجام نیست، بلکه باید ظرفیت‌های مردمی را در این حوزه بسیج کرد. طبعاً هرچه کیفیت فضاهای عمومی شهر افزایش یابد، باعث رونق و تقویت گردشگری و حضور گردشگران در این منطقه تاریخی می‌شود.» شهردار منطقه 12 در پاسخ به این سؤال که آیا برخی از اماکن تاریخی منطقه مانند کاخ گلستان قابلیت ثبت بین‌المللی دارند یا نه؟ گفت: «منطقه 12 به تنهایی نیمی از آثار تاریخی تهران را در خود جای داده است. علاوه بر کاخ گلستان، دیگر بناهای ما هم ظرفیت ثبت جهانی دارند.»