آیینی به قدمت شعر فارسی

عبدالجبار کاکایی/  شاعر و ترانه‌سرا
موضوع شعر آیینی به قدمت شعر فارسی است. نخستین گزاره‌های عاشورایی در شعر فارسی نفرین بانیان این جنایت و بیان سبعیت و بی‌رحمی جانیان آن است. رفته‌رفته موضوع «حماسه حسینی» با ذکر نام شخصیت‌هایی چون حضرت عباس(ع) و علی‌اکبر(ع) و مختار به گزاره‌های عاشورایی اضافه می‌شود؛ تا جایی که شخصیت‌های منفی و مثبت صحنه تاریخی عاشورا به‌صورت ارسال مثل در متن‌های ادبی سده چهارم به بعد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

چنان‌که مشهور است نخستین توجه جدی شیعیان در شعر فارسی به اهل‌بیت(ع) خلق آثار حماسی درخصوص شخصیت علی‌بن‌ابی‌طالب در کتاب‌هایی موسوم به حمله حیدری و خاوران‌نامه و ... است. در کنار شرح حماسه‌های امام اول شیعیان توجه به شخصیت‌های صحنه کربلا چون عباس و علی‌اکبر و دیگر شخصیت‌های مؤثر در وقایع بعد از کربلا چون مختار آغاز می‌شود؛ به‌ویژه در سده هشتم و نهم با آثاری چون خاوران‌نامه ابن حسام و بعد‌ها حمله حیدری میرباذل مشهدی و حمله راجی کرمانی .

عصر صفویه بی‌نیاز از تعریف است و گسترش کمی و کیفی آثار به‌ویژه در بعد سوگ‌سرایی، ادبیات عاشورایی را به مرحله جدیدی وارد می‌کند و دوره‌های تاریخی دیگر تداوم این جریان ملی است که در عصر قاجار به بازتکرار خود می‌رسد.

اما مسئله غدیر بی‌آنکه تجلی آشکار و لفظی قابل اعتنایی در شعر محبان اهل‌بیت داشته باشد همواره پشت تعابیر و اصطلاحات و کنایات پنهان بوده تا جایی که بسیاری معتقدند ابرام در نقل فضایل علی(ع) و عشق‌ورزی با نام مولا و تکیه منحصربه‌فرد به 2عنصر علم و عدالت که از شروط امامت است خود بی‌زبان گویای بسیار رازهاست، گرایش همزمان متصوفه و علویان به شخصیت این بزرگوار و مبالغه گروه‌های و فرقه‌های مذهبی در صفات و خصائل ایشان نام علی(ع) را تا اندازه زیادی در شعر فارسی برجسته کرد، اما مدایح شاعران عصر قاجار و مناقب سال‌های پس از آن شعر فارسی را به زیور علم و عدالت علوی آراست.