ساعت‌های متحرک

المیرا مهرمنش

ژاپن، یکی از کشورهایی است که تقریبا در تمامی نظرسنجی‌هایی که درباره منظم‌ترین کشورهای جهان انجام شده است، می‌توان نامش را دید. این کشور یکی از پایین‌ترین نرخ‌های جنایت در جهان را دارد و شهرهای بزرگ در این کشور ازجمله توکیو و یوکوهاما در گروه پاک‌ترین شهرهای جهان قرار دارند. ژاپنی‌ها به نظم در کار و زندگی روزمره نیز بسیار مشهورند و گاه به‌عنوان متمدن‌ترین انسان‌های سیاره زمین نیز شناخته می‌شوند. بخشی از این نظم و فرهنگ، مدیون آداب و رسوم سنتی ژاپن است و بخشی دیگر، تحت‌تأثیر قوانین سختگیرانه، قانونمداربودن کشور و پایبندی ژاپنی‌ها به قانون.

اهمیت‌دادن به دیگران برای هر ژاپنی یک ارزش به شمار می‌رود؛ ‌ارزشی که در ناخودآگاه آنها حک شده‌است و تقریبا در طول زندگی آنها به اجرا در ‌می‌آید. انضباط، بخشی از فرهنگ ژاپنی‌هاست و حتی افراد غیرژاپنی که در ژاپن بزرگ می‌شوند نیز رعایت‌نکردن این فرهنگ را دشوار و غیرممکن توصیف می‌کنند. 

در فرهنگ ژاپن، جامعه بر فرد اولویت دارد، در نتیجه افراد اهمیت زیادی برای انضباط و ‌هماهنگی و دیگر اصولی که به ارتقای جامعه کمک خواهد کرد، ‌قائل می‌شوند.

همچنین حس مسئولیت‌پذیری مشترک میان ژاپنی‌ها به‌شدت بالاست و این نوع تفکر آنها را نسبت به محیط زندگی، کار و روابط‌شان بسیار حساس کرده‌است. نظریه دیگری وجود دارد که می‌گوید زندگی در محیطی که محدودیت‌های زیادی دارد و مرکز وقوع فجایع طبیعی است، باعث شده‌است تا ژاپنی‌ها برای حفظ بقای خود، منسجم‌تر، منظم‌تر و سازماندهی‌شده‌تر عمل کنند. جان به دربردن ژاپنی‌ها از بسیاری از فجایع طبیعی و غیرطبیعی، ازجمله فاجعه هیروشیما و ناکازاکی به منظم‌تر شدن ژاپنی‌ها برای مقابله با چنین رویداد‌هایی کمک کرده‌است.

آیین نظم

شینتو، آیین باستانی ژاپنی‌ها نیز در عملکرد نظم‌گرایانه آنها بی‌تأثیر نیست. یکی از اصول این آیین بر ارائه بهترین عملکرد نسبت به وظیفه‌ای که در اختیار یک فرد است تأکید دارد. همین اصل توانسته‌است بر شکل‌گیری نظم در کار و زندگی ژاپنی‌ها تأثیرگذار باشد.

از سوی دیگر، کشور ژاپن دارای دشوارترین و سختگیرانه‌ترین مجموعه قوانین است که تمامی آنها بر مبنای احترام تعیین شده‌ است. ژاپنی‌ها از تاریخی فئودال (ارباب- رعیتی) برخوردار بوده‌اند که روند آن با شکلی تغییر‌یافته تا به امروز ادامه پیدا کرده‌است. در تمامی جنبه‌های زندگی ژاپنی‌ها، لایه‌های مختلفی از فردسالاری وجود دارد؛ از خانواده و دوستان گرفته تا مدرسه و محل کار آنها به‌شدت این اصل را دنبال می‌کنند. همه آنها به فردی که در سطح بالاتر از آنها قرار دارد احترام می‌گذارند.

اهمیت و احترامی که ژاپنی‌ها برای قوانین و مقامات قائل هستند نیز بخشی از فرهنگ ژاپنی به شمار می‌رود. ژاپنی‌ها عمیقا به احترام نسبت به مقامات باور دارند و چنین باورهایی است که باعث شده تا این مردم نسبت به قانون و مقرراتی که توسط دیگران، ازجمله دولت تعیین شده‌است اعتماد کامل داشته ‌باشند، تاحدی که نسبت به اجرای این قوانین توسط خود و دیگران حساسیتی بالا نشان می‌دهند زیرا خود را در قبال اجرای هر قانونی مسئول می‌دانند.

استاندارد‌های کاری ژاپنی‌ها نیز جزو دشوارترین استاندارد‌های جهان است. از کارمندان انتظار می‌رود تا تمام انرژی خود را برای مکانی که در آن مشغول کارند بگذارند. شاید به همین دلیل باشد که عبارت «کاروشی» در ادبیات آنها خلق شده‌است؛ ‌به معنی مرگ به‌دلیل کار بیش از اندازه. استفاده از موبایل و تماس تلفنی در ساعات کاری در ژاپن تابو و یک بی‌احترامی بزرگ محسوب می‌شود.

قوانین نانوشته

وجود این قوانین و موارد مشابه دیگر باعث شده‌است تا در زمان انتظار برای انجام کار یا رسیدن قطار و اتوبوس، اگر تعداد افراد به بیش از 2 نفر برسد، بلافاصله صفی منظم در سمت چپ مسیر عبور و مرور تشکیل  می‌شود که در میان آن فواصلی وجود دارد تا دیگران بتوانند از میان صف عبور کنند. در ایستگاه‌های مترو نیز این صفوف در انتظار رسیدن قطار تشکیل می‌شود و تا زمانی که آخرین مسافر از قطار پیاده نشده، هیچ فردی قدم به داخل قطار نمی‌گذارد. فضای قطارهای مترو در توکیو فضایی به کلی ساکت، تمیز و عاری از زباله و خرده غذاست.

این مجموعه قوانین نانوشته که میان ژاپنی‌ها «مانا» نامیده می‌شود (واژه مانا به اندازه‌ای در ادبیات محاوره‌ای ژاپنی‌ها مرسوم است که مردم ژاپن به حالت بی‌صدا و ارتعاشی گوشی‌های موبایل، حالت مانا می‌گویند.)، در کنار قانونمداری دولت و مردم ‌و وجود قوانین سختگیرانه در این کشور باعث شده‌است تا ژاپنی‌ها به منظم‌بودن شهره شوند.