روز‌های روشن آثار تاریخی اردبیل

پوپک قاسمی| اردبیل- خبرنگار:

آثار باستانی یکی از نمودهای عینی زندگی ساکنان یک منطقه در گذشته است و حفظ این آثار و انتقال آن به نسل‌های آینده یک وظیفه عمومی به شمار می‌رود. شهر اردبیل هم جزو شهرهای تاریخی کشور است که دارای آثار و بناهای مهم تاریخی است، اما برخی از آنها مانند «جمعه مسجد» حال و روز خوشی ندارند. هرچند در چند ماه اخیر خبرهایی از اولویت قرار گرفتن مرمت آثار تاریخی شنیده می‌شود.


مشکلات صیانت از آثار تاریخی

وضعیت آثار تاریخی اردبیل به گونه‌ای است که حتی نماینده ولی فقیه در استان در این زمینه ضرورت ورود بخش خصوصی به مرمت آثار باستانی را متذکر می‌شود.
«سیدحسن عاملی» با بیان این‌که بناهای تاریخی و آثار فرهنگی شناسنامه و تاریخچه شهر به حساب می‌آیند، عنوان می‌کند: اردبیل در گذشته یکی از شهرهایی بود که به دلیل موقعیت جغرافیایی مورد حمله مغول واقع شد. در یک دوره حتی شهر اردبیل زیر چکمه‌های مغولان بود، اما به حمد و یاری خدا توانست با تاریخچه زیبنده خود از چنگ مغولان خلاصی یافته و هم‌اکنون به اقتداری عظیم دست یابد. امام جمعه اردبیل با اشاره به بی‌توجهی‌ها در مورد برخی آثار باستانی اردبیل می‌گوید: باعث تاسف است که شهری با چنین تاریخچه دور و درازی، هم‌اکنون در حفظ و صیانت از آثار باستانی خود دچار مشکل باشد. در واقع این بناها با وضعیت کنونی شایسته نام شهر اردبیل نیستند.


ساماندهی و مرمت بناهای مهم تاریخی

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اردبیل از مرمت آثار تاریخی شهر اردبیل خبر می‌دهد و می‌گوید: مرمت اشیای تعیین‌شده نیز پروژه‌های تاریخی اولویت‌بندی‌شده است و براساس اولویت تعیین‌شده تلاش می‌کنیم تا در برنامه زمانی مشخص نسبت به مرمت آنها اقدام کنیم.

«منصور عالیقدری» مهم‌ترین پروژه‌ اولویت‌دار را مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی عنوان می‌کند و می‌افزاید: متناسب با اعتبار تخصیص‌یافته، مرمت و احیای این اثر ثبت جهانی انجام می‌شود. بقعه شیخ جبرائیل کلخوران، بازار تاریخی، جمعه مسجد و مصلای اردبیل از پروژه‌های تاریخی دیگر این شهر هستند که عملیات ساماندهی و مرمت این بناها در دست اقدام است.
عالیقدری به مرمت پل‌های تاریخی از جمله پل سامیان، پل یعقوبیه، پل ابراهیم‌آباد و پل آغلاغان نیز اشاره کرد.


مرمت حمام‌ها و خانه‌های تاریخی

خانه‌های تاریخی با معماری اصیل و کم‌نظیر خود بخشی از حافظه تاریخی شهر اردبیل هستند و بازسازی و ساماندهی آنها در واقع هویت تاریخی این منطقه را زنده نگه داشته و حلقه پیوندی با گذشتگان و فرهنگ غنی آنها برقرار می‌کند. خانه‌های تاریخی مانند صادقی، مناف‌زاده، سیدهاشم ابراهیمی، رضازاده، مبشری، وکیل‌الرعایا، مروج، عاصف، خادم‌باشی، ارشادی، میرفتاحی و دبیرستان صفوی از جمله بناهای مهم تاریخی شهر اردبیل هستند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اردبیل درباره مرمت و بهسازی این خانه‌ها و بناهای تاریخی اظهار می‌کند: عملیات مرمت و ساماندهی در حسینیه مجتهد، حمام پیرزرگر، حمام یعقوبیه، خانه شریعت، خانه چنذاب و خانه وهابزاده و مسجد میرزا علی‌اکبر انجام شده است. عالیقدری به مرمت اضطراری حمام‌های اوچ دکان، حمام شیخ و حمام آقانقی اشاره می‌کند و می‌افزاید: در سال جاری مشارکت در مرمت 3 خانه تاریخی رئیسی، شیخ‌زاده و مناف‌زاده در دستور کار قرار گرفته است و مشکلی برای مرمت خانه‌ها و بناهای تاریخی وجود ندارد. امکانات لازم برای مشارکت با مالکان خانه‌ها فراهم است. وی بیان می‌کند: میراث فرهنگی استان نقشه فنی، نقشه مرمتی، کمک مالی و ناظر را در اختیار مالک قرار می‌دهد و مالکان خانه‌ها و بناهای تاریخی می‌توانند در مرمت این اماکن همکاری داشته باشند. در حال حاضر 9 بنای تاریخی در اختیار میراث فرهنگی استان است و این ابنیه به صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی معرفی شده است.

این مسئول عنوان می‌کند: برای مرمت هر خانه تاریخی حدود 30 میلیون تومان اختصاص یافته است که کافی نیست و برای تحقق کامل مرمت‌ها نیازمند مشارکت مالکان بخش خصوصی هستیم.


مرمت بازار تاریخی اردبیل

بازار تاریخی اردبیل را می‌توان نماد اقتصاد و فرهنگ مردم استان ذکر کرد. این بنای تاریخی نقش و اهمیت مهمی در اقتصاد و فرهنگ شهر اردبیل داشته و توانسته در زمینه جذب گردشگران نیز به‌خوبی نقش خود را ایفا کند.
سرپرست میراث فرهنگی استان از مرمت این بازار خبر می‌دهد و می‌افزاید: مرمت و نوسازی قسمت‌های مختلف این بنا در اولویت اساسی است و اقداماتی آغاز شده و مرمت در بخش‌هایی از آن بنای تاریخی در حال اجراست.
«نادر فلاحی» می‌گوید: سال گذشته عملیات مرمت در راسته بازار چاقوسازان و سرای وکیل از مجموعه بازار اردبیل انجام شده است. امسال نیز تلاش می‌کنیم تا اقدامات مرمت و بازسازی ابنیه‌ها، مکان‌های تاریخی و باستانی استان را تسریع بخشیم.
وی تاکید می‌کند: از مهم‌ترین هدفگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌هایی که در حوزه میراث فرهنگی انجام شده است تلاش برای ایجاد رونق هر چه بیشتر در بازار تاریخی اردبیل است که برای تحقق آن اقدامات لازم را انجام خواهیم داد. مشارکت و همکاری هر چه بیشتر کسبه و بازاریان در مرمت این مکان تاریخی باعث تسریع روند اجرایی می‌شود و امیدواریم در این حوزه بتوانیم برنامه‌ها را به نحوی موثر پیش ببریم.


نیاز به مشارکت مردمی

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اردبیل با بیان این‌که مشارکت و همکاری شهروندان در مرمت بناهای تاریخی این استان می‌تواند کمک بزرگی برای حفظ هویت تاریخی شهر باشد، اظهار می‌کند: با توجه به محدودیت امکانات دولتی این مشارکت منجر به تسریع طرح‌های مرمت و صیانت از آثار تاریخی خواهد شد.

فلاحی نمونه این اقدام را در مرمت کهنه‌قلعه مشگین‌شهر عنوان می‌کند و می‌افزاید: مشارکت مردم در مرمت کهنه‌قلعه مشگین‌شهر قابل تقدیر و ستودنی است و این تجربه مطلوب باید با فرهنگ‌سازی تکرار شود. مشارکت مردم به معنی بی‌توجهی به مسائل فنی مرمت آثار نیست و هرگونه بهره‌گیری از ظرفیت گروه‌های مردمی منطبق با اصول فنی و زیرنظر کارشناسان خواهد بود.


جاذبه‌های تاریخی اردبیل 

اردبیل یکی از مناطق دیدنی ایران  به لحاظ تنوع جاذبه‌ها به شمار می‌رود. این منطقه در دوران مختلف تاریخی به علت قرار داشتن در مسیر جاده ابریشم از رونق اقتصادی بسیاری برخوردار بوده است و بعد از اسلام برای اولین بار دولت ملی در شهر اردبیل از سوی خاندان صفوی پایه‌ریزی شد. آثار سیاحتی، زیارتی و تاریخی متعددی در این استان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به مجموعه بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی مربوط به دوره ایلخانی و صفوی با مقابر بزرگانی چون شیخ صفی‌الدین اردبیلی، شاه اسماعیل صفوی، موزه مردم‌شناسی میدان عالی‌قاپو، 6 باب حمام مربوط به دوران صفوی و قاجار در محله‌های قدیمی شهر اردبیل، 11 پل تاریخی مربوط به دوران صفوی و قاجار بر روی رودخانه‌های بالیقلو و قره‌سو، مجموعه بازار اردبیل با تاق‌های جناقی و گنبدهای چهارتاقی، مسجد جمعه احداث‌شده بر روی تپه باستانی بزرگ مربوط به دوران سلجوقی، امامزاده صالح و قیز امامزاده سی، مقبره شیخ جبرائیل جد سلاطین صفوی در محله کلخوران اردبیل و... اشاره کرد.