چه‌کسی جی‌پی‌اس و اینترنت را مختل کرد؟

مختل‌شدن GPS‌ها و سامانه‌های مسیریاب پایتخت که از روز 19شهریورماه آغاز شد، حالا به جز مختل کردن ترافیک ابرشهر تهران قربانی‌های تازه‌ای دست و پا کرده است؛ کاربران اینترنت TD-LTE که ارتباطشان با اینترنت جهانی را نیز به‌طور کلی از دست دادند. تا چند روز سازمان‌های مسئول و گروهی که احتمال داده می‌شد در این زمینه اطلاعاتی داشته باشند، ‌تماس همشهری را بی‌پاسخ گذاشته یا عنوان کردند اختلال در سامانه‌های GPS به آنها ارتباطی ندارد. نتیجه اینکه مشکل به مرور گسترده‌تر شد و اینترنت تهران و بخش‌هایی از اسلامشهر و کرج‌ را نیز دربرگرفت. این در حالی است که اختلال GPS طی روزهای اخیر جهانی نبوده و تنها مختص مناطق تهران و شهرهای اطراف بوده است. اختلال در GPS‌ها و قطعی اینترنت که از هیچ الگوی مشخصی پیروی نمی‌کند و در زمان‌ و مکان‌های مختلف، شدت‌های متفاوتی دارد، ‌در بعضی جاها تا چند ساعت و در برخی مناطق به‌طور مستمر، برای چند روز قطع بوده است. تا زمان تنظیم این گزارش هنوز هم در مناطقی اختلال پابرجاست.


اختلال GPS دامن اینترنت را گرفت
سامانه‌های GPS عموما در دستگاه‌ها و برنامه‌های مکان‌یاب مثل تاکسی‌های اینترنتی، راننده‌ها، کشتی‌ها، هواپیماها و... استفاده می‌شود و اختلال در آنها می‌تواند باعث تصادف، گم‌شدن دستگاه‌ها و حوادث غیرقابل جبران شود. این سامانه‌ها به جز تعیین طول و عرض جغرافیایی، زمان را نیز با دقت بسیار بالایی تعیین می‌کنند و چون به ساعت اتمی مجهز هستند، بسیاری از سامانه‌های مخابراتی و رادیویی در جهان برای تعیین دقیق زمان و ارتباط با یکدیگر نیز از همین سامانه استفاده می‌کنند.

دکل‌های مخابراتی TD-LTE نیز به جز تعیین موقعیت مکانی، بیشتر برای اینکه بتوانند از نظر زمانی با یکدیگر تطابق پیدا کرده و بسته‌های اطلاعات را با یکدیگر مبادله کنند، از ساعت‌های اتمی GPS‌ با حساسیت نانوثانیه استفاده می‌کنند. در اینترنت بی‌سیم TD-LTE زمان آپلود و دانلود اطلاعات طبق این ساعت دقیق تنظیم می‌شود تا حداکثر استفاده از منابع محدود شبکه صورت بگیرد. اپراتورهای TD-LTE برای بالابردن دقت زمان در شبکه خود آنتن‌های رادیویی را با سیستم ماهواره‌ای GPS با یکدیگر همگام‌سازی می‌کنند تا زمان آپلود و دانلود در تمام شبکه با یکدیگر همزمان شود. وقتی به هر دلیلی اتصال آنتن با ساعت زمانی-مکانی ماهواره‌های GPS به هم بریزد، زمان ارسال و دریافت اطلاعات بین اجزای سیستم گم می‌شود و همین، ‌باعث اختلال در کل سامانه خواهد شد. این همان اتفاقی است که باعث شده بعد از تمام سامانه‌های مکان‌یاب، اینترنت بی‌سیم TD نیز قطعی‌های پیاپی را در کلانشهر تهران و نواحی اطراف داشته است. مبین‌نت و ایرانسل 2 اپراتوری هستند که اینترنت‌ بی‌سیم‌شان با اختلال روبه‌رو شد اما مبین‌نت تنها شرکتی است که به تماس‌های همشهری پاسخ داد تا جزئیات بیشتری درباره این اختلال‌ها بازگو کند.

میلاد حریری‌کاشانی، مدیر روابط عمومی مبین‌نت دراین‌باره گفت: «تهران، اسلامشهر و بخش‌هایی از کرج را تحت‌تأثیر قرار داد. ما یک راه‌حل دیگر برای شناسایی زمان داریم اما چون عمق این اختلال GPS بسیار زیاد بود، ما نتوانستیم از سامانه‌های پشتیبانی بهره بگیریم. البته تا حدی که قابل اجرا بود، مشکل را پیگیری کردیم و با واسطه‌هایی، وزیر ارتباطات و شرکت ارتباطات زیرساخت را نیز در جریان قرار دادیم. مشکل از سمت ما و شرکت‌ها نیست، مشکل از بیرون شبکه است.»

 وی تأکید می‌کند: «تمام بانک‌های کشور و حدود 50درصد از مجتمع‌ها و صنایع با استفاده از شبکه این شرکت با یکدیگر ارتباط دارند و با اختلال در شبکه ضرر هنگفتی به شرکت ما و مشترکان‌مان وارد شده که امیدواریم قدمی در برطرف‌کردن این نقصان برداشته شود.»




مکث

تئوری‌های قطعی اینترنت و GPS

در چند روز گذشته، ‌تئوری‌های مختلفی درباره دلیل اختلال سامانه‌های GPS مطرح شده‌است.
  اختلال در BTS یا دکل‌های مخابراتی تلفن همراه: برای دقیق‌تر شدن مکان‌یابی، به جز ماهواره‌های GPS ، موبایل‌ها از داده‌های وای‌فای و دکل‌های تلفن همراه استفاده می‌کنند. بعضی کارشناسان در همان روزهای اول گفتند، این احتمال وجود دارد که در زمان به‌روزرسانی اطلاعات دکل‌های BTS کدها به اشتباه در آنها کپی شده و به همین دلیل اختلال پدید آمده است. میلاد حریری‌کاشانی، ‌مدیر روابط عمومی مبین‌نت دراین‌باره به همشهری می‌گوید: «اختلال BTS قطعا باعث این مشکل نبوده چون در 2 شرکت اصلی ارائه اینترنت TD-LTE که تجهیزات و دامنه فرکانسی آنها با هم متفاوت بوده، ‌این اختلال رخ داده است؛ پس مسئله خطای انسانی یا واردکردن کدهای اشتباه منتفی است.»
  ایجاد اختلال GPS Spoof: در شرایط جنگی از یک ترفند به نام GPS Spoof برای نشاندن پهپادهای دشمن استفاده می‌شود. کارشناسان نظامی با استفاده از این ویژگی، مکان مورد نظرشان را به پهپاد دشمن نشان می‌دهند تا به اشتباه افتاده و در جایی که می‌خواهند، فرود بیاید. مدتی پیش در کشور خودمان یک پهپاد آمریکایی فرود آمد که برخی از کارشناسان نظامی می‌گویند با فرستادن داده‌های گمراه‌کننده GPS آن را وادار به فرود کرده‌اند. احتمال وجود این اختلال از طرف مقامات رسمی رد یا تأیید نشده است.
  اختلال با دستگاه‌های GPS Jammer: دستگاه‌هایی که به‌طور عمد می‌توانند روی دریافت داده‌های GPS اختلال ایجاد کنند، می‌توانند چنین مشکلی را ایجاد کنند. استفاده از این دستگاه‌ها در بسیاری از کشورهای جهان غیرقانونی بوده و فرد استفاده‌کننده نیز مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. استفاده از این دستگاه‌های مختل‌کننده به جز موارد نظامی که برای گمراه کردن دستگاه‌های دشمن، پهپادها یا حتی موشک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌تواند در مواردی مثل از کار انداختن سامانه‌های GPS برای دزدیدن وسایل نقلیه و دستگاه‌هایی که به این سامانه مجهز هستند، مورد استفاده قرار گیرد.

پاسخگوی مورد نظر در دسترس نیست
با وجود اینکه احتمالات تازه‌ای درباره دلیل اختلال‌های اخیر مطرح شده اما هنوز هیچ کدام از ارگان‌هایی که به‌نظر می‌رسد در این زمینه صاحب‌نظر باشند، درباره منشأ این اختلال و راه‌حل‌های آن با همشهری گفت‌وگو نکرده‌اند. سازمان تنظیم مقررات اعلام کرده، این مشکل به آنها ارتباطی ندارد؛ ‌با وجود این، دراین‌باره پیگیر هستند. یکی از منابع آگاه سازمان فضایی ایران اعلام کرده، بیشتر روی مباحث تحقیقاتی کار می‌کند.